زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

پریسا شفیعی ثابت؛ کارشناس تغذیه

مناسب‌ترین روش تغذیه نوزاد بلافاصله پس از تولد، برقراری ارتباط پوستی با مادر و شروع تغذیه نوزاد با آغوز در کمتر از یک ساعت اول است.

از این رو آشنایی مادران با خواص آغوز و اهمیت آن در تغذیه نوزادان و اثرات مفید شیر روزهای اول در رشد، تکامل و ایمن‌سازی بدن کودک اهمیت فراوانی دارد.

تغذیه با شیر مادر از همان ابتدای تولد تا شش ماهگی تأمین کننده تمام نیازهای کودک می‌باشد.

با افزایش سن شیرخوار و تغییر نیازهای کودک، ترکیبات شیر مادر نیز به طور مداوم تغییر می‌کند تا کودک را از هر ماده غذایی دیگر بی نیاز سازد.

بنابراین با توجه سن شیرخوار و نیازهای او ترکیبات شیر مادر در روزهای اولیه پس از تولد با دیگر ماه‌های شیردهی متفاوت است.

آغوز چیست؟

دو سه روز اول پس از زایمان شیری که توسط پستان‌های مادر تولید می‌شود اغلب غلیظ و زرد رنگ است. به این شیر اولیه، آغوز یا کلستروم می‌گویند.

قابلیت آغوز در ایمن‌سازی بدن در برابر عفونت‌ها در حدی است که آن را واکسن اولیه نوزاد می‌نامند.

آغوز به نسبت شیر رسیده حاوی مقادیر بیشتری پروتئین و ویتامین‌های محلول در چربی بوده ولی چربی کمتری دارد.

ترکیب آغوز تأمین کننده بهترین الگوی رشد و تکامل نوزاد است و با توجه به اینکه نوزاد دستگاه گوارش بسیار کوچکی دارد، مواد مغذی را بسیار متمرکز به بدن می‌رساند.

مطالعات مختلف نشان داده است، کودکانی که در ساعت اولیه تولد، تغذیه خود را انحصارأ با آغوز آغاز کرده و از شیر مادر تغذیه می‌کنند، کمتر در معرض ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند دیابت قرار می‌گیرند و همچنین احتمال بروز چاقی در این کودکان کمتر است.

از دیگر اثرات مفید تغذیه با آغوز و شیر مادر، ایمن سازی بدن کودک در برابر بیماری‌های گوارشی، عفونت‌های حاد و مزمن، پوسیدگی دندان و مشکلات فکی، سوءتغذیه، اسهال و مشکلات رفتاری در کودکان است. این شیرخواران نسبت به همسالان خود از هوش بالاتر و مهارت‌های تحصیلی و تکاملی بیشتری برخوردار خواهند بود.

از خواص مهم آغوز می‌توان به ماهیت ملین بودن آن اشاره کرد. آغوز ملین خفیفی است که محرک اولین مدفوع نوزاد یا مکونیوم است.

در این حالت بیلی روبین اضافی از بدن نوزاد خارج شده و به پیشگیری از زردی و تخفیف علائم آن کمک می‌کند.

آغوز؛ تأمین کننده ویتامین‌ها

ویتامین‌ها به طور کلی به دو دسته محلول در چربی و محلول در آب تقسیم بندی می‌شود.

از ویژگی‌های آغوز غلظت بالای ویتامین‌های محلول در چربی در مقایسه با شیر رسیده است و در مقابل، ویتامین‌های محلول در آب غلظت کمتری دارند.

ویتامین A موجود در آغوز به عنوان یک ویتامین محلول در چربی، چندین برابر غلظت این ویتامین در شیر مادر طی 2 سال شیردهی است.

ویتامین A به رشد سریع بافت‌ها و کاهش احتمال ابتلا به عفونت کمک می‌کند.

ویتامینE از دیگر ویتامین‌های محلول در چربی، نوعی آنتی اکسیدان بوده که نقش مهمی در سلامت جدار گلبول‌های قرمز سلول‌های چشم و سلامت برخی بخش‌های ریه دارد.

غلظت ویتامینE در آغوز بالاتر از شیر رسیده مادر می‌باشد. کمبود ویتامین D مشکلات متعددی را می‌تواند برای نوزاد ایجاد کند.

برای نوزاد، آغوز منبع خوبی از این ویتامین به حساب می‌آید. در مادرانی که از تغذیه خوبی برخوردار هستند، ویتامینD آغوز تأمین کننده نیاز کودک می‌باشد.

ویتامین D موجود در شیر مادر به طور کامل در بدن شیرخوار جذب می‌شود. 

با وجود غلظت بالای ویتامین K موجود در آغوز، به دلیل حجم کم شیر مصرفی توسط نوزاد در روزهای اول پس از تولد، احتمال کمبود این ویتامین وجود دارد، که برای جلوگیری از خونریزی برای نوزاد تجویز می‌گردد.

مواد معدنی موجود در آغوز

میزان سدیم، روی و آهن موجود در آغوز در مقایسه با شیر رسیده بسیار بیشتر است.

روی یکی از مواد معدنی مورد نیاز بدن نوزاد بوده و مطالعات نشان می‌دهد شیرخوار در هفته اول تولد در تعادل منفی روی قرار می‌گیرد، از این جهت تأمین روی در شیرخوار نیازمند توجه ویژه‌ای است.

مقدار روی موجود در آغوز بسیار بیشتر از شیر رسیده بوده و می‌تواند نیاز شیرخوار را تأمین کند. میزان بالای سدیم موجود در آغوز متناسب با نیاز بدن شیرخوار به این ماده معدنی می‌باشد.

سدیم یکی از عوامل اصلی در عملکرد طبیعی مکانیسم‌های حیاتی بدن است.

آهن موجود در آغوز به نسبت شیر رسیده بیشتر بوده و 100 درصد نیاز نوزاد به آهن را تأمین می‌کند، به طوری که به ندرت نوزاد نیاز به تجویز آهن پیدا می‌کند.

آهن در ساخت هموگلوبین و گلبول قرمز نقش مهمی دارد.

پروتئین موجود در آغوز

یکی از مشخصات بارز آغوز انواع و غلظت پروتئین‌های مختلف آن است. آغوز تأمین کننده اسیدهای آمینه ضروری برای بدن نوزاد می‌باشد.

از جمله این اسیدهای آمینه می‌توان به اسید آمینه سیستئین و تورین اشاره کرد که برای رشد و تکامل جسمی و عصبی ضروری است.

بدن نوزاد توانایی ساخت اسیدهای آمینه ضروری را نداشته و آغوز تأمین کننده آن است.

غلظت بالای گروهی از پروتئین‌ها به نام ایمونوگلوبولین‌ها در آغوز، سیستم ایمنی بدن نوزاد را تقویت کرده و ابتلا به بیماری‌های عفونی را کاهش می‌دهد.

مخاط گوارشی نوزاد در چند هفته اول قادر به ترشح ایمونوگلوبولین نبوده و این پروتئین از طریق آغوز تأمین می‌گردد.

تأمین ایمنی بدن نوزاد

آغوز به منزله اولین و مهمترین اقدام ایمنی‌سازی برای حفاظت کودک در برابر بیماری‌های عفونی است.

آغوز سرشار از مواد مختلف ایمنی زا بر ضد باکتری‌ها و ویروس‌ها بوده و همچنین مقادیر بالای گلبول‌های سفید موجود در آغوز، از دیگر عوامل ایمنی بخش برای نوزاد می‌باشد.

نقش پادتن‌ها، ایمونوگلوبولین‌ها و ویتامین A در ایجاد ایمنی در بدن نوزاد قابل توجه است.