زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : دکتر ناهید عزالدین زنجانی ؛ متخصص کودکان

 تحریریه زندگی آنلاین : موارد ضرورت دوشیدن شیر مادر

گاهی لازم می‌شود مادر، شیر خود را بدوشد و به وسیله فنجان، قاشق، قطره چکان، سرنگ و یا حتی لوله معده به کودک بخوراند. از جمله:

الف) نوزاد نارس و یا بیماری که در بیمارستان بستری است و نیاز به شیر مادر دارد. در مورد این نوزادان توصیه می‌شود در اولین فرصتی که مقدور باشد نوزاد بتواند پستان‌های مادر را ولو پس از تخلیه کامل و حتی برای مدت کوتاه هم که شده بمکد تا هم پستان‌های مادر تحریک شود و هم نوزاد مکیدن را تمرین کند.

ب) آن دسته از شیرخوارانی که به دلیل نقایص مادرزادی مانند شکاف بزرگ کام قادر به مکیدن مستقیم پستان نیستند.

ج) مادری که در خارج از منزل اشتغال دارد و به هیچ وجه امکان تغذیه مستقیم شیرخوار در ساعت کار برای او وجود ندارد و یا مجبور است مدتی از فرزندش دور باشد. در این صورت مادر باید هر 3 ساعت یک بار هر دو پستان خود را بدوشد و شیر را در یخچال و یا یخدان نگهداری کند و در پایان ساعت کار آن را در یخدان کوچکی به منزل منتقل کند.

د) برای جلوگیری و درمان پری، احتقان و یا التهاب پستان یا در شرایط و موارد خاص و معدودی که به دلیل بیماری مادر و کودک و یا هر علت دیگری مکیدن و تخلیه پستان توسط کودک برای مدتی مقدور نباشد که می‌بایستی تخلیه پستان جهت تداوم شیردهی انجام شود.

ه) به منظور افزایش تولید شیر، چون با تخلیه پستان، تولید شیر افزایش می‌یابد.

و) به منظور جمع‌آوری و اهدای آن برای شیرخوار دیگری که از شیر مادر محروم است.

بیشتربخوانید:

شیرمادر یکتا و بی رقیب

آمادگی اولیه برای دوشیدن شیر

زمانی از روز را می‌توان برای دوشیدن شیر انتخاب کرد که پستان پر از شیر باشد. در بیشتر مادران صبح‌ها پستان‌ها پرتر است، ولی عملا در هر موقعی از روز می‌توان پستان‌ها را دوشید، برای مثال می‌توان بعد از هر وعده تغذیه شیرخوار، شیر اضافی همان پستانی که کاملا تخلیه نشده و یا پستانی که شیرخوار از آن شیر نخورده است را دوشید و ذخیره کرد.

 بهتر است 10 تا 20 دقیقه قبل از شروع دوشیدن شیر، مادر کمی استراحت کند و یک نوشیدنی مثل آب‌میوه و ترجیحا نوشیدنی‌های گرم (به جز قهوه) مانند شیر، چای کم‌رنگ یا سوپ بخورد. مایعات گرم بیشتر از مایعات سرد به ترشح شیر کمک می‌کنند.

مادرانی که سیگار می‌کشند و نتوانسته‌اند آن را ترک کنند، قبل از دوشیدن شیر باید از مصرف سیگار پرهیز نمایند.

 برای بهتر جریان یافتن شیر و رگ کردن پستان، قبل از دوشیدن شیر توصیه می‌شود یک حوله گرم و مرطوب به مدت 5 تا 10 دقیقه روی پستان و نوک آن قرار داده شود. حمام کردن، ماساژ پستان، ماساژ ستون فقرات، ناحیه پشت و یا نوک پستان هر کدام به مدت یک تا دو دقیقه هم به این کار کمک می‌کند، برای ماساژ پستان باید یک دست را زیر پستان و دست دیگر را بالای آن قرار داد و با حرکت یک یا هر دو دست هم زمان با هم از طرف قفسه سینه به طرف نوک پستان، مجاری شیر را لمس نمود تا شیر به طرف مخازن آن که در زیر‌ هاله پستان قرار دارند، جریان پیدا کند.

 وسایلی که برای دوشیدن شیر به کار می‌روند باید تمیز و در صورت امکان عاری از میکروب یعنی استریل باشند، به ویژه در موارد تغذیه نوزاد نارس و یا بیمار بستری در بیمارستان.

 بیشتربخوانید:

ذخیره کردن شیر

روش‌های دوشیدن شیر مادر

شیر مادر را می‌توان با دست یا شیر دوش‌های نوع دستی و یا برقی دوشید. بخشی از این وسایل از قبیل قیف و بطری جمع‌کننده شیر بعد از هر بار استفاده باید فورا شسته شوند (شیر دوش‌های دستی به شکل بوق دوچرخه به دلیل ایجاد خلا دائم سبب آسیب نوک پستان شده و مناسب نیستند و بهتر است مورد استفاده قرار نگیرند). چون شیری که دوشیده می‌شود امکان آلودگی دارد، لذا قبل از دوشیدن شیر، باید دست‌ها را با آب و صابون شست، ولی پستان را فقط با آب ساده شستشو دارد. هنگام دوشیدن شیر، اگر مادر به کودکش فکر کند و یا تصور شیر دادن و در آغوش گرفتن او را داشته باشد، به ترشح و جاری شدن شیر کمک می‌شود. کنار کودک نشستن و به او نگاه کردن و حتی دیدن عکس یا لباس او نیز همین اثر را دارد.

دوشیدن شیر با دست

چون مخازن جمع‌کننده شیر درست زیر‌ هاله پستان قرار دارند، برای خروج شیر باید روی این قسمت فشار وارد شود، نه به نوک یا قسمت‌های دیگر پستان، زیرا فشار دادن نوک پستان نه تنها سبب جاری شدن شیر نمی‌شود، بلکه موجب ترک خوردگی، سوزش و نازک شدن پوست نوک پستان هم می‌شود. از مالش و فشار دادن (چلاندن) پستان و یا فشار دادن و ساییدن انگشتان به روی پوست پستان نیز باید پرهیز نمود.

در این روش، انگشتان دست باید طوری قرار گیرند که انگشت شست در بالای لبه فوقانی هاله و انگشت اشاره و انگشت میانی درست در لبه تحتانی‌هاله پستان و روبروی انگشت شست باشد. اول باید پستان را کمی به طرف قفسه سینه برد و سپس به طرف جلو آورد تا ضمن فشردن هاله که همراه با حرکات غلتکی انگشتان در این ناحیه است شیر به آسانی خارج شود.

هنگام دوشیدن شیر با دست، باید برای جمع‌آوری شیر از لیوان یا ظرف‌هایی که دهانه گشاد دارند و قبلا جوشانده شده باشند، استفاده نمود. گاهی لازم است ظرف تمیز دیگری هم زیر پستان دیگر قرار داد تا قطره‌های شیری که همزمان با دوشیدن شیر از پستان دیگر ترشح می‌شود، جمع‌آوری گردد.

 بیشتربخوانید:

بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر

دوشیدن شیر به روش مکانیکی

در این روش از شیر دوش‌های مکانیکی دستی و یا شیردوش‌های برقی استفاده می‌شود.

 شیر دوش مکانیکی دستی

مادر با کشیدن پیستون مربوطه و یا فشردن دسته پمپ ماشه‌ای، عمل دوشیدن شیر را انجام می‌دهد. این روش بسیار ساده و تمیز کردن وسایل آن نیز آسان است. دستگاه هم نسبتا ارزان و قابل حمل می‌باشد.

 شیر دوش‌های برقی

این شیر دوش‌ها به صورت تک قیفی یا دو قیفی (جهت دوشیدن همزمان دو پستان مادر) ساخته شده‌اند و با برق یا باطری کار می‌کنند. گرچه بهترین وسیله برای تخلیه پستان، همان مکیدن شیرخوار است، ولی این پمپ‌ها به ویژه بعضی پمپ‌های پیشرفته با تقلیدی از دهان شیرخوار و نحوه مکیدن او طراحی شده‌اند. قدرت مکش آنها متغیر بوده و پمپ‌های دو قیفی می‌توانند مقدار بیشتری شیر را در زمان بسیار کمتری از پستان‌های مادر بدوشند. این شیر دوش‌ها در منزل و یا محل کار مادران شاغل، قابل استفاده هستند. لازم به ذکر است بیشترین اکسی‌توسین از طریق مکیدن شیرخوار، در خون مادر تولید می‌شود و ترشح پرولاکتین با پمپ‌های دو قیفی بیشتر از پمپ‌های تک قیفی است.

عوامل موثر در موفقیت یا عدم موفقیت دوشیدن شیر

شیری که توسط شیردوش و یا با دست دوشیده می‌شود، مقدار دقیق شیر تولید شده در پستان را تعیین نمی‌کند. مقدار شیر دوشیدن توسط شیر دوش بستگی به کیفیت پمپ شیردوش، اتصال صحیح قیف آن به پستان و وضعیت بافت پستان و تجربه خود مادر دارد. بعضی از مادران حتی با استفاده از پمپ‌های دوشیدن شیر که کیفیت خوبی هم دارند، نمی‌توانند خوب و به اندازه کافی شیر بدوشند، در حالی که بعضی دیگر موفق‌ترند. دوشیدن شیر با پمپ اگر درست انجام شود، به دلیل تخلیه بهتر سبب تولید شیر بیشتر می‌شود. بسیاری از مادران می‌توانند شیرشان را با دست بدوشند که بسیار ساده و سریع است. دوشیدن شیر با دست یک مهارت است و می‌تواند سبب تحریک و تولید شیر شود، ولی مادران باید آموزش ببینند و در این امر تجربه کسب کنند. مسلما تاثیر مکیدن مستقیم پستان توسط شیرخوار در تخلیه پستان و افزایش حجم شیر مادر در مقایسه با دوشیدن شیر، خیلی بیشتر است.