زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

سپیده حقی فر؛ کارشناس ارشد تغذیه

"هله هوله‌‌‌ها باعث کاهش ضریب هوشی کودکان می‌شود." جمله‌ای که ممکن است در عنوان برخی مقالات به آن برخورده باشید اما بایستی بدانید انتخاب واژه‌‌‌ها در علم اهمیت مشابه با کاربرد آنها در دادگاه دارد.

بنابراین وجود ارتباط آماری بین دو پدیده (هله هوله ناسالم در دوران ابتدایی زندگی و بهره هوشی پایین‌تر پس از 5 سال) لزوما به معنای وجود رابطه علت و معلولی نیست.

مطالعه‌ای در "مجله اپیدمیولوژی و سلامت جامعه" به عنوان بخشی از مطالعه طولی والدین و کودکان (ALSPAC) که سلامت چهارده هزار کودک متولد شده در سال 1991 و 1992 را مورد بررسی قرار می‌‌دهد در پاسخ به این سوال به چاپ رسیده است.

پژوهشگران دانشگاه بریستول این فرضیه را که رژیم غذایی سالم با افزایش بهره هوشی مرتبط است مورد بررسی قرار دادند.

آن‌‌‌ها می‌‌خواستند بدانند که آیا بین کودکانی که رژیم غنی از سالاد، پاستا، برنج، ماهی و میوه و کودکانی که غذاهای فرآیند شده با محتوای بالای چربی و شکر نظیر چیپس، نوشیدنی‌‌‌های گازدار و برگر دریافت می‌‌کنند تفاوتی در امتیاز بهره هوشی وجود دارد یا نه.

اشکال این مطالعات در تاثیر عوامل مخدوش‌گر است. مادری که رژیم غذایی سالم را برای کودکانش فراهم می‌‌کند به احتمال زیاد مادری است که در زمان خواب برای کودکانش مطالعه می‌‌کند.

بنابراین، کدام عامل باعث افزایش امتیاز بهره هوشی می‌‌شود؟ رژیم غذایی یا مطالعه در هنگام خواب؟

پژوهشگران مطالعه تلاش نمودند تا همه عوامل مخدوشگر را از جمله طبقه اجتماعی، سن مادر در زمان تولد، نوع مسکن، سطح تحصیلات مادر کنترل نمایند اما با این حال، همواره این ادعا وجود دارد که رژیم غذایی نامطلوب فقط نشانه ای از عامل دیگری است که در تکامل هوشی کودک تاثیرگذار است.

برای مثال، بهره هوشی مادر که عاملی ارثی است با رژیم غذایی کودکان در ارتباط است.

جالب است که این مطالعه بهره هوشی مادر را کنترل ننمود و توضیح نویسندگان این است که تحصیلات مادر این عامل مخدوش‌گر را حذف کرده است. 

منبع دیگر خطا می‌‌تواند پرسشنامه بسامد غذایی مورد استفاده برای ارزیابی رژیم غذایی کودک باشد.

از مادران خواسته شد تا پرسشنامه بسامد غذایی را در سن سه، چهار، هفت و هشت و نیم سالگی پاسخ دهند.

ممکن است یک مادر باهوش پرسشنامه را با رویکردی که از صداقت کمتری برخوردار است تکمیل نماید و کمتر نشاندهنده وضعیت واقعی باشد.

غذاهای فرآیند شده می‌‌تواند گزینه راحت‌تری برای مادری با مشغله کاری که آگاه است مصرف زیاد آن‌‌‌ها مناسب نیست، باشد.

بنابراین، به آسانی می‌‌توان متوجه شد که چرا نویسندگان نتیجه گیری محتاطانه‌ای از این مطالعه داشته‌اند: "در این جمعیت از کودکان بریتانیایی، یک رژیم با دریافت بالای غذاهای فرآیند شده، چربی و شکر در مراحل اولیه کودکی می‌‌تواند با ضریب هوشی پایین‌تر در 8/5 سالگی مرتبط باشد."

حتی عنوان این مقاله ملاحظه کارتر است: "آیا الگوهای غذایی دوران کودکی با ضریب هوشی در هشت سالگی ارتباط دارد؟" و این تیتر در مسیر رسانه ای شدن به صورت "هله هوله‌‌‌های فرآیند شده باعث افت ضریب هوشی کودکان می‌‌شود." مطرح شده است.

بنابراین، با وجود ادعاهای مطرح شده مبنی بر تاثیر رژیم غذایی بر رفتار، توجه و یادگیری کودکان، اطلاعات علمی موجود در این زمینه محدود می‌‌باشد.

با این حال، فراهم نمودن یک رژیم غذایی سالم و متعادل برای کودک تاثیر مثبتی بر رفتار و یادگیری کودک دارد و در واقع آنچه برای سلامت بدن مفید است می‌‌تواند اثر مثبتی بر عملکرد مغز نیز داشته باشد.

ضمن اینکه غذایی که در دوران کودکی دریافت می‌‌شود می‌‌تواند سلامت فرد را در دوران بزرگسالی نیز تحت تاثیر قرار دهد.

از این رو، دریافت رژیم غذایی که تامین کننده مواد مغذی موثر بر عملکرد مغز می‌‌باشند حائز اهمیت می‌‌باشد.

آیا امگا 3 روغن ماهی می‌‌تواند برای کودک کمک کننده باشد؟

ماهی‌‌‌های چرب حاوی مواد مغذی متعددی می‌‌باشند و بهترین منبع برای امگا 3 و ویتامین D رژیم غذایی می‌‌باشند. ماهی‌‌‌های چرب شامل ساردین، سالمون، خال مخالی، قزل آلا، شاه ماهی و تن می‌‌باشد.

در هفته حداقل دو سهم ماهی بایستی دریافت شود که یک سهم از ماهی‌‌‌های چرب باشد. از منابع گیاهی امگا 3 می‌‌توان به گردو، بذر کتان و کلزا اشاره کرد.

برخی غذاها نظیر تخم مرغ، نان و لبنیات با امگا 3 غنی شده اند که می‌‌توان برچسب غذایی را بررسی نمود.

در صورتی که کودک شما ماهی نمی خورد، محدود کردن روغن‌‌‌های گیاهی غنی از امگا 6 از جمله آفتابگردان، ذرت و سویا بایستی در نظر گرفته شود.

این موضوع کمک می‌‌کند تا بدن ما از امگا 3 استفاده بهینه نماید. اگر در نظر دارید به کودک خود مکمل امگا 3 بدهید این نکته را فراموش نکنید که مصرف ماهی فراهم کننده طیفی از مواد مغذی و نه فقط امگا 3 خواهد بود.

دریافت ماهی در دوران بارداری و اوایل کودکی به ویژه بدلیل محتوای امگا 3 و ویتامین D آن می‌‌تواند نقش بسزایی در روند تکامل کودک داشته باشد.

براساس شواهد بدست آمده، کودکان مبتلا به اوتیسم، اختلال بیش فعالی-کم‌توجهی، دیسلکسیا، دیسپرکسیا و اختلالات روانی، سطوح خونی امگا 3 پایین‌تری دارند.

آیا کودک به مکمل ویتامین-مواد معدنی احتیاج دارد؟

دریافت پایین برخی ویتامین‌‌‌ها و مواد معدنی در میان کودکان بویژه اگر در زمینه غذا انتخابگر باشند، شایع است. انتخابگری در غذا معمولا بین سنین 18 ماهگی تا پنج سالگی مشاهده می‌‌شود.

اغلب غلات صبحانه با ویتامین‌‌‌ها و مواد معدنی غنی شده اند و انواع غلات صبحانه با فیبر بالا و قند افزوده پایین بهترین انتخاب برای کودکان می‌‌باشند.

کمبود آهن در میان کودکان غیرشایع نیست. دریافت پایین آهن می‌‌تواند شرایط روحی و سطح توجه را تحت تاثیر قرار دهد. گوشت قرمز بهترین منبع آهن می‌‌باشد ولی منابع غیرگیاهی شامل عدس، لوبیا، سبزیجات برگ سبز و غلات صبحانه غنی شده می‌‌باشد.

شواهد علمی به نقش روی و منیزیم در سطح توجه کودک اشاره می‌‌کنند. گنجاندن منابع غنی از روی و منیزیم در رژیم غذایی حائز اهمیت است.

منابع خوب روی شامل گوشت قرمز، غذاهای دریایی، شیر و سایر منابع لبنی می‌‌باشد. سبزیجات برگ سبز، غلات کامل و مغزها منابع خوب منیزیم می‌‌باشند. فولیک اسید نیز می‌‌تواند نقشی در سلامت روانی ایفا کند و سبزیجات برگ سبز بهترین منبع این ویتامین هستند.

ویتامین D نقش مهمی در تکامل مغز دارد. بخش عمده ویتامین D در پوست ما و در حین مواجهه با خورشید در ماه‌‌‌های تابستان ساخته می‌‌شود. بخش اندکی از این ویتامین نیز از طریق رژیم غذایی فراهم می‌‌شود.

در صورتیکه کودک شما در زمینه غذا انتخابگر است و مایل به دادن مکمل به کودک خود هستید می‌‌توانید از مشاور تغذیه خود راهنمایی بخواهید.

مشاور تغذیه شما را در روند تقویت عادات غذایی کودکتان حمایت خواهد کرد.

آیا کودک‌تان عدم تحمل غذایی دارد؟

شاید به نظرتان برسد کودک شما با خوردن برخی اقلام غذایی تحریک پذیر و بیش فعال می‌‌شود و تمرکز خود را از دست می‌‌دهد که می‌‌تواند نشانه ای از عدم تحمل غذایی باشد.

هر چند، ممکن است این تقارن بر حسب تصادف رخ داده باشد. حذف غذاهایی که منجر به مشکل می‌‌شوند رژیم حذفی نامیده می‌‌شود.

یک مثال رایج، "رژیم فاقد گلوتن و کازئین" برای کودکان با تشخیص اختلال بیش فعالی-کمبود توجه یا اوتیسم می‌‌باشد. در این رژیم محصولات لبنی و گندم حذف می‌‌شود.

رنگ‌‌‌های مصنوعی بکار رفته در نوشیدنی‌‌‌های گازدار و غذاها می‌‌تواند رفتار و توجه را تحت تاثیر قرار دهند و فاقد ارزش غذایی می‌‌باشند.

محتوای پایین مواد مغذی در رژیم‌‌‌های غذایی با مصرف بالای نوشیدنی‌‌‌های گازدار دریافت مواد مغذی مورد نیاز برای احتیاجات مغز را کاهش می‌‌دهد.

راهکارهایی برای کاهش مصرف غذاهای فرآیند شده راه حل ساده است! از خرید و آوردن فست فودها به منزل بپرهیزید.

بسته‌‌‌هایی از اسنک‌‌‌های سالم از جمله مغزها تهیه کنید.

اگر کودک شما اسنک سالم را پس می‌‌زند و تقاضای هله هوله‌‌‌های ناسالم می‌‌کند نشانه‌ای از کسالت یا خوردن احساسی و نه گرسنگی واقعی است.

بنابراین، به او جواب منفی بدهید تا اینکه به منزل برسید و تدارک یک وعده سالم و دلپذیر را ببینید.