زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

ساناز حشمتی‌پور : کارشناس علوم تربیتی ؛ نویسنده کودک و نوجوان ؛ مربی مهارت های زندگی

تحریریه زندگی آنلاین : در این سرفصل از مهارت‌های زندگی، به مورد دوستی کودک با طبیعت می‌پردازیم. در آموزش این مهارت، سرفصل‌های زیر مورد بررسی ما قرار می‌گیرد.

طبیعت چیست؟

رابطه طبیعت و بازی در کودکان

فواید بازی و محیط زیست برای کودکان

طبیعت و آشنایی با محیط زیست

طبیعت و کشف استعداد در کودکان

طبیعت و سلامت جسم و روان کودک

دوستی با طبیعت یعنی چه و چه کاربردی دارد؟

شناساندن آسیب‌های محیط به کودکان

رابطه طبیعت و خلاقیت در کودکان

 بیشتربخوانید:

چگونه دانه‌ها با کمک طبیعت کاشته می‌شوند؟

طبیعت؛ بهترین مکان برای آموزش انواع بازی‌ها

طبیعت؛ عنوان بخشی از هویت موجودات زنده و انسان محسوب می‌شود. ارتباط انسان‌ها با طبیعت از بدو آفرینش انسان، جزء لاینفک زندگی بشر بوده و همواره انسان و طبیعت با یکدیگر رابطه مستقیم دارند. انسان برای برطرف کردن بسیاری از نیازهایش به طبیعت نیاز دارد که این نیازها هم مادی و هم معنوی هستند (جسمی و روحی). تجربه نشان داده هر چقدر انسان‌ها از طبیعت دورتر باشند، روح و روان آنها بیشتر دچار مشکلات می‌شود. علم جدید نیز به اثبات این موضوع پرداخته که شاید یک دلیل اصلی برای دوستی ما با طبیعت این باشد که علاوه بر اینکه ما برای رفع نیاز خود به خوراک و پوشاک و ... به طبیعت نیاز داریم، بلکه برای زنده نگه داشتن احساسات و عواطف نیز طبیعت منبع الهام‌بخش ما است. همه ما دوست داریم در منزل‌مان پنجره‌ای رو به طبیعت داشته باشیم یا وقتی در رستورانی برای صرف غذا می‌رویم، کنار پنجره‌ای که رو به طبیعت باز می‌شود، بنشینیم. بهترین و پرطرفدارترین عطرها نیز آنهایی هستند که از بوی طبیعت الهام گرفته شده‌اند. در زمان‌های گذشته کودکان رابطه بیشتری با طبیعت داشتند و دلیل اصلی آن قرار گرفتن منازل و محل کار والدین و بازی کودکان در طبیعت بود. در گذشته همه بازی‌های بچه‌ها در دل طبیعت و با سنگ و گل و چوب و آب و خاک بود و تقریبا تمامی وقت بازی بچه‌ها در طبیعت سپری می‌شد، بنابراین مشکلات اضافه وزن، افسردگی، گوشه‌گیری و دیگر مشکلاتی که امروزه در کودکان دیده می‌شود، در گذشته وجود نداشت. با توجه به شرایط فعلی جامعه و دوران قرنطینه و اینکه کودکان زمان زیادی از وقت خود را در منزل و دور از هم‌سن‌و‌سالان و محیط‌های اجتماعی مخصوص سن خودشان می‌گذرانند و از مهد کودک و مدرسه و پارک و سایر فعالیت‌های فیزیکی و اجتماعی دور هستند، گشت و گذار در طبیعت و بازی در آن را می‌توان بهترین فرصت برای گذراندن اوقات فراغت و همچنین آموزش و بازی برای کودکان تلقی کرد.

کودکان در طبیعت بهتر می‌آموزند و راحت‌تر تجربه می‌کنند

بازی در طبیعت سرشار از نشاط و شادی برای کودکان‌مان خواهد بود. برای این کار دوستی با محیط زیست را به عنوان یک مهارت باید به کودکان آموزش دهیم. مسلما بازی در طبیعت خاطره‌ای شیرین و خاص را در ذهن کودکان‌مان ماندگار می‌کند، زیرا می‌توانند بیشتر و بهتر بازی کنند. باید فرزندان‌مان بدانند طبیعت چیست و به چه جایی اطلاق می‌شود. بهار بهترین فصل برای دوستی با طبیعت است. فصل آغاز و رویش، که در این فصل جذابیت‌های زیادی مثل هوای مطبوع و گل‌های رنگارنگ وجود دارد تا بچه‌ها شوق بیشتری برای دوستی با طبیعت داشته باشند. به کودکان‌مان بیاموزیم طبیعت یعنی یکی از نعمت‌های بزرگ که خداوند به ما عطا فرمودند، یعنی درخت و جنگل و دریا و هر چیزی که در آن زندگی جریان دارد، از صحرا گرفته تا دل کوه، از غروب تا طلوع خورشید، درختان و گل‌های رنگارنگ و عطرآگین و سبزه‌زارهای پهناور و کویرهای زیبا و آبشار و چشمه و هزاران چیز دیگر که در اطراف ما وجود دارند، طبیعت محسوب می‌شوند.

ضرورت تعامل کودک و طبیعت

کودکان ما دوستی و تعامل با طبیعت را باید به عنوان یک مهارت بیاموزند. فرزندان‌مان باید بدانند که چقدر طبیعت در زندگی و خلق و خوی آنها موثر است. همچنین باید بدانند که مواد غذایی و پوشاک و تقریبا نود درصد نیازهای ما از طبیعت به دست آید و ما به طبیعت نیاز داریم و بنابراین طبیعت جزئی از وجود ما است و باید از آن مراقبت کنیم. مانند سایر مهارت‌هایی که در ماه‌های گذشته آموختیم، مهارت دوستی و تعامل با طبیعت نیز باید به کودکان آموزش داده شود، اما الگو بودن رفتارهای والدین در حفظ محیط زیست و احترام به طبیعت تاثیر به سزایی در آموزش کودکان دارد.

 بیشتربخوانید:

رنگ آمیزی میوه ها و گل های تابستانی

طبیعت و خلاقیت در کودکان

حضور در طبیعت و بازی در آن زمینه بروز خلاقیت و نوآوری را در کودکان به وجود می‌آورد. بازی با آب و خاک علاوه بر ایجاد حس نشاط، مهارت‌هایی را نیز به کودکان می‌آموزد که مثلا چطور با آب و خاک گِل درست کنند و ظروف سفالی بسازند. بازی با گِل، به تقویت عضلات و انگشتان کودکان نیز کمک می‌کند. دیدن جانوران و حیوانات مختلف و آشنایی با گیاهان، رودخانه، چشمه و هزاران چیز دیگر که در طبیعت وجود دارد، منبع الهام‌بخشی برای بیان عواطف و احساسات کودکان خواهد شد. وقتی کودکان را به طبیعت می‌برید، اگر سواد داشتند از آنها بخواهید چند خطی در مورد آنچه دیده‌اند بنویسند و اگر سواد نوشتن نداشتند، بخواهید که برای شما تعریف کنند. به این ترتیب کودکان دقت و تمرکز خود را نسبت به آنچه دیده‌اند بیشتر می‌کنند و از قدرت تخیل و حافظه خود بیشتر استفاده می‌نمایند. بازی با سنگ، چوب، خاک و گِل به کودکان فرصت نوآوری را می‌دهد. آنها می‌توانند چیزهای جدیدی کشف کنند و با آنها چیزهای جدیدی بسازند.

شناسایی آسیب‌های محیط به کودکان

همان‌طور که دوستی و تعامل کودکان با طبیعت به رشد فکری و جسمی کودکان کمک می‌کند، خطرات موجود در طبیعت ممکن است خاطراتی را در ذهن کودکان به جا بگذارند که باعث شوند کودکان دیگر با طبیعت به راحتی انس نگیرند، بنابراین لازم است علاوه بر دوستی با طبیعت، خطرات احتمالی را به کودکان بیاموزیم، مثلا به آنها بگوییم که زیاد نزدیک شدن به رودخانه ممکن است آسیب جدی به آنها وارد کند یا اینکه فرزندان ما باید بدانند که به هر گیاه یا هر جانوری نباید نزدیک شوند یا در روزهای پیاده‌روی و گردش در طبیعت نباید زیاد از والدین خود دور شوند و در مسیرهای ناشناس حتما همراه با والدین قدم بردارند. نباید به لانه و آشیانه جانوران و پرندگان دست بزنند و موارد این چنین را برای حفظ سلامتی کودکان به آنها بیاموزیم.

رابطه طبیعت و آموزش

روزهایی که در طبیعت هستید، بهترین زمان برای آموزش به کودکان است. با توجه به فضای باز می‌توان به کودکان انواع بازی‌های سنتی و محلی را آموزش داد. همچنین می‌توان انواع پرندگان یا حشراتی که در طبیعت وجود دارند، انواع لانه‌های موجودات کوچک و آشیانه پرندگان، لانه مورچه، زندگی زنبور عسل یا لاک پشت، ماهی و دیگر جانوران را نشان داد. همچنین انواع گیاهان و سنگ ها، فرق بین آبشار، رودخانه و چشمه و دیگر چیزهایی که در طبیعت وجود دارد. این آموزش بسته به شرایط سنی کودکان می‌تواند متغیر باشد، البته  باید سعی کنید که این آموزش‌ها همراه با بازی باشد و احساس خستگی و کلافگی را در کودکان ایجاد نکند. آموزش در طبیعت بسیار موثرتر است و در ذهن بچه‌ها به علت اینکه جنبه عملی و تجربی دارد، ماندگارتر خواهد بود. پس در طبیعت از آموزش غافل نشوید.

طبیعت و آشنایی با محل زندگی

اگر برای شما امکان رفتن به سفر و گردش در جاهای متفاوت وجود ندارد، می‌توانید آشنایی کودک با طبیعت را از محیط اطراف منزل خود شروع کنید. می‌توانید از پارک محله، پارک شهر، بوستان‌های سرسبز و مسیرهای اطراف شهر که برای روزهای تعطیل می‌روید، شروع کنید. در این آشنایی، کودکان علاوه بر آشنایی و تعامل با طبیعت، با محیط زندگی خود و چیزهایی مثل انواع گیاه، جانوران، دریا و رود که در محل زندگی‌شان وجود دارد، آشنا می‌شوند. در این گردش می‌توانید علاوه بر محیط‌های طبیعی، آثار باستانی و مکان‌های دیدنی شهر خود را به کودکان نشان دهید. اگر در این گردش دوست و هم‌سال فرزند شما هم همراهش باشد، بسیار برای او جذاب‌تر خواهد بود. همیشه سعی کنید بعد از گشت و گذار از فرزندتان بپرسید که امروز چه چیزهایی را دیده‌ای و کدام را بیشتر دوست داشتی.