بهارک آقاپور؛ دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه
رشد قدی به عوامل مختلفی وابسته است.از جمله مهم‌ترین این عوامل ژنتیک، سن بروز بلوغ، نوع رژیم غذایی، وضعیت وزنی و فعالیت بدنی است. بلند قد شدن به عوامل متعددی بستگی دارد. سایز بدن افراد نتیجه‌ای از تداخل عوامل ژنتیکی و محیطی در طول دوران رشد است.
عوامل ژنتیکی تعیین کننده قد، فاکتورهای ژنتیکی هستند که فرد از والدینش دریافت می‌کند و قابل تغییر نیست. عوامل محیطی تاثیرگذار نیز عبارتند از وضعیت تغذیه، شرایط آب و هوایی، اقلیم و بیماری‌ها و... مثلاً شواهد موجود نشان می‌دهند نزدیکی یا دوری به خط استوا در اندازه بدن افراد موثر است.
عوامل موثر
اگرچه نمی‌توان عوامل محیطی و ژنتیکی را به راحتی جدا کرد، ولی با بررسی ملل مختلف، نژادها و سرزمین‌های گوناگون این نتیجه به دست می‌آید که عوامل محیطی بسیار مهم هستند. ضمنا افراد نیز می‌توانند رژیم غذایی مناسبی را انتخاب کنند تا رشدی آرام و طولانی‌تر داشته باشند.
طی تحقیقاتی مشخص شده که انسان کنونی از انسان اولیه بسیار بلند قامت‌تر است. این نتیجه با مقایسه ستون مهره‌ها در سنگواره‌های به دست آمده حاصل شده است. از لحاظ فیزیولوژیک، یک مادر بلند قد، نوزادی با وزن گیری بهتر خواهد داشت، زیرا فضای لگن مادر بیشتر است و جنین رشد بهتری در رحم دارد.
تاثیر بعضی از این عوامل مانند ژنتیک اجتناب‌ناپذیر است، اما با تغییر بهینه سایر عوامل و البته در زمان مناسب، می‌توان رشد قدی را افزایش داد.
بیشتر رشد قدی با افزایش طول استخوان‌های دراز بدن صورت می‌گیرد، بدین ترتیب که در سنین کودکی در انتهای استخوان‌های دراز بدن مثل استخوان ران و ساق پا، منطقه‌ای بنام اپی‌فیز موجود است که هنوز استخوانی نشده و از جنس غضروف است. این بخش مولد با تکثیر سلولی موجب افزایش قد استخوان‌ها می‌شود و در انتهای سنین بلوغ، این بخش استخوانی شده و در این مرحله رشد قدی فرد متوقف می‌شود، لذا قد فرد بلندتر نخواهد شد.
در بدن، هورمون رشد در سنین کودکی و نوجوانی، تکثیر سلولی را در این مناطق غضروفی تحریک و موجب افزایش استخوان‌سازی می‌شود. استخوان سازی تا پایان سنین بلوغ، ادامه دارد یعنی گاهی تا اوایل 20 سالگی هنوز امکان افزایش قد وجود دارد.
عامل تغذیه
یکی از عوامل تاثیرگذار بر رشد قدی تغذیه است. ژاپنی‌ها توانسته‌اند با تغذیه سالم، متوسط قد جوانانشان را افزایش دهند. در میان مواد مغذی مصرف به اندازه پروتئین‌ها و املاح بسیار اهمیت دارد. یک نوجوان باید پروتئین مورد نیازش را هر روز و به خصوص چند مرحله در طول روز دریافت کند.
بهتر است بخش مهمی از پروتئین مصرفی از منابع پروتئین حیوانی باشد مثل گوشت گوسفند و گاو، مرغ و ماهی، تخم مرغ و شیر. در میان املاحی که برای رشد قدی لازم می‌باشند، کلسیم، فسفر، منیزیم، روی و فلوئور از اهمیت ویژه برخوردار هستند. منابع کلسیم شامل: لبنیات مثل شیر، ماست، پنیر و بستنی است.
فسفر و منیزیم در گوشت و دیگر منابع پروتئین و حبوبات به میزان فراوان وجود دارد. فلوئور نیز در آب موجود است و آب مصرفی باید محتوی فلوئور باشد.
تحقیقات اخیر، اذعان می‌دارد که مصرف «روی» به مقدار کافی موجب رشد قدی مناسب خواهد شد، در خاورمیانه و خصوصاً ایران مصرف کم روی موجب کوتاه قدی و قدرت جنسی پایین مردان جوان می‌شود. به علاوه با کمبود روی سطح توانایی های مغزی و ایمنی بدن پایین آمده و ابتلا به بیماری‌های مسری زیاد تر رخ می‌دهد.
نكات غذایی مهم برای رشد قد
برای افزایش قد داشتن رژیم غذایی مناسب که شامل همه گروه‌های غذایی است توصیه می‌شود: نان و غلات، سبزی و میوه، گوشت و حبوبات، شیر و لبنیات و چربی‌های ضروری.
دریافت مقدار کافی پروتئین‌ها مخصوصا پروتئین با منبع حیوانی که دارای ارزش بیولوژیکی بالایی هستند برای افزایش رشد قدی ضروری به نظر می‌رسد.
دریافت منابع پرتئینی‌مانند گوشت‌ها و مغزها و غذاهای دریایی همچنین به دلیل دارا بودن میزان مناسبی از عنصر روی برای افزایش رشد قدی به‌ویژه در دوران رشد توصیه می‌شود.
کلسیم به عنوان یک ماده معدنی مهم برای رشد و استحکام استخوان ضروری است. مصرف مقدار کافی شیر، ماست و پنیر که منابع عالی کلسیم هستند، سبزیجاتی مثل کلم که منابع خوب کلسیم هستند و غذاهای دریایی مثل ساردین توصیه می‌شود (كه با استخوان خورده شود)...
برای خواندن بخش دوم- خوراك‌های رژیمی ویژه افزایش قد- اینجا کلیک کنید.
