به قلم : دکتر عطیه میرزابابایی ؛ متخصص تغذیه از دانشگاه علوم پزشکی تهران
ati_babaee@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین : سرلاک از اولین غذاهای جامدی است که بعد از سن 6 ماهگی به کودک داده می‌شود. سرلاک دارای طعم‌ها و قوام‌های مختلفی نیز هست. این محصول برای کودکان در انواع مختلف و در هر سنی موجود است. سرلاک دارای طعم‌ها و قوام‌های مختلفی نیز می‌باشد. تعریف علمی دقیق سرلاک به این شکل است: سرلاک غلات ویژه کودک بوده که حاوی پروبیوتیک مفید بیفیدوس است که باعث تقویت سیستم ایمنی و دستگاه گوارشی کودک می‌شود.
کودک از چند ماهگی می‌تواند سرلاک مصرف کند؟
به طور کلی هر کودکی تا سن 6 ماهگی باید تنها از شیر مادر تغذیه کند و پس از 6 ماهگی می‌تواند سرلاک مصرف کند. اما اگر پزشک به دلایل مختلف از جمله وزن کم نوزاد، نوزاد زودرس و ... مصرف سرلاک را از 4 ماهگی توصیه کرد، می‌توانید از 4 ماهگی به کودک سرلاک بدهید.
بعد از 6 ماهگی نیز سرلاک از جمله غذاهای کمکی است که می‌توانید به کودک بدهید. معمولا در صورتی که کودک کم‌وزن باشد یا به طور مناسب غذا نخورد، به عنوان تقویتی سرلاک را به غذای کودک اضافه می‌کنند، اما در غیر این صورت، غذاهایی مثل فرنی یا حریره بادام کافی است. وقتی می‌خواهید سرلاک و غذای کمکی خریداری کنید، متوجه خواهید شد که روی بسته‌بندی آنها اعدادی نوشته شده است. به عنوان مثال، از پایان ۱۲ ماهگی، از پایان شش ماهگی.
منظور از این زمان‌بندی این است که شما باید از سرلاک مخصوص سن کودک خود برای تغذیه او استفاده کنید. به عنوان مثال، اگر فرزند شما هفت ماهه است، نمی‌توانید به او سرلاکی را بدهید که مناسب کودکان ۸ ماه به بالا است. علت این امر هم آن است که در غذاهای کمکی مخصوص یک سن ممکن است موادی به کار رفته باشد که برای کودکان کوچک‌تر مناسب نیست و معده آنها نمی‌تواند آن مواد را هضم کند.
بیشتربخوانید:
خواص طلایی تغذیه کودک با شیر مادر
چرا نباید به کودک کوچک‌تر از 4 ماه سرلاک داد؟
سن 3 تا 4 ماهگی، سن رشد کودک است و غذاهای سفت و جامد نباید به کودک داده شوند.
سیستم هضم و جذب کودک هنوز به طور کامل رشد نکرده است و خطر بلع نامناسب توسط او وجود دارد.
اگر غذاهای جامد در این سن به کودک داده شود، ممکن است به طعم آنها علاقه‌مند شده و به آنها عادت کند و تمایلی به خوردن شیر مادر نداشته باشد.
کودک در این سن مستعد ابتلا به آلرژی، عفونت، یا عدم تحمل لاکتوز است و سیستم ایمنی بدن او به اندازه کافی رشد نکرده است.
انواع سرلاک
سرلاک‌ها از مواد مختلفی تشکیل می‌شوند. اصولا پایه اصلی اکثر آنها برنج، گندم یا بادام است، اما برخی از آنها با تکه‌های میوه، عسل، خرما و ... مخلوط شده‌اند. در ادامه انواع سرلاک بر اساس سن را بررسی می‌کنیم.
سرلاک مرحله اول
این سرلاک را می‌توانید از شش ماهگی به فرزند خود بدهید. این سرلاک‌ها اغلب تک ماده‌ای هستند؛ مثلا از گندم، برنج ساده، گندم و سیب درست شده‌اند. کودکان ۶ تا ۸ ماهه می‌توانند از این سرلاک استفاده کنند، البته کودکان بزرگ‌تر هم می‌توانند از این سرلاک بخورند، اما بهتر است از سرلاک مخصوص سن آنها استفاده کنید که مواد و طعم‌های بیشتری دارد و برای بدن‌شان مقوی‌تر است.
سرلاک مرحله دوم
این سرلاک برای کودکان ۸ تا ۱۰ ماهه است. همان‌طور که کودک رشد می‌کند، الگوی چشایی او نیز تغییر پیدا می‌کند و گسترش می‌یابد. او اکنون می‌تواند طعم‌های بیشتری را بخورد. در این مرحله سرلاک‌هایی با مواد مختلف را می‌توانید به او بدهید:
سرلاک گندم، سیب و گیلاس
سرلاک گندم و پرتقال
سرلاک برنج و سبزیجات
سرلاک عسل و گندم
طعم شیرین آنها و وجود تکه‌های میوه در این سرلاک‌ها می‌تواند حس چشایی کودکان را تحریک کند تا آنها بتوانند با طعم‌های جدید آشنا شوند.
بیشتربخوانید:
بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر
سرلاک مرحله سوم
از این سرلاک می‌توانید برای کودکان بالای ده ماه استفاده کنید. در این مرحله طعم‌های پیچیده‌تری وجود دارد؛ مثلا ترکیب گندم، عسل و خرما. ترکیب برنج با تکه‌های میوه. هر چه طعم‌ها بیشتر باشد، کودک شما بیشتر لذت می‌برد.
سرلاک مرحله چهارم
حال فرزند شما دیگر می‌تواند غذای جامد بخورد. با امتحان کردن غذاهای بزرگسالان، سرلاک دادن به کودک کمی سخت می‌شود و باید در انتخاب طعم‌ها دقت شود؛ زیرا آنها دیگر به طعم غذای بزرگسالان عادت کرده‌اند؛ بنابراین، سرلاک‌های این مرحله نیز شبیه به این طعم‌ها است. سرلاک این مرحله برای کودکان ۱ تا ۲ ساله مناسب است. در ساخت آنها از دانه‌های مختلف به همراه میوه، سبزیجات، کره و ... استفاده می‌شود. اصولا در آنها از تکه‌های میوه استفاده می‌شود؛ زیرا کودک شما دیگر می‌تواند غذای خود را بجود و نیاز نیست همه چیز به صورت پودر یا پوره باشد.
نکته: در ساخت سرلاک‌ها معمولا از شیر بدون چربی استفاده می‌شود. اگر فرزند شما به لاکتوز حساسیت دارد، باید سرلاک‌هایی را خریداری کنید که شیر ندارند. همچنین با پزشک کودکان مشورت کنید و نظر او را در این باره بپرسید. علاوه بر این، برخی از کودکان به گندم و گلوتن حساسیت دارند. برای همین نباید از سرلاک‌هایی استفاده کنید که پایه آنها گندم است.
دسته‌بندی سرلاک بر اساس مواد تشکیل شده
همان‌طور که اشاره کردیم سرلاک از مواد غذایی مختلفی ساخته می‌شود. با این حال، می‌توان به صورت کلی مواد اولیه آن را دسته‌بندی کرد:
سرلاک برنج
سرلاک برنج یکی از اولین انواع سرلاک است که به کودک داده می‌شود. برنج حساسیتی ایجاد نکرده و به راحتی هضم می‌شود. این سرلاک همچنین برای افزایش وزن کودک بسیار موثر است. سرلاک برنج را می‌توان به راحتی با شیر مادر ترکیب کرده و به کودک داد. سرلاک برنج قهوه‌ای نیز در بازار به فروش می‌رسد که فیبر بالاتری در مقایسه با سرلاک برنج سفید دارد. توصیه می‌شود که در مدت چند هفته تا یک ماه فقط سرلاک را به عنوان تنها غذای جامد به کودک بدهید. وجود فیبر در این نوع سرلاک باعث تقویت سیستم گوارشی کودک و افزایش وزن او می‌شود.
سرلاک جو دو سر
سرلاک جو دو سر را مناسب‌ترین غذای جامد کودک معرفی کرده‌اند. جو دو سر سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر می‌باشد که طعم آن برای کودکان بهتر از سرلاک برنج است. برخی از برندهای سرلاک جو دو سر حاوی تکه‌های میوه‌هایی مثل موز و ... هستند. توصیه می‌شود که ابتدا سرلاک جو دو سر ساده را به کودک بدهید و اگر کودک با طعم آن مشکلی نداشت، سرلاک طعم‌‌دار به کودک بدهید. به این ترتیب، در صورتی که کودک به این میوه‌ها آلرژی داشته باشد، می‌توانید متوجه آن شوید.
سرلاک گندم
به علت احتمال وجود آلرژی و عدم ایمنی، سرلاک گندم را به عنوان اولین نوع سرلاک به کودک ندهید. توصیه می‌شود که بهتر است ابتدا دیگر انواع سرلاک و میوه و سبزی به کودک داده شود و سپس کودک با سرلاک گندم تغذیه شود. در مورد حساسیت به گلوتن موجود در گندم نگرانی‌هایی وجود دارد که بهتر است قبل از دادن این نوع سرلاک به کودک، ابتدا با متخصص کودکان در این خصوص صحبت کنید.
بیشتربخوانید:
تغذیه نوزادان با این غذا بهره هوشی کودک را افزایش می‌دهد
سرلاک جو
تقریبا در انواع سرلاک کودک، جو یافت می‌شود. با این وجود، در مقایسه با انواع دیگر سرلاک، سرلاک جو حساسیت و آلرژی کمتری ایجاد می‌کند و طعم آن در ترکیب با شیر و میوه‌ها خوشایند است. سرلاک جو از بهترین سرلاک‌ها برای افزایش وزن کودک می‌باشد. جو دارای فیبر بالایی است و به همین دلیل سرلاک آن نیز سرشار از فیبر می‌باشد و معمولا با آهن غنی می‌شود.
سرلاک ترکیب غلات با میوه‌ها
وقتی کودک از غلات ساده تغذیه کرد و هیچ‌گونه مشکل حساسیت یا آلرژی وجود نداشت، می‌توان از سرلاک‌های غلات ترکیب شده با میوه‌ها استفاده نمود.
با مخلوط چند غله و میوه مختلف، هم خواص و مواد مغذی سرلاک بیشتر شده و هم کودک از تنوع در طعم و مزه لذت می‌برد.
سرلاک برنج و شیر
بعد از سن 6 ماهگی، تغذیه کودک با سرلاک شیر و برنج در وعده غذایی مناسب است. این سرلاک علاوه بر غلات طبیعی، ترکیبی مناسب از ریزمغذی‌های ضروری را برای کودک فراهم می‌کند.
سرلاک گندم، عسل و شیر
این نوع سرلاک از یک سالگی به بعد به کودک داده می‌شود و سرشار از مواد مغذی قوی برای کودکان بالای یک سال است. در این سن مصرف شیر خشک یا شیر مادر به تنهایی نمی‌تواند نیازهای تغذیه‌ای کودک را تامین کند. برای اینکه زمان شروع دادن این سرلاک به کودک را تعیین کنید، حتما به متخصص کودکان مراجعه کرده و با او مشورت کنید.
سرلاک‌های خانگی
سرلاک برنج یکی از انواع سرلاک خانگی است که می‌توانید به راحتی برای کودک تهیه کنید. این سرلاک را می‌توان بعد از 7 ماهگی برای کودک تهیه کرد. نوع دیگری از سرلاک خانگی نیز با بیسکویت تهیه می‌شود. برای تهیه این نوع سرلاک کافی است تا یک بیسکویت مادر را خرد کرده و با آب جوش مخلوط کنید. بیسکویت‌های حاوی سبوس می‌توانند به برطرف شدن یبوست کودک و تقویت سیستم گوارشی او کمک کنند.
نکاتی در خصوص مصرف سرلاک
برای شروع ابتدا 1 تا 2 قاشق چایخوری سرلاک را به صورت غذای کمکی به کودک بدهید.
در صورتی که کودک تمایل به مصرف آن دارد، این میزان را به 2 تا 3 قاشق افزایش دهید.
معمولا بهتر است که صبح‌ها به کودک سرلاک بدهید، زیرا در این زمان کودک گرسنه است.
زمان مناسب دیگر برای دادن سرلاک به کودک نیز قبل از خواب شب است.
کودک را مجبور به خوردن سرلاک نکنید. اگر کودک تمایلی به خوردن آن ندارد، مدتی صبر کرده و مجددا امتحان کنید. برای هر سنی، سرلاک مخصوص کودک وجود دارد. پس از صحبت با متخصص کودکان، سرلاک مخصوص سن کودک را به او بدهید.
چگونگی مصرف سرلاک توسط کودک
قبل از تهیه غذا برای کودک، ابتدا ظرف‌های غذای کودک را با دقت شسته و ضد عفونی کنید.
به مدت 5 دقیقه آب آشامیدنی را جوشانده و صبر کنید تا خنک شود.
150 میلی‌لیتر آب آشامیدنی را در ظرف غذای کودک بریزید.
50 گرم یا 9 قاشق غذاخوری سرلاک را به آن اضافه کنید. مخلوط را به خوبی هم بزنید و با یک قاشق کوچک تمیز به کودک بدهید.
معایب سرلاک
باید به این نکته اشاره کنیم که سرلاک‌ها دارای قند اضافی هستند. از قند برای بهتر شدن طعم سرلاک استفاده می‌شود که می‌تواند برای کودکان خوب نباشد. اصولا سرلاک‌هایی که برای کودکان هشت ماهه و بالاتر هستند، حاوی شربت گلوکز و مالتودکسترین می‌باشند. این دو ماده نوعی قند محسوب می‌شوند.
برخی از سرلاک‌ها هم دارای کنسانتره آب‌میوه هستند که ممکن است افزودنی سالمی برای غذای کودک نباشند. در فرایند ساخت کنسانتره آب‌میوه ممکن است ویتامین‌ها و مواد معدنی محلول در آب از بین بروند. برای همین افزودن میوه‌های تازه به غذا بهتر است.
گاهی راحت بودن خوردن سرلاک موجب می‌شود که کودکان از سایر غذاها زده شوند و غذاهای خانگی را نخورند.
گاهی گلوتن و لاکتوز موجود در سرلاک می‌تواند موجب واکنش‌های آلرژیک شود.
یبوست: بعضی از انواع سرلاک ممکن است منجر به یبوست در برخی کودکان شود.
حساسیت: برخی کودکان ممکن است نسبت به ترکیبات استفاده شده در این غذای کمکی مانند جو، گندم و یا برنج، واکنش‌های آلرژیک نشان دهند. علائمی مانند سرفه، تب، اسهال، دل‌درد یا استفراغ می‌تواند نشان‌دهنده حساسیت کودک به این مواد خوراکی باشد.
آیا سرلاک خانگی بهتر از سرلاک فروشگاهی است؟
از مزایای سرلاک خانگی می‌توان به این اشاره کرد که شما به خوبی می‌دانید که از چه موادی تهیه شده است و از کیفیت آنها هم باخبر هستید، زیرا خودتان آن را تهیه کرده‌اید. دیگر ویژگی مثبت سرلاک خانگی این است که خودتان می‌توانید مواد مختلف را به اندازه دلخواه با هم ترکیب کنید. به عنوان مثال اگر فرزند شما به ماده‌ای حساسیت دارد، به راحتی می‌توانید آن را حذف کنید. اگر ماده‌ای را دوست ندارد، اما آن ماده مقوی است، می‌توانید در میزان کم آن را با سایر مواد ترکیب کنید تا طعمش غالب نشود.
همچنین می‌توانید برای تهیه سرلاک از تازه‌ترین مواد استفاده کنید. با این حال، تهیه پودر کمی زمان‌بر است و باید آن را با دقت و در محیطی تمیز درست کنید. همچنین ممکن است ارزش غذایی دقیق مواد غذایی را که به فرزند خود می‌دهید، ندانید.
سخن آخر
سرلاک انواع مختلفی دارد و هر کدام از آنها خواص گوناگونی دارند. سرلاک را می‌توان بر اساس سن کودک و مواد تشکیل‌دهنده دسته‌بندی کرد. در انتخاب سرلاک و تهیه آن دقت کنید و سعی نکنید به زور طعم خاصی را به فرزند خود بدهید. در صورت بروز مشکل در زمان خوردن سرلاک و مشاهده علائم حساسیت و ... حتما به پزشک کودکان اطلاع دهید و از او کمک بگیرید.
