كودك و هيولای تاريكی
تقریبا تمام کودکان در مرحله‌ای از زندگی خود از تاریکی وحشت پیدا می‌کنند. جالب است که کودک 6 ماهه‌ای که تاکنون با آرامش و بدون هر گونه ترس و واهمه ای در تخت خود در تاریکی مطلق می‌خوابید حال پس از گذشت دو سال و با رشد ذهنی از تاریکی وحشت دارد. این تغییر چگونه رخ می‌دهد؟
ترس مرحله ای طبیعی از رشد است و معمولا در کودکان 2 – 3 ساله بیشتر مشاهده می‌شود. مفهوم ترس زمانی برای کودک شناخته می‌شود که او آنقدر بزرگ شده باشد که بتواند خیال پردازی کند و در عین حال آنقدر بزرگ نشده باشد که بتواند واقعیت را از اوهام تشخیص دهد. مثلا به فرزند 3 ساله خود بگویید هیولا واقعیت ندارد و خواهید دید که او حرف شما را باور نخواهد کرد!
روان شناسان ترس از تاریکی را با عنوان «نیکتوفوبیا» می‌شناسند. این ترس مختص کودکان نیست و حتی بزرگسالان نیز ممکن است به آن دچار شوند. برای مثال برخی افراد در تاریکی در مقایسه با روشنایی روز نگرانی‌هایشان افزایش پیدا می‌کند. قوه تخیل کودکان بسیار فعال است. فعالیت این قوه با شنیدن و دیدن چیزهای گوناگون در اطرافشان افزایش می‌یابد. برنامه‌های تلویزیون و رادیو و یا شنیدن برخی داستان‌ها ممکن است در طول روز ترسناک به نظر نرسد، اما در طول شب موجب آزار و وحشت کودک می‌شوند. هنگام خواب و در سکوت و تاریکی، ذهن کودک راحت‌تر می‌تواند بر عوامل وحشت آور تمرکز کند.
مهمترین عامل ترس کودکان از تاریکی چیست؟
تلویزیون مهمترین عامل ترس از تاریکی شناخته شده است. تصاویر و صداهایی که از تلویزیون پخش می‌شوند ذهن کودک را بیش از حد تحریک می‌کنند. متاسفانه در اغلب موارد والدین متوجه این تاثیر نیستند. شاید برخی مضامین برای بزرگسالان ترسناک به نظر نرسد، اما برای کودک بسیار وحشت زاست. ساعات تماشای تلویزیون برای کودکان باید محدود باشد. همچنین اغلب برنامه‌های مناسب برای بزرگسالان برای کودکان مناسب نیستند. حتی گاه تماشای اخبار روزانه می‌تواند برای کودک استرس ایجاد کرده و در طول شب موجب وحشت او شود. کتاب‌ها و مجلات نیز می‌توانند در این ترس موثر باشند. تصاویر موجود در برخی کتب و مجلات دارای محدودیت سنی هستند و نباید توسط کودکان دیده شوند.
برای مبارزه و کاهش این ترس چه باید کرد؟
کودک را برای خواب آماده کنید
از ساعاتی قبل از خواب، کودک را از لحاظ روانی برای خواب آماده کنید. کارهای هیجان انگیز را در این ساعات انجام ندهید و تماشای فیلم‌های هیجانی، حتی مخصوص کودکان، یا بازی‌های رایانه ای را ممنوع کنید. حتی یک تصویر خشن و ترسناک می‌تواند برای هفته‌ها و گاه ماه‌ها در ذهن کودک باقی بماند. حتی ممکن است کودک به کمک قوه تخیل بیش از حد فعال خود به آن تصویر پر و بال بیشتری نیز بدهد.
به عکس العمل‌های خود توجه کنید
گاه پدر یا مادر می‌خواهند با نادیده گرفتن ترس کودک به گمان خود با آن مبارزه کنند. اما نادیده گرفتن ترس کودک موجب از بین رفتن آن نمی شود. برعکس عده ای دیگر از والدین چنان اضطرابی از خود نشان می‌دهند که کودک به این نتیجه می‌رسد که واقعا امری برای ترسیدن وجود دارد. برای مثال برخی مادران به فرزندشان اجازه نمی‌دهند در تاریکی بخوابد، حتی اگر خود کودک با این کار مشکلی نداشته باشد. این کار به کودک می‌فهماند که در تاریکی یک عامل خطر وجود دارد و در نتیجه باید از تاریکی ترسید. شما سعی کنید نقطه تعادل میان این دو رویکرد را در پیش گیرید. در قبال ترس فرزندتان بی تفاوت نباشید اما در عین حال به آن پر و بال ندهید. او را به دلیل ترسش مسخره نکنید و به همسر یا سایر فرزندانتان نیز اجازه ندهید کودک را سرزنش کنند.
کودک را در اتاق خودش نگهدارید
شاید به نظرتان در شب‌هایی که کودک از تاریکی می‌ترسد باید او را به اتاق خودتان بیاورید. اما این کار درست نیست. با اینکار، کودک را به ترسیدن از اتاق خودش عادت می‌دهید. در این صورت، حتی در شب‌های عادی که علتی برای ترس وجود ندارد، کودک باز هم دوست ندارد در اتاق خودش بخوابد. اگر لازم شد، می‌توانید شما ساعاتی را در اتاق او همراهش باشید.
در رابطه با ترس کودک با او صحبت کنید
گاهی اوقات صحبت کردن با کودک در رابطه با ترس او از تاریکی و شنیدن حرف‌های او به کاهش این حس کمک خواهد کرد. اگر کودک نمی‌تواند ترس خود را به زبان بیاورد و نمی‌تواند برای بیان احساس خود کلمات مناسب را پیدا کند، از او بخواهید احساسش را بر کاغذ نقاشی کند. سپس فرزندتان را تشویق کنید با ترسش مبارزه کند. به او روش‌های آرام شدن را آموزش دهید. برای مثال به او یاد دهید هر گاه افکار منفی و ترسناک به او هجوم آورد، ذهن خود را با یک فکر دلنشین و یک خاطره خوب مشغول کند.
فرزندتان را به تدریج به تاریکی عادت دهید
کودکان باید یاد بگیرند که نباید از تاریکی بترسند. اما این آموزش نباید به سرعت صورت گیرد. به فرزندتان زمان دهید. ابتدا با یک چراغ خواب شروع کنید. یک چراغ خواب کوچک در اتاق فرزندتان قرار دهید و در طول شب آن را روشن نگه دارید. پس از مدتی، چراغ خواب را با یک چراغ کم نورتر تعویض کنید و سپس به طور کامل آن را حذف کنید. در این صورت، یک چراغ قوه کنار تخت فرزندتان قرار دهید تا هر وقت خواست با روشن کردن آن اطراف خود را بهتر ببیند. همچنین می‌توانید از طریق بازی فرزندتان را به تاریکی عادت دهید. نکته مهم در هر روشی این است که باید با صبر و به تدریج کودک را به تاریکی عادت داد.
فرزندتان را تشویق کنید
برای هر پیشرفت فرزندتان در مبارزه با ترسش از تاریکی او را تشویق کنید. به او نشان دهید که تلاش او موثر بوده و نتیجه آن مطلوب بوده است. همچنین می‌توانید برای او جوایزی نیز در نظر بگیرید. برای مثال اگر او توانست 4 شب متوالی بدون چراغ روشن در اتاق خودش بخوابد، او را به گردش ببرید و برایش بستنی بخرید. همچنین می‌توانید جدولی از شب‌هایی که فرزندتان بدون چراغ روشن خوابیده است طراحی کنید تا خود او هم با دیدن آن به پیشرفتش پی ببرد.
