مهندس مسعود خبازی؛ كارشناس صنایع غذایی
مقدمه
در تعالیم اسلا می، شیر مادر به عنوان بهترین غذا برای نوزاد توصیه شده است. چنانچه در قرآ‌ن كریم به مادران سفارش شده فرزندان خود را تا دو سالگی شیر دهند. همچنین تمام منابع موثق علمی جهان، از جمله سازمان بهداشت جهانی، دپارتمان بهداشت انگلیس و آ‌كادمی متخصصان اطفال امریكا و... تغذیه با شیر مادر را توصیه كرده اند. شیر یک مادر كاملا سالم با تغذیه مناسب، غذایی كامل و بی نظیر برای نوزاد است كه در چند ماه اول زندگی هیچ غذای دیگری نمی تواند جای آن را بگیرد. این مقاله به طور خلا صه به بیان اهمیت و مزایای «تغذیه با شیر مادر» از دیدگاه آیات و روایات و متخصصان امر تغذیه می پردازد.
اهمیت تغذیه با شیر مادر در آیات و روایات
خداوند در قرآ‌ن كریم فرموده است: «مادران، فرزندان خود را دو سال تمام شیر دهند [Menu]این[Menu] برای كسی است كه بخواهد دوران شیر خوارگی را كامل سازد.» (سوره بقره آ‌یه ۲۳۳)
همچنین در روایات نیز اهمیت این موضوع بیان شده است. حضرت علی (ع) فرموده اند: «برای فرزند، شیری با بركت تر و بهتر از شیر مادر، نیست.» (وسایل الشیعه ج ۱۵ ص ۱۷۵) و نیز آن حضرت فرموده اند: «مدت شیر دهی ۲۱ ماه است و هر آ‌نچه كمتر از این مدت باشد پس نقصانی بر حق شیر خوار وارد شده و اگر خواستید شیر دهی را به آ‌خر برسانید باید مدت دو سال كامل باشد.» (وسایل الشیعه ج ۱۵ ص ۱۵۸)
در آ‌یه دیگری از قرآ‌ن كریم به اهمیت و ارزش غذایی آ‌غوز (كلستروم) یا شیر غلیظ روزهای نخست پس از تولد نوزاد اشاره شده است:
«ما به مادر موسی الهام كردیم كه او را شیر ده و هنگامی كه بر او ترسیدی، او را در دریای نیل بیفكن و نترس و غمگین مباش.» (سوره قصص آ‌یه ۷)
مطابق این آ‌یه خداوند به مادر موسی توصیه می كند، پیش از به دریا انداختن فرزندش اورا از شیر آ‌غازین (آ‌غوز ) خود بهره مند سازد و پس از آن بر خود بیم راه ندهد. (بر اساس یافته های علمی، آ‌غوز پروتئین بیشتری نسبت به شیر بعدی داشته و در تقویت سیستم ایمنی نوزاد تاثیر مطلوبی دارد و برای نوزاد یک غذای ایده آ‌ل است.)
در آ‌داب شیردهی به نوزاد نیز نكاتی چند در روایات ذكر شده است. در این زمینه امام صادق(ع) فرموده اند: <به كودک با وضو شیر داده شود زیرا شیر خصوصیات اخلا قی و عاطفی مادر را به فرزند منتقل می كند.> (وسایل الشیعه ج ۱۵ ص ۱۸۸)
تغذیه با شیر مادر پیوند عاطفی بین كودک و مادر را افزایش می دهد و موجب ابراز محبت بیشتر مادر به فرزند و به دنبال آن آ‌رامش و توازن عاطفی و روحی كودک می شود. بنابر این مادران نباید كودک را از غذایی كه خداوند به بهترین وجه برای او معین نموده، محروم كنند.
تركیبات
در جدول فوق تركیبات شیر گاو، شیر انسان و شیر خشک اصلا ح شده (به ازای ۱۰۰ میلی لیتر) با یكدیگر مقایسه شده است. لا زم به ذكر است كه تركیب شیر انسان بر حسب مرحله شیر دهی، افراد مختلف و نوع تغذیه مادر در طول بارداری به طور قابل توجهی متفاوت است.
مزایای تغذیه با شیر مادر
شیر مادر طبیعی است ومی تواند مزایایی داشته باشد كه هنوز علم به آن پی نبرده است. برخی از مزایای شیر مادر كه دانشمندان تغذیه به آن پی برده اند به شرح زیر می باشد:
— از نظر میكروب شناسی، شیر مادر پاكیزه و بدون میكروب است.
— مواد مغذی شیر مادر استاندارد است، در حالی كه مقدار مواد مغذی شیر خشک های كودک بایستی كارشناسی شود.
— در شیر خشک های جدید تهیه شده از شیر گاو، بسیاری از تفاوت های شیر گاو و شیر انسان از نظر مقدار و نوع مواد مغذی به حداقل رسیده، اما این كار برای تمام مواد مغذی انجام نشده است. ثابت شده كه بعضی مواد مغذی، مانند آ‌هن وروی از شیر مادر، بهتر از شیر خشک جذب می شوند.
— فقط شیر مادر دارای موادی از جمله تركیبات ضد عفونی، فاكتور های رشد و آ‌نزیم ها می باشد.
شیر مادر خطر ابتلا به عفونت های معده ای – روده ای، تنفسی و سایر عفونت ها، بیماری های آ‌لرژیک زودرس و دیابت وابسته به انسولین را كاهش می دهد.
برای اغلب مادران تغذیه با شیر مادر رضایت بخش، راحت و لذت بخش بوده و از نظر ارتباط بین كودک و مادر مفید است.
تغذیه با شیر مادر از مرگ نوزاد در روزهای نخست تولد جلو گیری می كند.
شیر مادر همیشه بهترین درجه حرارت را دارد.
