دكتر مجيد برگ‌ريزان؛ متخصص دندانپزشكی كودكان، عضو هيات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهيد بهشتی
همیشه كنترل رفتار كودكان در دندانپزشكی شرط اول درمان و جزئی از موضوعات اصلی در این حرفه بوده و سالهاست كه محققین و متخصصین این فن در جهت پیشبرد تكنیك‌های آن تلاش كرده‌اند. چرا كه اگر نتوان آرامش را به محیط و در بیماران القا نمود نمی‌توان درمان مناسبی ارائه كرد..
روش‌های غیر داروئی
ارائه اطلاعات لازم برای آماده‌سازی كودك و والدین
اطلاعات لازم می‌تواند از طریق نامه‌هائی كه قبل از ملاقات اولیه به دست والدین می‌رسد داده شود. این نامه‌ها معمولاً حاوی مطالب مختصری از روش انجام معاینات و درمان و قوانین است كه در محیط مطب باید رعایت شود. مطالعه آنها می‌تواند اضطراب والدین و در نتیجه كودكان آنها را كاهش دهد.
برقراری ارتباطات غیر كلامی
داشتن یك محیط مناسب و آرام برای كودكان به همراه تیم دندانپزشكی كه با رفتار دوستانه و با مهربانی پذیرای كودك باشند می‌تواند در كاهش اضطراب آنها موثر واقع شود. بنابراین والدین باید در انتخاب این‌چنین محیطی قبل از شروع درمانها تلاش كنند تا قدم اولیه در این راه درست برداشته شود.
روش معروف بگو، نشان بده و انجام بده
این روش برای آشنا كردن بیمار با محیط جدید و مراحل درمانی بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. براین اساس، ابتدا به كودك به زبان ساده مراحل كار توضیح داده می‌شود در اینجا لازم است گفته شود كه این گفتگو باید در مرحله اول از طریق دندانپزشك انجام شود، چرا كه آنها اصطلاحات خوبی برای بیان روشها به زبان كودكانه دارند كه می‌تواند از اضطراب كودك جلوگیری كند.
مدل سازی
این روش مبتنی بر این اصل روانشناسی است كه شناخت افراد از هر محیطی بوسیله مشاهده رفتار دیگران در آن محیط صورت می‌گیرد. براساس این قانون اگر كودكی از دندانپزشكی می‌ترسد بهتر است شاهد درمان روی یك كودك آرام دیگری باشد تا بتواند بر اضطراب خود غلبه كرده و رفتار مناسب مثل مدل توصیف شده را در پیش گیرد.
منحرف كردن توجه كودك
هدف از این تكنیك منحرف كردن توجه كودك از درمانها به سمتی دیگر می‌باشد. صحبت كردن حساب شده مداوم و موثر با كودك تحت درمان و یا نمایش كارتون‌های مورد علاقه كودكان در این مسیر خیلی كمك كننده است بخصوص اگر بداند كه در صورت نداشتن رفتار مناسب فیلم قطع خواهد شد. در این مسیر روش‌های مفصل دیگری كه دندانپزشك كودكان كاملا به آنها مسلط می‌باشد وجود دارد.
تشویق كردن و جایزه دادن
یكی از روش‌هایی كه كودكان را برای قطع رفتار نامناسب و ادامه رفتار مطلوب تشویق می‌كند؛ پاسخ مناسبی است كه به این دلایل گرفته است. اگر كودكی در رفتار خود تجدید نظر كرده و درمان او بصورت مطلوب انجام شده است با گرفتن جایزه تشویق خواهد شد، كه در آینده نیز دارای رفتار خوبی باشد ولی اگر در هر صورت به جایزه دست پیدا كند می‌تواند نتیجه معكوس برای تغییر رفتاری داشته باشد. به همین طریق نباید قبل از ورود به مطب به كودك جایزه داد. انجام اینكار و دادن قول برای ادای جایزه باید خیلی با احتیاط انجام شود كه كودك به این فكر نیافتد كه حتماً كار سختی در پیش است بنابراین این امر هم باید توسط دندانپزشك معالج كنترل شود.
كنترل صدا
این روش بسیار موثر براساس یك قانون خیلی مهم قرار گرفته است كه می‌گوید: كودكان كوچك اغلب به لحن و تون صداها بیش از كلماتی كه گفته می‌شود پاسخ مناسب می‌دهند.این تكنیك از طریق تغییر كنترل شده صداها از لحاظ بلندی و تون باعث ایجاد اثر مستقیم روی رفتار نامناسب كودك می‌گردد. این روش برای جلب توجه كودك و متعاقب آن برقراری تسلط كافی روی او انجام می‌گردد، بدون آنكه تأثیر منفی طولانی مدتی داشته باشد متأسفانه به دلیل آنكه در مرحله اول بلند كردن صدا توسط دندانپزشك به دلیل عصبانیت او از رفتار كودك است در بسیاری از موارد باعث ایجاد ناراحتی و نگرانی و حتی بروز واكنش‌های نامناسب از طریق والدین می‌گردد.
گذاشتن دست روی دهان
زمانی‌كه كودك آنقدر سروصدا دارد كه دندانپزشك نمی‌تواند ارتباط كلامی موثری با او داشته باشد از این روش استفاده می‌شود. بدون بسته شدن مسیر هوائی بینی دست روی دهان كودك قرار گرفته به نحوی‌كه كودك بتواند حرفهای دندانپزشك را بشنود. به محض قطع گریه و صدای كودك دست از روی دهان برداشته می‌شود ولی ممكن است اینكار چند بار تكرار شود. همانطور كه گفته شد هدف از این روش توجه كودك و برقراری ارتباط با او و ایجاد رفتار مناسب در او می‌باشد و به هیچ عنوان جنبه تنبیهی در این روش وجود ندارد. همانطوری كه از مطالب فوق برمی‌آید تمام این روشها مبتنی بر اصول علمی است و هیچكدام برخواسته از خستگی و عصبانیت دندانپزشك معالج نیست. بطور مكرر دیده شده كه والدین كودكان به دلیل دیدن یكی از این روشها در مطب درمان را قطع كرده و به مطب دیگری مراجعه كرده‌اند.
