مدارا با کودکان آتش پاره!- قسمت اول
هر لحظه در مغز هریک از ما، امواج مغزی خاص بی شماری در جریان است بدون آنکه آگاهی و شناختی نسبت به نحوه عملکرد آنها داشته باشیم. فرایندهای فیزیولوژیک نهفته در مغز ما و امواج مغزی موجود در آن دائما و بدون دخالت آگاهانه ما بر روی رفتار، افکار، عملکرد و وضعیت سلامت جسمی و روانی ما تاثیر گذارند. هیچ یک از ما انسان‌ها در شرایط طبیعی و نرمال نمی‌توانیم در مورد نحوه عملکرد هر یک از این واکنش‌های غیرارادی، امواج مغزی موجود در مغزمان اطلاعات دقیق و روشنی داشته باشیم. به خودتان نگاه کنید! آیا می‌‌دانید در حال حاضر امواج مغزی شما در چه وضعیتی قرار دارند؟
این را نیز بدانیم هرگونه ناهنجاری و اشکال در روند طبیعی عملکرد امواج، میتواند منجر به بروز اختلال شود. به عبارت دیگر به هم خوردن روند طبیعی عملکرد امواج مغزی میتواند به عنوان علامت و نشانه‌ای از وجود یک وضعیت بیمارگونه جسمانی یا روانی نمایان شود.
بیش فعالی
یکی از وضعیت‌های بیمارگونه یا اختلالات شایع بین کودکان حالت پیچیده‌ای است بنام بیش‌فعالی، بیش‌فعالی یك اختلال رفتاری شایع است كه حدود 8 تا 10 درصد از كودكان سنین پیش‌دبستانی به آن مبتلا هستند. مطالعات فراوانی نشان داده‌اند كه احتمال ابتلا به این اختلال در پسران 3 برابر بیشتر از دختران است. بیش‌فعالی، یک بیماری عصبی- رفتاری است که بصورت بیش‌فعالی و بی‌توجهی یا نداشتن تمرکز آشکار میشود. برخی از کودکان مبتلا، به صورت واضح فعالیت زیادی دارند و برخی هم توانایی تمرکز ندارند اما بیشتر آنها هر دو مشکل را با هم دارند. این بچه‌ها مغز ماشین را دارند اما با ترمز دوچرخه. ذهن آنها در حال مسابقه است اما نمی‌توانند در زمان لازم سرعت‌شان را کم کنند. اسکن‌های متعدد نشان می‌دهد بخشی از مغز کودک دچار اختلال که به کنترل رفتار کمک می‌کند و موجب تمرکز میشود کمی کوچک‌‌تر است. علاوه بر این انتقال دهنده‌های عصبی شیمیایی مغز مانند سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین که پیام را از یک قسمت مغز به قسمت دیگر می‌فرستند در آنها دچار کمبود است، بنابراین برای مثال اگر معلم یک آموزش 5 مرحله‌ای به کودک بدهد، او ممکن است تنها بتواند 2 مرحله اول را انجام دهد و مراحل کارهای بعدی را از دست بدهد. توجه داشته باشید که برای تشخیص بیماری این فقط یکی از علائم این اختلال است.
نشانه‌ها و علائم بیش فعالی
درباره کودکی که با چنین اختلالی تشخیص داده میشود 3 علامت را نباید از یاد ببرید که شامل پرتحرکی، کمبود توجه و تمرکز و در نهایت کارهای ناگهانی و غیرقابل پیش‌بینی است. زمانی که پزشک بتواند جزئیات لازم را از والدین و مدرسه به دست آورد میتواند معیارهای لازم را در نظر بگیرد. علائم اختلال بیش‌فعالی، باید در بیشتر از یک مکان دیده شود مثلا هم در خانه و هم در مدرسه و 6 علامت یا بیشتر از علائم اختلال کم‌توجهی یا بیش‌فعالی باید دست‌کم 6 ماه وجود داشته باشد تا بتوان گفت کودک بیش‌فعال است.
خیلی از پدر و مادرها فکر می‌کنند اگر فرزندشان جنب و جوش زیادی داشته و بازیگوش باشد، حتماً بیش‌فعال است. بعضی از والدین برعکس، حتی شیطنت و خرابکاری کودک‌شان را جدی نمی‌گیرند و آن را به حساب تیزهوشی و کنجکاو بودن او می‌گذارند.
این آزمون ساده به شما کمک می‌کند تا متوجه شوید، فرزندتان به مشکل بیش‌فعالی دچار است یا نه
هنگام جواب دادن به سوال‌های زیر، این نکته‌ها را در نظر داشته باشید:
سن فرزندتان را در نظر بگیرید.
رفتار فرزندتان را در 6 ماه گذشته ملاک پاسخ دادن قرار دهید.
توجه کنید که این آزمون به تنهایی نباید ملاک تشخیص یا درمان یک کودک باشد.
آیا :
فرزندتان به جزییات توجه نمی‌کند یا در انجام تکالیف مدرسه‌اش اشتباه‌های ناشی از بی‌دقتی دارد؟
وقتی مستقیما با او صحبت میکنید، به نظر می‌رسد گوش نمی‌دهد؟
باوجود داشتن میل باطنی به انجام کارها و فهمیدن دستوراتی که به او داده میشود، به دستورات درست عمل نمی‌كند و نمی‌تواند کاری را به پایان برساند؟
به دشواری میتواند به وظایف و فعالیت‌هایش نظم دهد؟
کارهایی که به تلاش مداوم ذهنی نیاز دارند، دوست ندارد و از انجام آنها طفره می‌رود؟
صداها یا محرک‌های دیگر به آسانی حواسش را پرت می‌کنند؟
در فعالیت‌های روزانه‌اش فراموشکار است؟
با دست‌هایش ور می‌رود یا پاهایش را تکان می‌دهد و وقتی نشسته، سر جایش وول می‌خورد و می‌لولد؟
مواقعی که لازم است سر جایش بنشیند، صندلی را ترک می‌کند؟
انجام بازی‌های بی‌سر و صدا برایش دشوار است؟
تمام روز در حال حرکت است، انگار در بدنش موتور کار گذاشته‌اند؟
بیش از حد حرف می‌زند؟
وقتی از او سوال می‌پرسید، قبل از اینکه سوال تمام شود، با عجله جواب می‌دهد؟
رعایت نوبت برایش دشوار است؟
وسط حرف دیگران یا کار آنها می‌پرد؟
با بزرگسالان بحث می‌کند؟
از کوره در می‌رود؟
آگاهانه از خواسته‌ها و قوانین بزرگسالان سرپیچی می‌کند؟
عمدا دیگران را اذیت می‌کند؟
دیگران را مسئول خطاها یا بدرفتاری‌های خود می‌داند؟
حساس است و به سادگی از دیگران می‌رنجد؟
عصبانی یا بی‌میل است؟
كینه‌توز است و دوست دارد تلافی کند؟
قلدری می‌کند، دیگران را تهدید می‌کند یا می‌ترساند؟
برای فرار از کارهایی که باید انجام دهد، یا خلاص شدن از دردسر، دروغ می‌گوید و دیگران را گول می‌زند؟
از مدرسه فرار می‌کند؟
دیگران را آزار فیزیکی می‌دهد؟
عمدا وسایل دیگران را خراب می‌کند؟
حیوانات را آزار می‌دهد؟
بی‌اجازه وارد خانه یا محل کار یا ماشین کسی میشود؟
شبانه از منزل فرار کرده است؟
مضطرب، هراسان یا نگران است؟
به خاطر احتمال خطا، از امتحان چیزهای جدید می‌ترسد؟
احساس بی‌ارزشی یا حقارت می‌کند؟
به دلیل بروز مشکلات، خودش را سرزنش و احساس تقصیر می‌كند؟
احساس تنهایی می‌کند و حس می‌کند کسی او را نمی‌خواهد و دوست ندارد. می‌گوید: «کسی من را دوست ندارد».
ناراحت، غصه‌دار یا افسرده است؟
نگران رفتار و ظاهر خود است و همیشه خجالت می‌کشد؟
اگر شما هم فکر میکنید فرزندتان بیش‌فعال است، این آزمون به شما کمک می‌کند تا این حدستان را ارزیابی کنید، اما دقت داشته باشید که این آزمون به تنهایی نمی‌تواند و نباید ملاک تشخیص قرار گیرد به همین دلیل لازم است عواملی هم که میتواند در بروز بیماری موثر باشد را پیگیری کرده و از وجود آنها اطمینان حاصل کنیم و نهایتا به متخصص مراجعه نماییم.
در شماره آینده به ادامه مطلب می‌پردازیم.
