خیلی‌ها فلسفه را تبیین چرایی‌ها می‌دانند و خیلی‌ها هم آن را حوزه‌ای دشوار می‌دانند که هر کسی نمی‌تواند وارد آن شود؛ اما طرز فکر دوم نباید مانع شود که افراد مطالعات فلسفی نداشته باشند؛ چون فلسفه چه بخواهیم و چه نخواهیم بخشی از زندگی است و سوال‌های فلسفی هم دیر یا زود فکر هر کس را درگیر می‌کنند.
در جواب به این سوال‌ها می‌توان خود را از آگاهی محروم کرد و صورت مسئله را پاک کرد یا اینکه با مطالعه آثار مهم فلسفی دنیا که چندان هم سخت نیستند، وسعت فکر را بالا برد و دریچه‌های روشنی به روی زندگی گشود. در این مقاله شما را با سه اثر فلسفی مهم آشنا می‌کنیم که خواندنشان مفید است و خالی از لطف نیست.
- دنیای سوفی
سوفی یک دختر 15 ساله است با دغدغه‌های نوجوانی به همان سن و سال که می‌تواند پشت هر چیزی چرایی داشته باشد و بخشی از فلسفه هم تبیین چرایی‌هاست. داستان رمان دنیای سوفی نوشته یوستین گردر با یک نامه شروع می‌شود که سوفی بدون اینکه نام و مشخصات فرستنده‌اش را بداند، دریافت می‌کند. این نامه و سایر نامه‌هایی که یکی یکی به دست سوفی می‌رسند، سوال‌هایی اساسی مثل اینکه جهان هستی از کجا آمده و تو چه کسی هستی را شامل می‌شوند؛ سوال‌هایی کاملا فلسفی. بعد از مدتی این سوال‌ها جواب‌هایشان را پیدا می‌کنند؛ جواب‌هایی ساده برگرفته از فلسفه غرب. به همین دلیل است که دنیای سوفی را نه تنها کتابی مناسب برای آموزش فلسفه به نوجوانان می‌دانند؛ بلکه آن را مناسب برای آموزش بزرگسالانی می‌دانند که می‌خواهند خواندن فلسفه را با یک کتاب داستانی ساده شروع کنند.
این کتاب در ایران با ترجمه‌های متعددی وجود دارد. یکی از معروف‌ترین ترجمه‌ها از حسن کامشاد است که توسط انتشارات نیلوفر چاپ شده است. کتاب صوتی دنیای سوفی هم در دسترس کسانی است که آشنایی با چند نویسنده که خالق بهترین آثار جهان هستند را با خواندن اثر معروف یوستین گردر شروع کنند. این کتاب سرشار از جمله‌های گزیده‌ای است که بسیاری از آنها را ممکن است شنیده باشید. «اگر ندانیم که می‌میریم طعم زنده بودن را نمی‌توانیم بچشیم و این است زندگی کردن بدون دریافت شگفتی شگرف زندگی! در این حالت تصور مرگ نیز ناممکن است. روزی که پزشک به مادربزرگش خبر داد که بیماری اش لاعلاج است چیزی بدین مضمون بر زبان آورد که: تا این لحظه نفهمیده بودم. زندگی چه زیباست! ناراحت کننده نیست که آدم باید بیمار شود تا بفهمد زنده بودن چه نعمتی است؟»
- شهریار
احتمالا شما هم اسم ماکیاولی یا عنوان ماکیاولیست را شنیده‌اید. راستش را بخواهید دلیل اینکه که ماکیاولیست دست کمی از یک رویکرد تلخ و زننده نسبت به افرادی که به این نام خوانده می‌شوند، ندارد شخص ماکیاولی و کتاب معروف او یعنی شهریار است. نیکولو ماکیاولی کتاب شهریار را در شرایطی نوشت که از کار اخراج شده و به مزرعه خانوادگی خود خارج از فلورانس تبعید شده بود. او در این شرایط دست به نوشتن کتابی که اصول مملکت داری و حکومت را به حاکمان یاد می‌داد؛ اما نه آن طوری که به نفع مردم باشد. به همین دلیل هم عده زیادی از او نفرت داشتند و رویکرد کتابش را زیر سوال می‌بردند.
او از جمله افرادی بود که به صراحت اعلام کرد هدف وسیله را توجیه می‌کند؛ به همین دلیل هم رویکرد اخلاق گرایانه‌ای به حکومت نداشت و معتقد بود حکومت برای حفظ خودش باید بعضی کارها را انجام دهد که ممکن است به مذاق مردم خوش نیاید.
نکته اینجاست که او با نوشتن این کتاب قصد داشت بتواند برای خودش جایی در سیاست دست و پا کند که چنین چیزی برایش میسر نشد. اینکه او بعضی واقعیتها را بیان کرده بود، به معنی توجیه رفتار حکام در نظر گرفته شد و از این جهت مورد اعتراض قرار گرفت؛ اما روش فلسفی او منجر شد او را پدر سیاست مدرن بنامند و بعدها فیلسوف‌هایی مثل ژان ژاک روسو و فردریش هگل این اثر را بستایند. می‌توانید در سایت فیدیبو کتاب شهریار را به صورت الکترونیک دریافت کنید.
- جمهوری
دوران طلایی یونان فیلسوفانی را به جهان ارائه کرد که هنوز که هنوز است، آثارشان در زمره بهترین آثار فلسفی جهان شناخته می‌شود. یکی از این فیلسوفان افلاطون است که با نوشتن آثار زیادی از جمله کتاب معروف جمهوری توانست بسیاری از مفاهیم اخلاقی و فلسفه پشت آنها را به چالش بکشد.
کتاب جمهوری شامل 10 کتاب یا 10 نمایشنامه است که در هر یک از آنها مکالماتی بین سقراط و شاگردان یا اطرافیانش اتفاق می‌افتد. این مکالمه‌ها پیرامون مسائل مهمی مثل حقیقت، عدالت و اخلاق صورت میگیرد. جمهوری سعی دارد با زبان ساده گفت و گو چالش‌های فلسفی را پیش روی خواننده‌اش بگذارد و او را به سوال کردن و در ادامه فکر کردن وادار کند؛ دو عنصری که باعث رشد ذهنی فرد خواهد شد. به همین دلیل است که جمهوری را یکی از بهترین و برترین کتاب‌های فلسفی تمام دوران می‌دانند و خواندن آن را به علاقمندان به فلسفه توصیه می‌کنند.
سطح سختی این کتاب زیاد نیست و در رده آسان تا متوسط قرار میگیرد. خواندن این کتاب برای کسانی که به فلسفه هنر علاقه دارند هم مناسب است. علاوه بر 10 قانون که برای موفقیت در زندگی به آنها نیاز داریم، افلاطون نیز قوانین زیادی را برای اقشار مختلف جامعه وضع می‌کند که جامعه موظف است برای رسیدن به سعادت آنها را رعایت کند، مثلا سپاهی‌ها حق مصرف ادویه در غذاها را نداشته‌اند، استفاده از آهنگ‌های غمگین ممنوع بوده است و نمی‌بایست از سازهای بادی کمک گرفت. افلاطون در جمهوری قواعدی را هم برای هنرمندان و شاعرها به یادگار گذاشته بود که به عقیده او برای رسیدن به جامعه آرمانی ضروری بودند.
