اشرف‌السادات موسوی
پوران درخشنده به سراغ یک معضل به‌روز رفته
مدتی می‌‌شود که برخی کارشناسان اجتماع و آسیب شناسان رسانه ای به وجود معضلی به نام ازدواج سفید در میان زوجین جوان اشاره می‌‌کنند؛ معضلی که خاستگاه آن غرب است نه ایران و شاید برای همین است که نگرانی‌هایی از شیوع این پدیده در کشور ما ایجاد شده است.
ازدواج سفید فرآیندی است که طی آن دختر و پسر جوان بدون آن که به طور رسمی ازدواج کرده باشند زیر سقف می‌‌روند و البته پیش خود این طور استنباط می‌‌کنند که اگر شرایط زندگیشان روبراه شد حتما یکی شدن را به صورت قانونی هم ثبت می‌‌کنند.
اما از یک طرف خاستگاه سنتی جامعه ایران و از طرف دیگر سوءاستفاده هایی که به این طریق از یکی از زوجین صورت می‌‌گیرد سبب‌ساز آن می‌‌شود که اغلب چنین زندگیهایی زودتر از حد تصور به پایان برسد.
درست در نقطه مقابل ازدواج سفید پدیده‌ای دیگر موسوم به طلاق سفید را هم طی سالهای اخیر در میان زوجین دیده‌ایم؛ البته نه فقط در میان زوجین جوان که گاهی حتی در برخی از زوج‌های میانسال.
زوج‌هایی که به دلایل مختلف مشکلات عاطفی که میانشان رخ داده را حل نکرده‌اند و برای همین اگرچه همچنان با هم زندگی می‌‌کنند و البته این طور متبادر می‌‌شود که قانونی زن و شوهر هستند اما زندگیشان به مانند غریبه هاست.
یعنی هر کدام برای خودش زندگی مجزایی دارد و در نهایت به خانه به عنوان محلی برای استراحت می‌‌نگرد.
تلاش‌های کارگردان دغدغه‌مند
پوران درخشنده کارگردان دغدغه‌مند سینمای ایران که در سالهای فعالیتش سعی زیادی کرده که برخی از مضامین حساس اجتماع و از جمله سوءاستفاده از کودکان، مشکلات کودکان معلول و مشکلات سوءرفتارهای سنین جوانی را در آثاری همچون «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند»، «رابطه»، «بچه های ابدی» و «شمعی در باد» به نمایش بگذارد در تازه ترین محصول خود به سراغ معضل طلاق سفید یا همان طلاقهای عاطفی زوجین رفته است.
درخشنده در فیلمنامه‌ای با عنوان «زیر سقف دودی» که برای نگارش و تحقیقات مرتبط با آن وقت زیادی هم گذاشته است کوشیده از دریچه ذهن یک فیلمساز صریح به طرح این معضل پرداخته و بکوشد هم درباره دلایل آن سخن گوید و هم درباره روش‌های اصلاح آن.
پوران درخشنده برای آن که بتواند بار واقع گرایی فیلم خود را به بالاترین حد ممکن برساند برای انتخاب بازیگران اصلی خود هم وسواس فراوانی گذاشته و از فرهاد اصلانی و مریلا زارعی به عنوان چهره‌های اصلی فیلم خود استفاده کرده است.
به نظر می‌‌رسد اصلانی و زارعی در این فیلم ایفاگر زوجی باشند که طلاق عاطفی زندگی آنها را به بن بست رسانده است.
نیکی کریمی بازیگر زن باتجربه سینمای ایران که خودش در این سال‌ها به عنوان کارگردان محصولاتی همچون «شیفت شب» و «سوت پایان» را کارگردانی کرده است نیز بازیگر مکمل زن «زیر سقف دودی» است و پیش بینی می‌‌شود با حضور وی به داستان است که گره اصلی شکل بگیرد.
فراخوان برای بازیگران فرعی
درخشنده اما برای آن که بتواند کاراکترهای جوانتر خود را از میان چهره‌های کمتر دیده شده بازیگری پیدا کند، یک فراخوان تلگرامی راه انداخت. این فراخوان به تازگی برگزار شد در حالی‌که حدود ۳۰ هزار نفر برای حضور در این فیلم تقاضا دادند.
استقبال بیش از حد و ۳۰ هزار نفری علاقمندان به سینما از طریق فضای مجازی، روند ثبت نام انتخاب نقشهای فرعی از میان نابازیگران برای حضور در پروژه «زیر سقف دودی» به کارگردانی پوران درخشنده را در برهه ای خبرساز کرد.
کارگردان «زیر سقف دودی» برای انتخاب تعداد نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ نقش فرعی از میان نابازیگران، در فضای مجازی فراخوان داد که در مدت چهار روز، بیش از ۳۰ هزار نفر از علاقمندان به سینما از طریق تلگرام ثبت نام کردند و همین امر سبب ساز آن شد که در برهه ای از زمان حتی پروسه ثبت نام با تأخیر روبرو شود با این حال در نهایت و بعد از چند هفته کار مداوم درخشنده توانست بازیگران نقشهای فرعی خود را هم انتخاب کند.
آغاز با مستندسازی
پوران درخشنده نویسنده، تهیه کننده، و کارگردان متولد 1330 کرمانشاه است. وی فارغ‌التحصیل سینما با گرایش کارگردانی از مدرسه عالی تلویزیون و سینما و دارای لوح افتخار درجه یک هنری معادل دکتری از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران است.
درخشنده تحصیلات تکمیلی خود را در مدرسه عالی تلویزیون و سینما گذراند و در سال ۱۳۵۴ در سازمان صدا و سیما شروع به کار کرد و در همان زمان فیلم «طاعون» که درباره طاعون در کردستان به سال ۱۳۲۸ است را تهیه کرد.
یک سال بعد نیز درباره چهارشنبه سوری فیلم ساخت و نیز فیلمی درباره مراسم سنتی نواحی مختلف ایران و همچنین فیلمی دیگر درباره موسیقی نواحی را تولید کرد.
در سال ۱۳۵۷ مستند «چشمه‌های آب معدنی راه هراز» به تصویر کشید و همان سال مستندهای سه گانه صنایع دستی را در کردستان تولید کرد.
در سالهای بعد «موج، سجاده، جانماز»، «نازک کاری»، «گلیم» و «الیاف طبیعی و مصنوعی» (۴ قسمت) که مستندی تحقیقی درباره نخ، ابریشم و پشم و الیاف مصنوعی بود را ساخت.
درخشنده سپس فیلم مستند «چرخها می‌چرخند» را تولید نمود که نگاهی به مسایل رکود اقتصادی و تعطیلی کارخانه‌ها داشت.
مجموعه ۱۷ قسمتی «شوکران»؛ مستندی درباره پدیده اعتیاد در زنان، مردان و کودکان در ایران و مسئله قاچاق مواد مخدر و راههای پیشگیری آن، دیگر مستند درخشنده بود.
درخشنده هرچند اولین فیلم داستانی بلند خود با عنوان «رابطه» را در میانه دهه 60 کارگردانی کرد اما کارگردانی در محصولی داستانی را خیلی زودتر و در اواخر دهه 50 با سریال کمدی «ایتالیا ایتالیا» در تلویزیون تجربه نمود.
درخشنده در این سریال به عنوان کارگردان تلویزیونی در کنار نوذر آزادی به فعالیت پرداخت.
پوران درخشنده عضو انجمن‌های فیلمسازان زن آمریکا (WIF)، کارگردانان مستقل آمریکا (IFP)و مرکز بین‌المللی فیلم کودکان و نوجوانان یونسکو(CIFEJ) نیز هست.
کارگردانی که از ارتباط می‌‌گوید
درخشنده در کارنامه خود ساخت 10 فیلم بلند سینمایی را به ثبت رسانیده است؛ از «رابطه» و «پرنده کوچک خوشبختی» و «زمان از دست رفته» تا «عبور از غبار»، «عشق بدون مرز»، «شمعی در باد»، «رویای خیس»، «بچه های ابدی»، «خوابهای دنباله دار» و «هیس...».
ویژگی مشترک آثار درخشنده تلاش برای به تصویرسازی برخی از معضلاتی است که نسلهای مختلف با آن روبرویند.
از نسل کودکان تا نوجوانان و جوانان. در این میان آنچه بیشتر از هر چیز دیگر برای درخشنده اهمیت دارد ارتباطی است که در درام‌هایش میان این نسل‌ها با بزرگترها شکل می‌‌گیرد.
شاید درخشنده جزو معدود کارگردانان سینمای ایران باشد که کمترین تلاشی برای آن که به دنبال تجاری سازی برود نکرده است و البته که همواره توانسته محصولاتی را خلق کند که از منظر تجاری هم آثار قابل تأملی بوده اند.
درخشنده از جمله کارگردانان سینمای ایران است که در همه این سال‌ها با پیشنهادات کاری خوبی برای حضور در تلویزیون و شبکه خانگی هم روبرو بوده است اما یک دلیل مهم که آن هم وفاداری به مدیوم سینماست باعث شده همچنان در سینما حضور داشته باشد و آثاری را خلق کند که اغلب آنها فرزند زمانه خویش هستند و حرفهایی شنیدنی برای مخاطب دارند.
