زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر پریسا مهراشتیاق؛ دندانپزشک کودک و نوجوان

برخی عادات دهانی در کودکان اثرات مخربی روی دندان‌ها و شکل فکین و مفصل گیجگاهی، فکی دارند.

بهتر است این عادات را بشناسیم تا در صورت وجود با آنها مبارزه کرده و سعی در ترک عادات نماییم تا از اثرات مخرب آنها جلوگیری کنیم.

عادات مکیدن 

عادت‌های مکیدن انگشت، شیشه شیر و پستانک عاداتی بسیار معمولی در کودکان هستند.

در کودکان زیر یکسال این عادات باعث تخلیه استرس‌های درونی شده و اثر خوبی در تکامل و شناخت اعضای بدن دارند. در این سن هرگونه اثر سویی قابل برگشت و جبران است.

پس در کودکان زیر یکسال در صورت وجود عادات مکیدن کاری با کودک نداریم و سعی در تغییر روش این عادات نمی‌کنیم.

طبق تحقیقات انجام شده سندرم مرگ ناگهانی در کودکانی که پستانک استفاده می‌کردند کمتر بوده است. بین سنین یک تا دو سال تمایل داریم به تدریج کمک به حذف عادت کنیم.

در سنین بالای دو سال عادات مکیدن انگشت، شیشه شیر و پستانک می‌توانند باعث تغییر شکل فک بالا و عمیق شدن کام و جلو آمدن دندان‌های قدامی فک بالا و به عقب رفتن دندان‌های قدامی فک پایین و در نتیجه باز شدن بایت می‌شود (یعنی هم پوشانی طبیعی بین دندان‌های جلویی فک بالا و پایین از بین رفته و بین دندان‌ها فاصله می‌افتد).

البته این اثر بستگی به مدت زمانی که در طول روز کودک این کار را تکرار می‌کند و مقدار نیرویی که برای این کار صرف می‌کند دارد. هر چه سن کودک بالاتر می‌رود امکان تغییر عادت در او سخت‌تر می‌شود و چون با افزایش سن انعطاف‌پذیری فک نیز کمتر می‌شود عوارض به وجود آمده ماندگارتر شده و احتمال برگشت خودبخودی این عوارض کمتر می‌شود.

توصیه بر این است که بالای ۲ سال به تدریج عادات مکیدنی را از کودک بگیریم.

معمولا مکیدن انگشت بدتر و دارای عوارض جدی‌تری است چون کودک انگشت را با نیروی بیشتری مک‌زده و همیشه در دسترس او است.

در کودکانی که وابستگی شدیدی به مکیدن انگشت دارند می‌توان در قدم اول پستانک را به جای انگشت و جایگزین آن به او معرفی کرد و به تدریج این وسیله نیز حذف شود.

کودکی که عادت به مکیدن پستانک دارد معمولا با ورود به جامعه و محیط مهدکودک به خاطر فشار روحی که در اثر برخورد با اطرافیان و همکلاسان به او وارد می‌شود حس خجالت در او ایجاد شده و به صورت خودکار پستانک را ترک می‌کند.

در صورت ترک به موقع این عادات عوارض ایجاد شده در دندان‌ها و فکین به تدریج و با نیروی طبیعی و بدون دخالت ما به وضعیت درست و نرمال اولیه بر می‌گردد و تصحیح می‌شود.

اما در صورتی که این عادات در کودک ماندگار گردند این عوارض نیز پایدار خواهند بود و متاسفانه بد فرمی فک و اپن بایت ایجاد شده و بد شکلی دندان‌های قدامی در بزرگسالی درمانی به جز جراحی فک به همراه ارتودنسی نخواهد داشت که درمان سخت و پیچیده‌ای است.

توجه به این عادات و ترک به موقع آنها بسیار مهم و ضروری است.

دندان قروچه 

عادت مخرب دیگری که به صورت ناخودآگاه در بسیاری از کودکان وجود دارد، عادت دندان قروچه است که بیشتر اوقات پدر و مادرها شب‌ها از صدای شدید به هم کشیده شدن دندان‌ها از خواب بیدار می‌شوند و به خاطر این مشکل به دندانپزشک مراجعه می‌کنند.

در معاینه بالینی چنین کودکانی معمولا سایش شدید مینایی و در برخی موارد ترک‌های مینایی دیده می‌شود که در صورت ادامه‌دار شدن این حالت مفصل گیجگاهی فکی که مفصل ظریف و حساسی است دچار آسیب می‌شود.

علل احتمالی مختلفی برای دندان قروچه وجود دارد. در قدم اول وجود انگل در روده کودک باید بررسی شود. کودکانی که دارای انگل‌های روده‌ای هستند شب‌ها دچار دندان قروچه می‌شوند.

از علل دیگر می‌توان به ارث اشاره کرد. والدینی که در کودکی دچار دندان قروچه بوده‌اند احتمال دارد در فرزندان‌شان نیز این حالت مشاهده شود.

علت دیگر علل محیطی است. کودکی که روحیه حساس و لطیفی دارد و بیشتر دارای شخصیتی درون‌گرا است با ورود به اجتماع و مواجه شدن با مواردی مثل رقابت، بازی، مسابقه، مسایل و مشکلات را درون خویش ریخته و احساسات‌ خود را بروز نمی‌دهد و یا در دفاع از حقوق خود دچار مشکل می‌شود.

در این موارد هنگام شب بدن استرس‌ها و هیجانات روزانه را با دندان قروچه تخلیه می‌کند.

وقتی علت این مورد باشد شدیدا توصیه به انجام فعالیت‌های آرامش بخش و  دور از استرس و جلوگیری از بازی‌های هیجانی و تنش‌زا می‌کنیم.

معمولا این کودکان با افزایش سن نحوه مدیریت احساسات خود را یاد گرفته و دندان قروچه در آن‌ها کم می‌شود.

برای جلوگیری از بروز عوارض دندان قروچه (سایش‌ها و ترک های مینایی دندان‌ها و آسیب به مفصل گیجگاهی، فکی) از نایت‌گارد استفاده می‌کنیم.

یعنی از فک کودک قالب گرفته و لابراتوار برایمان نایت گارد را می‌سازد.

نایت گارد دو نوع نرم و سخت دارد که معمولا در کودکان نوع نرم ساخته می‌شود که استفاده کردن از آن نیز راحت‌تر است.

البته در کودکان به دلیل تغییر وضعیت موجود در دندان‌ها حتما چک کردن‌های متناوب و بررسی‌های دوره‌ای نایت گارد لازم است.

چند وقت یکبار لازم است که نایت گارد جدیدی ساخته شود چون دندان‌های شیری به تدریج افتاده و دندان‌های دایمی رویش می‌یابند و وضعیت موجود دندان‌ها تغییر می‌کند و لازم است. هرچند وقت یکبار نایت گارد تجدید شود.