زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

تغذیه با شیرمادر در شرایط خاص

شیردهی با شیر مادر برای نوزاد بسیار حیاتی و مهم است و مادران باید به این امر توجه ویژه‌ای داشته باشند تا فرزند خود را از ابتلا به بیماری‌های گوناگون مصون بدارند. اما گاهی اوقات مادر با شرایط ویژه‌ای رو‌برو می‌شود كه در این مقاله نكاتی را به مادران عزیز ارائه می‌نماییم.

نوزادان کم وزن و نارس

نیازهای تغذیه‌‌ای نوزادان کم وزن (وزن تولد کمتر از 2500 گرم) و نوزادان نارس (سن تولد کمتر از 37 هفته) با نوزادان ترم رسیده تفاوت دارد. نیاز این کودکان به انرژی، پروتئین، سدیم، فسفر، آهن، کلسیم و برخی از ویتامین‌‌ها بیشتر است و معمولا هضم و جذب چربی‌‌ها در این کودکان کامل نیست. بهترین تغذیه برای نوزاد نارس و یا کم وزن، شیرمادر خودش می‌‌باشد، چراکه ترکیب شیرمادری که این نوزاد را بدنیا آورده است با شیرمادری که نوزاد ترم را به دنیا آورده است تفاوت دارد و تا حدود زیادی نیازهای تغذیه‌‌ای این گروه از نوزادان را تامین می‌‌کند. به عنوان مثال، مقدار پروتئین، سدیم، منیزیوم و آهن شیر این مادران نیز بیشتر بوده و ترکیب چربی‌‌های آن متفاوت است. میزان مواد ایمنی بخش نیز در شیرمادر نوزادان کم و یا نارس بیشتر از شیرمادر نوزادان ترم (رسیده) است. این امر قابلیت سیستم ایمنی این دسته از شیرخواران را بهبود می‌بخشد. ولی به هر حال با توجه به شرایط خاص، نیازمند تجویز مکمل‌‌های ویتامین و املاح خاص هستند و باید به پزشک مرکز بهداشتی، درمانی ارجاع شوند.

چند قلویی

حجم شیر مادر تابع قانون عرضه و تقاضا است و هرچه مکیدن پستان مادر توسط شیرخوار بیشتر و مکرر صورت گیرد، تولید و ترشح شیر مادر بیشتر خواهد بود. بنابراین باید از این پدیده طبیعی بهره جست و دوقلو‌‌ها را به دفعات مکرر و مرتب و به خصوص همزمان به پستان‌‌های مادر گذاشت تا با افزایش تولید و ترشح شیر، هر دو شیرخوار به درستی و به اندازه کافی تغذیه نموده و رشد کنند. در این موارد نقش و اهمیت پدر و دیگر اعضای خانواده اهمیت بسیار زیادی دارد چراکه ایجاد هر گونه شک و تردید در مورد کفایت شیر مادر، وی را در تغذیه نوزادانش ناموفق خواهد ساخت.

حتی سه قلوها و چهار قلوها را نیز می‌‌توان با شیرمادر خودشان تغذیه نمود. به طور کلی باید به خاطر سپرد که میزان تولید شیرمادر بستگی به نیاز شیرخوار، دفعات مکیدن پستان‌ها، محیط و شرایط مناسب، آرامش و استراحت و تغذیه خوب مادر و همچنین تشویق و حمایت اطرافیان به ویژه همسر دارد.

مراقبت و پیگیری وضعیت رشد و نمو این نوزادان و شیرخواران و توزین مرتب آنها به مادر، اطرافیان و پزشک این اطمینان را می‌‌دهد که شیرمادر کافی است و یا با وجود همه تلاش‌‌ها و تغذیه مکرر از پستان‌‌ها یکی یا هر دوشیرخوار به خوبی وزن نگرفته است و این نوزادان تنها در موارد استثنایی نیاز به تغذیه کمکی با شیرمصنوعی دارند.

وضعیت‌‌های مختلفی در نحوه تغذیه همزمان شیرخواران دو قلو می‌‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. روش‌هایی نظیر وضعیت زیربغل، وضعیت موازی و وضعیت متقاطع از این جمله هستند. جهت اطلاعات بیشتر در مورد جزئیات نحوه شیردادن با هر یک از این روش‌‌ها به مجموعه آموزشی ترویج تغذیه با شیرمادر منتشر شده توسط انجمن ترویج تغذیه با شیرمادر مراجعه شود.

بیماری‌‌های شیرخوار

شیرمادر به دلیل داشتن عوامل زیستی فعال، سیستم ایمنی نوزاد را تقویت می‌‌کند و از ابتلای شیرخوار به بیماری‌‌های حاد و حتی مزمن تا حدودی جلوگیری کرده و در صورت ابتلای نوزاد یا شیرخوار به این بیماری‌‌ها در کنترل و کاهش دوره درمان آنها موثر است. در زیر به دو بیماری شایع در کودکان و تغذیه با شیرمادر می‌‌پردازیم.

بیماری‌‌های اسهالی

کودکان بهره‌مند از شیرمادر به مراتب کمتر از کودکانی که با شیر مصنوعی تغذیه می‌‌شوند، دچار اسهال می‌‌شوند، ضمن آنکه تغذیه با شیرمادر به لحاظ ترکیب مناسب آن، مانع کم آبی در این کودکان می‌‌شود. از طرف دیگر زمانی که شیرخوار دچار عفونت می‌‌شود، معمولا کم اشتها می‌‌شود، اما در صورت تغذیه با شیرمادر حتی در زمان ابتلا به بیماری‌‌های اسهالی، كودك تمایل بیشتری به گرفتن پستان و ارتباط با مادر نشان می‌‌دهد و این موضوع به تسریع بهبودی کودک کمک زیادی می‌‌کند. در برخورد با شیرخواران مبتلا به اسهال تغذیه مکرر و به دلخواه با شیرمادر به همراه استفاده از محلول O.R.S توصیه می‌‌شود. در کودکان بزرگ‌تر استفاده از غذاهایی نظیر ماست، دوغ و آب سیب به همراه نوشیدن مایعات سالم در درمان اسهال و پیشگیری از کم آبی ناشی از آن لازم است. قطع مصرف غذا و به خصوص ندادن شیرمادر به شیرخوار مبتلا به اسهال کار نادرستی است که باعث ادامه اسهال و حتی ابتلای او به سوء تغذیه می‌‌شود.

عفونت‌‌های حاد تنفسی

مطالعات مختلف اثر محافظتی شیرمادر در ابتلای شیرخواران به عفونت‌‌های تنفسی فوقانی و تحتانی را نشان داده است. همچنین تغذیه شیرخوار با شیر مادر در کاهش طول دوره این بیماری‌‌ها نقش دارد. در زمان ابتلای شیرخوار به این عفونت‌‌ها که معمولا با ایجاد مشکل تنفسی در شیرخوار همراه هستند بهتر است شیردهی در وضعیت نشسته به دفعات مکرر، کوتاه مدت، در محیطی آرام و با هوای مرطوب انجام شود تا شیرخوار به حد کافی شیرمادر را دریافت نماید.

در سایر بیماری‌های شیرخوار،باید  مراتب به پزشک مرکز بهداشتی، درمانی جهت تصمیم گیری درباره قطع یا ادامه تغذیه با شیرمادر، ارجاع شود.

بیماری‌های مادر

بیماری‌‌های شایع

در عفونت‌‌های شایع مثل سرماخوردگی چون شیرخوار در دوره نهفته بیماری در معرض ابتلاء قرار داشته است، در زمان تظاهر علائم بیماری در مادر، پادتن‌‌ها و سایر ترکیبات ضد التهاب و تقویت کننده ایمنی را کودک از طریق شیرمادر دریافت می‌‌کند و بدین ترتیب تغذیه با شیرمادر در این شرایط باید ادامه یابد. زیرا اگر بیماری به شیرخوار نیز سرایت کند انتقال این مواد موجب تخفیف عوارض بیماری در شیرخوار خواهد شد.

در این قبیل بیماری‌‌ها چون عامل بیماری از طریق تماس پوستی و ترشحات بینی منتقل می‌‌شود نه از طریق شیر، بنابراین شستن مرتب دست ها، محدود کردن تماس صورت به صورت مادر با شیرخوار و حتی استفاده از ماسک مانع از انتقال بیماری به شیرخوار می‌‌شود.

در شرایطی نظیر تب باید مادران مراقب کم آبی باشند و مصرف روزانه مایعات را افزایش دهند.

شیردهی در حین بیماری و شرایط سخت، مادر را از نظر روحی حمایت می‌‌کند، زیرا در این زمان که مادر نمی‌تواند برخلاف میلش از کودکش به حد کافی مراقبت کند شیردادن یک راه بسیارخوب برای برقراری ارتباط است.

عفونت‌های دستگاه ادراری- تناسلی مادر و همچنین عفونت‌‌های دستگاه گوارش او خطری برای شیرخوار ندارد، به جز مواردی که مادر دچار سپتی سمی باشد. در این شرایط در صورتی‌که شدت بیماری مادر وسیع باشد توقف شیردهی برای یک دوره محدود لازم است و در صورت درمان مادر با آنتی بیوتیک مناسب ممنوعیت شیردهی وجود ندارد.

بیماری‌های غیرشایع

در موارد ابتلای مادر به بیماری‌هایی ویروسی مانند انواع هپاتیت، آبله مرغان، سرخک، آلودگی به ویروس HIV و AIDS؛ و بیماری‌‌های میکروبی مثل سل، وبا، تب حصبه (تیفوئید) و جذام؛ مادر را به پزشک مرکز بهداشتی، درمانی ارجاع نمایید.