زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مرجان مهدوی روشن؛ دکترای علوم تغذیه، استادیار دانشگاه علوم پزشکی گیلان

برخورداری از تغذیه سالم یکی از شروط اصلی در بهره‌مندی از سلامت جسم است. امروزه تلویزیون بخش مهمی از زندگی افراد به ویژه کودکان شده است و برنامه‌‌های تلویزیونی می‌تواند سلامت  کودکان و بزرگسالان‌، رفتار و زندگی خانوادگی را تحت تأثیر قرار دهد.

تلویزیون از یک سو رسانه‌ای است که همه قوای ادراکی انسان (عقل، خیال و وهم) را تحت تأثیر قرار می‌دهد و  با کیفیت و جذابیت همراه است و از سوی دیگر تصاویری پویا به شکل نمادین، همراه با صدا و موسیقی منتقل می کند. از این رو، کلیه شرایط لازم برای توجه و جذب در این رسانه فراهم آمده و این ویژگی‌ها تلویزیون را به قدرتمندترین رسانه جمعی جهت تاثیر گذاری بر افراد تبدیل کرده است.

امروزه، كودكان در سراسر دنیا در معرض پیام‌های مستقیم و غیرمستقیم بسیاری از رسانه‌های جمعی هستند. تبلیغاتی که مخاطبان آن کودکان و نوجوانان هستند، دست کم دو پیام منفی دارند: نخست آنکه کودکان ممکن است با والدین‌شان بر سر خرید محصولاتی که تبلیغات آن را در تلویزیون دیده‌اند دچار تعارض شوند. دومین پیامد منفی اینگونه تبلیغات تلویزیونی، مصرف زیاد محصولات غذایی پرکالری و با ارزش غذایی پایین مانند آب نبات و نوشیدنی‌‌های شیرین ، پفک، نوشابه‌‌های گازدار و ... است.

مشاهده تبلیغات بر باورهای کودکان در خصوص تغذیه و نیز انتخاب آنها از مواد غذایی تاثیر می‌گذارد. کودکان نمی‌توانند درک کنند که خوردن مواد‌غذایی دارای قند زیاد سبب افزایش وزن و پوسیدگی دندان‌هایشان می‌شود. وقتی کودکان در معرض تبلیغات مربوط به این مواد خوراکی قرار گرفته و قدرت انتخاب داشته باشند به احتمال زیاد آنها را انتخاب خواهند کرد، حتی اگر بدانند که میوه‌‌ها و سبزیجات خوراکی‌‌های سالم‌تری هستند.

مطالعات محققان ایرانی نشان داده است كه آگهی‌های مربوط به مواد غذایی و خوراكی، بیشترین سهم زمانی را در بین آگهی‌های پخش شده از برنامه‌های تلویزیون دارند و گروه مواد غذایی از نظرفراوانی پخش، حائز رتبه‌های نخست در بین سایرگروه‌های آگهی در تلویزیون ایران هستند و این در حالی است که کودکان مدت زمان زیادی را به تماشای تلویزیون اختصاص می‌دهند و طبق آمار سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور دانش‌آموزان 19 تا 5/19 ساعت در هفته  تلویزیون تماشا می‌كنند.

افزایش مصرف پفک و چیپس در کودکان بواسطه تبلیغات جذاب آنان به دلیل ایجاد سیری کاذب به ویژه اگر جایگزین وعده‌های اصلی غذایی شوند، باعث تامین نشدن ریزمغذی‌‌های مورد نیاز بدن می‌شود و در نتیجه  منجر به سوءتغذیه در کودک می‌گردد. علاوه بر این نمک این تنقلات، ذائقه کودک را به سمت غذاهای شور عادت می‌دهد که در دوران بزرگسالی منجر به پر فشاری خون، بیماری‌‌های قلبی-عروقی، چاقی و بیماری‌های متابولیک از جمله دیابت می‌شود. در تحقیقی که در دانشگاه علوم پزشکی مشهد انجام گردید این طور نتیجه‌گیری شده است که مشاهده تبلیغات تلویزیونی مرتبط با مواد غذایی، علاوه بر اینکه بر باورهای کودکان در مورد تغذیه و انتخاب آنها از مواد غذایی تاثیر می‌گذارد، باعث افزایش اشتها و تمایل آنها به مصرف میان وعده‌‌های غیر مفید می‌شود.

مطالعه‌ای در سال 2011 در انگلستان نشان داد که تماشای تبلیغات تلویزیونی خوراکی‌های صنعتی و تنقلات در افزایش احساس گرسنگی در کودکان تاثیرگذار است، به ویژه اگر کودکان زمان زیادی را به تماشای تلویزیون اختصاص دهند، این احساس گرسنگی در آنها تشدید می‌شود. علاوه بر این، آگهی‌‌ها تمایل کودکان را به خوردن غذاهای چرب و شیرین افزایش می‌دهد. روزهایی که کودکان این آگهی‌‌ها را تماشا می‌کنند، در مقایسه با روزهایی که تبلیغات دیگری مثل تبلیغ اسباب بازی می‌بینند، تمایل زیادی برای مصرف شیرینی و غذاهای چرب دارند.

در کل مشاهده تبلیغات تلویزیونی مرتبط با مواد غذایی، علاوه بر اینکه بر باورهای کودکان در مورد تغذیه و انتخاب آن‌ها از مواد غذایی تاثیر می‌گذارد، باعث افزایش اشتها و تمایل آنها به مصرف میان وعده‌‌های غیر مفید نیز می‌شود که شرایط را برای ابتلا به  چاقی و بیماری‌های مزمن فراهم می‌کند.