تغذيه‌دبستانيی ها
در شماره قبل مجله، در مورد اهمیت تغذیه كودكان دبستانی صحبت كردیم و در این ارتباط، تاثیر مهم و انكارناپذیر تغذیه را در حفظ سلامت كودكان مورد بحث قرار دادیم. به دنبال آن، اختلالاتی را كه به طور معمول در تغذیه كودكان در این گروه سنی ممكن است رخ دهد برشمردیم و به چهار اختلال مهم یعنی بدخوری، پرخوری، كم خوری و نخوردن صبحانه اشاره كردیم. در این شماره به ادامه مطلب می‌پردازیم. تغذیه نامناسب و ناكافی می‌تواند موجب بروز لاغری، كم وزنی و كوتاه قدی در كودكان شود، البته عوامل مختلفی ممكن است در بروز این عوارض دخالت داشته باشند؛ از قبیل اختلالات هورمونی، ارث، تحرك خیلی شدید بدون مصرف غذای كافی، ولی مهم‌ترین علت، كم خوری و عدم دریافت كافی مواد مغذی است. تغذیه كودكان به علت آن كه در حال رشد سریع هستند و در عین حال تحرك جسمی و فكری شدید دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و هر نوع كم خوری و یا بدخوری می‌تواند به رشد و سلامت آنان لطمات مهم و گاه جبران‌ناپذیر وارد سازد.
كم‌خوری و علل آن
كم خوری می‌تواند به علت بی‌اشتهایی و یا امتناع عمدی از غذا خوردن باشد.
دلایل بی‌اشتهایی یا امتناع از غذا خوردن عبارتند از:
1- اختلالات جسمی
2- اختلالات روحی
اختلالات جسمی
بیماری‌های عفونی و تب‌دار، كم خونی شدید و بیماری‌هایی كه در كودك ایجاد درد و ناراحتی می‌كنند، می‌توانند موجب بی‌اشتهایی در كودكان شوند كه البته این عوارض، مقطعی هستند و با شناختن علت آن و درمان سریع و به موقع می‌توان آن را برطرف نمود.
اختلالات روحی
این نوع اختلالات می‌توانند مهم‌ترین علت كم خوری به علت بی‌اشتهایی یا امتناع از غذاخوردن باشند. در اینجا به پاره‌ای از عوامل روحی موثر در بروز كم خوری در كودكان اشاره خواهیم كرد. مجبور كردن كودك به غذا خوردن و پافشاری و اصرار در این مورد یكی از عوامل مهم دلزدگی و بی‌رغبتی كودك نسبت به خوردن غذا می‌باشد، مثلا ممكن است مادر در حین بازی كردن یا درس خواندن یا سایر مواردی كه كودك شدیدا مشغول فعالیتی دلچسب یا ضروری است، او را وادار به غذا خوردن نماید كه این امر نتیجه منفی در بردارد و موجب بی‌اشتهایی كودك می‌شود.
وسواس و دقت بیش از حد مادر نسبت به غذا خوردن كودك نه تنها موجب مصرف غذای بیشتر توسط كودك نمی‌شود، بلكه او را از غذا خوردن دلزده و متنفر می‌كند. ضمنا چنانچه كودك دریابد كه تغذیه او برای والدینش اهمیت حیاتی دارد، غذا خوردن را وسیله‌ای جهت گرفتن آسایش از والدین خود قرار می‌دهد و به هر دلیل و بهانه‌ای از خوردن غذا امتناع می‌ورزد، و یا به علت لجبازی و مقاومت در برابر مادر یا سایر اعضای خانواده، از غذا خوردن سر باز می‌زند. یكنواختی غذای روزانه از عوامل دیگر بی‌اشتهایی كودكان است.
گاه مشاهده می‌شود كه مادر به علت آگاهی از خواص تغذیه‌ای برخی خوراكی‌ها، این مواد را به طور یكنواخت در برنامه غذایی كودك تكرار می‌نماید كه این امر می‌تواند موجب بروز بی‌رغبتی به غذا خوردن در كودك شود و حتی اشتهای او را برای خوردن غذاهای دیگر نیز سلب نماید. ایجاد تنوع در برنامه غذایی كودك از عوامل مهم تحریك اشتها و تشویق كودك به برخورداری از تغذیه صحیح و سالم است. از دیگر عوامل روحی امتناع كودك از غذا خوردن یا بی‌اشتهایی او، بی‌مهری یا بی‌توجهی والدین نسبت به كودك است. مسلما هیچ مادر و پدری قادر نیست تعمدا نسبت به كودك خود بی‌مهر و بی‌توجه باشد، ولی عواملی از قبیل تولد فرزند جدید در خانواده، اختلاف پدر و مادر، از دست دادن یكی از والدین به علت جدایی یا مرگ و عواملی از این قبیل، ممكن است والدین را از بذل توجه كافی به كودك منفك نماید كه این امر یكی از مهم‌ترین عوامل بی‌اشتهایی و دلزدگی كودك نسبت به غذا خوردن است. سخت‌گیری شدید والدین در مورد كودك نیز از علل بی‌اشتهایی یا امتناع او از خوردن غذا است.
تنبیه، سرزنش مداوم و تحقیر كودك از عوامل مخربی است كه می‌تواند او را بی‌اشتها نماید و موجب تغذیه نامناسب و ناكافی در او شود. هیجان یا خوشحالی شدید كودك به هنگام غذا خوردن و یا اوقات نزدیك صرف غذا از عوامل مهمی است كه موجب جلب توجه كودك به هر مورد دیگری غیر از غذا می‌شود و اشتهای او را جهت صرف غذا كور می‌نماید، بنابراین به هنگام صرف غذا یا اوقات نزدیك آن، نباید توجه كودك را به هیچ موضوع هیجان انگیز، شادی‌آور یا ناراحت‌كننده‌ای جلب نمود.
بدخوری
بدخوری نیز چنانچه در جهت جایگزین نمودن میان وعده‌های كم كالری یا مواد غذایی فاقد ارزش تغذیه‌ای بالا باشد، جلوی اشتهای كودك را برای صرف غذای اصلی می‌گیرد و مانع مصرف غذای كافی و مناسب می‌شود. كم‌خوری یا بدخوری به هر علت و بهانه‌ای كه باشد، موجب بروز اختلالات جدی و زیان‌آور در كودك می‌شود و به رشد و سلامت او لطمه وارد می‌سازد. امروزه جامعه ما دستخوش عدم تعادل در تغذیه، چه در جهت ازدیاد مصرف مواد غذایی (بیش‌خواری) و چه در زمینه كمبود دریافت غذا (كم‌خواری) در بین اقشار جامعه به خصوص كودكان است. در كنار اختلالات ناشی از زیاده‌خواری و چاقی، شاهد سوءتغذیه ناشی از كمبودهای تغذیه‌ای و عوارض گسترده آن به خصوص در بین كودكان هستیم.
در حال حاضر، تعدادی نه چندان قلیل از كودكان دبستانی و قبل از دبستان در كشورمان مبتلا به كم وزنی، لاغری و كوتاه قدی هستند. آمار حاصل از تحقیقات، وجود كمبودهای قابل توجهی را در مورد كلسیم، آهن، ویتامین A، ویتامین B2 (ریبوفلاوین) و ویتامین C در بین افراد، به خصوص كودكان نشان می‌دهد كه این امر عمدتا به علت كم خوری یا بدخوری در كودكان بروز می‌نماید. در شماره آینده سایر علل بدخوری در كودكان را بررسی خواهیم نمود.
