زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر عباس تقوى اردکانى؛ فوق تخصص گوارش کودکان- دکتر ناهید عزالدین زنجانى؛ متخصص کودکان

در چنین شرایطی شیرمادر به تنهایی تأمین کننده نیازهای غذایی و به طور همزمان فراهم کننده مواد ایمنی بخش لازم برای کودک است و این دو ویژه‌گی به طور یک‌جا از هیچ طریقی قابل دسترسی نیست.

ناگفته نماند که ارتباطات عاطفی مادر و کودک به هنگام شیردادن از پستان نیز یک امتیاز استثنایی است و تأثیر شگفت‌انگیزی بر رشد عاطفی، ذهنی و روانی کودک دارد.

مطالعات زیادی نشان داده‌اند که شیرمادر نه تنها تأمین کننده تندرستی در دوران شیرخواری است بلکه حتی تأثیر مثبت آن در دوران نوجوانی و سالمندی هم آشکارا قابل توجه است.

ترکیب شیرمادر از هنگام تولد تا پایان دوره شیرخواری به تناسب نیاز کودک تغییر می‌کند، در سال اول زندگی شیرمادر منبع اصلی انرژی و مواد غذایی کودک است.

ترکیب آن به سن بارداری بستگی دارد به‌طوری که شیر مادران دارای نوزاد نارس، با شیر مادران نوزاد ترم متفاوت و دارای پروتئین، سدیم و کلر بیشتر و لاکتوز و چربی کمتری است که مناسب با نیاز نوزاد نارس می‌باشد.

در سال دوم هم شیرمادر تأمین‌کننده یک‌سوم انرژی مورد نیاز شیرخوار می‌باشد.

ترکیب شیرمادر در مراحل مختلف یک تغذیه نیز متفاوت است به طوری که ابتدای شیر دارای چربی و کالری کمتر و انتهای (Fore milk) دارای چربی بیشتر است.

در (Hind milk) شیر ترشح شده از Fore milk مطالعات اخیر دیده شده پستان اول متفاوت است Fore milk پستان دوم با یعنی حاوی چربی بیشتری است (احتمال دارد به دلیل اثر رفلکس جهش شیر در طول تغذیه با پستان اول باشد).  

این تغییر در ترکیب شیر سبب می‌شود همواره کودک از مطمئن‌ترین و مناسب‌ترین فواید تغذیه انحصاری با شیرمادر در شش ماه اول زندگی نوع تغذیه بهره‌مند باشد و از آ نجا که شیرمادر همه مواد مغذی موردنیاز شیرخوار را تا پایان شش ماهگی به نسبت‌های صحیح همراه با مواد ایمنی‌بخش در اختیار او قرار می‌دهد، یک غذای بی‌نظیر برای رشد و تکامل شیرخوار به حساب می‌آید.

علیرغم کوشش‌های انجام‌شده در صنعت شیرخشک‌سازی و با وجود تکنولوژی پیشرفته صنایع غذایی که در اختیار کمپانی‌های بزرگ قرار دارد، شیرمادر همچنان بی‌همتا و بدون جانشین باقی مانده و در رابطه با اهمیت شیر مادر همین نکته کافی است که شیرمادر به‌عنوان یک، استاندارد تغذی‌های طلایی برای شیرخواران شناخته شده است.

به دلیل وجود مواد مغذی و نیز مواد ایمنی‌بخش در شیرمادر، مرگ و میر (مورتالیتی) و بیماری (موربیدیتی) در شیر مادرخواران کمتر است، به‌طوری که اگر همه مادران جهان، شیرخوار خود را در ۶ماه اول زندگی، شیر بدهند، سالانه از مرگ و میر حدود ۱میلیون شیرخوار کاسته می‌شود.

شانس مرگ و میر ناشی از اسهال در شیرخوارانی که از شیرمادر تغذیه می‌كنند حدود  14/2 برابر و شانس مرگ و میر از عفونت‌های تنفسی حدود 3/6 برابر و شانس مرگ و میر ناشی از سایر عفونت‌ها حدود 2/5 برابر كمتر از شیرخوارانی است که با فرمولا تغذیه می‌شوند.

این شیرخواران اگر هم به بیماری مبتلا شوند معمولاً بیماری آنان خفیف‌تر بوده و زودتر هم بهبود می‌یابند. 

اخیراً ثابت شده است

تغذیه با شیرمادر خطر بستر یشدن کودکان در بیمارستان را به خاطر عفونت‌های تنفسی و گوش میانی ۷۲ درصد کاهش می‌دهد.

خطر چاقی در کودکانی که با شیرمادر تغذیه می‌شوند به ازاء هر ماه بیشتر شیرخوردن، ۴ درصد کاهش پیدا می‌کند.

خطر ابتلا به سرطان پستان ۴ درصد برای هر سال شیردهی ۳  درصد کاهش می‌یابد.

خطر ابتلا به سرطان تخمدان در مادرانی که حداقل ۱۲ ماه شیر می‌دهند در مقایسه با آنان که هرگز شیر نداده‌اند ۲۸ درصد کمتر است.

احتمال خطر بیماری دیابت نوع ۲ در شیرخوارانی که شیرمادر می‌خورند در مقایسه با کودکانی که شیرخشک می‌خورند ۴۰درصد کاهش دارد.

تغذیه با شیرمادر را برای  آکادمی طب کودکان امریکا (AAP) کاهش بیشتر خطر سندروم مرگ ناگهانی شیرخوار پیشنهاد می‌کند.

زیرا تغذیه انحصاری با شیرمادر خطر مرگ ناگهانی شیرخوار را ۷۳ درصد کاهش می‌دهد.

خطر ابتلا مادر به دیابت نوع ۲ نیز به ازای هر ۱۲ ماه طول  مدت شیردهی ۴ تا ۱۲ درصد کاهش می‌یابد.

در شیرخوارانی که بیش از ۶ماه شیرمادر می‌خورند در مقایسه با شیرخوارانی که با فرمولا تغذیه می‌شوند ۱۹ تا ۲۴درصد احتمال ابتلا به لوسمی(ALL)  لنفوبلاستیک حاد کمتر است.

احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ در خانم‌هایی که هرگز شیرخوار خود را شیر نداده‌اند در مقایسه با مادرانی که حداقل ۱ تا ۳ماه به شیرخوارشان شیرمادر داده‌اند ۵۰ درصد بیشتر است. 

شرایط تغذیه انحصارى با شیرمادر

1 - تغذیه فقط با شیرمادر باشد.

2 - تغذیه با شیرمادر ظرف ساعت اول زندگی و پس از تماس پوست با پوست مادر و نوزاد هرچه زودتر شروع شود.

3 - بر اساس نیاز شیرخوار بوده و فواصل زمانی خاصی برای آن تعیین نشود.

4 - حتماً آغوز (کلستروم)  به شیرخوار داده شود.

5-  شیردهی شبانه فراموش نشود و تغذیه مکرر در عرض ۲۴ ساعت، ۱۰ تا ۱۲ بار باشد.

6-  طول مدت تغذیه با شیرمادر به تنهایی، حداقل ۶ ماه ادامه پیدا کند.

خطرات تغذیه با Pre lactal

1 - مانع از تغذیه نوزاد با کلستروم می‌شود.

2- احتمال ابتلاء به عفونت‌ها و زردی را افزایش می‌دهد.

3 - احتمال بروز عدم تحمل شیر و تشدید سایر آلرژی‌ها را بیشتر می‌کند.

4 -سبب کاهش مکیده شدن پستان و در نتیجه اشکال در تولید و برقراری شیر و کاهش تداوم شیردهی می‌شود.

فواید تغذیه بر اساس نیاز شیرخوار:(On Demand Feeding) 

1- شیرمادر زودتر جریان پیدا می‌‌کند.

2-  تولید شیر افزایش می‌یابد.

3- شیرخوار وزن کمتری از دست می‌دهد.

4- از بروز مشکلات پستان از جمله احتقان پیشگیری می‌شود. 

هفته اول زندگى

هفته اول پس از تولد نوزاد مرحله بحرانی در موفقیت تغذیه با شیرمادر است و دیده شده در مواردی که تغذیه با شیرمادر در بیمارستان با موفقیت انجام شده احتمال تداوم شیردهی بدون مشکل، بیشتر بوده است بنابراین برای رفع موانع موجود در شروع تغذیه موفقیت‌آمیز با شیر مادر باید تلاش نمود و از مواردی که سبب تأخیر در شروع تغذیه با شیرمادر می‌شوند اجتناب ورزید.

تماس مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد علاوه بر شروع موفق تغذیه با شیرمادر و تداوم، سبب برقراری و استحکام روابط عاطفی بین مادر و کودک هم می‌شود.

ثابت شده هرچه تغذیه با شیرمادر زودتر شروع شود و به دفعات مکرر و به روش صحیح انجام گیرد برقراری جریان شیر زودتر اتفاق می‌افتد و سبب کاهش خطر عفونت و مرگ و میر نوزادان هم می‌شود.