تحریریه ماهنامه كودك سالم
ارتباط اجتماعی موثر یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی است که کودکان برای دستیابی به موفقیت‌های اجتماعی و تحصیلی به آن نیاز دارند. توانایی برقراری ارتباط اجتماعی نقش بسیار مهمی در پیدا کردن و نگه داشتن دوست ایفا می‌کند. کودک یا بزرگسالی که توانایی برقراری ارتباط را دارد می‌داند که طرف مقابل از او در یک گفت‌وگو چه انتظاراتی دارد، می‌تواند از کلمات و مفاهیم آنان به درستی بهره گیرد و می‌تواند در صورت نیاز مسیر گفتگو را تغییر دهد.
این مهارت‌های پیچیده معمولا پس از ورود کودکان به مدرسه در آنها شکل می‌گیرد. ارتباط اجتماعی همچنین برای موفقیت در مدرسه بسیار ضروری است. توانایی سخن گفتن و گوش دادن هر دو پایه‌های زبان را تشکیل می‌دهند و ضعف در هر قسمت باعث ایجاد مشکل در نوشتار می‌شود. حال والدین چگونه باید بفهمند که فرزندشان در برقراری ارتباط اجتماعی از مهارت‌های کافی برخوردار است؟ در ادامه چند معیار و ملاک را به شما معرفی می‌کنیم:
مهارت‌های زبانی
مهارت‌های زبانی خوب هم برای فهمیدن مطالب ضروری هستند و هم برای انتقال آنها. این نکته به این معنا است که کودک باید با معانی گوناگون و تعداد قابل توجهی از واژه‌های رایج آشنا باشد و بتواند به موقع آنها را در ذهن خود یاد آوری کند. افرادی که در برقراری ارتباطات اجتماعی ماهر هستند، علاوه بر آشنایی با واژه‌های رایج، بر قواعد و دستور زبان نیز تسلط کافی دارند.
همین امر باعث می‌شود آنها حرف‌های دیگران را خوب متوجه شوند و در عین حال بتوانند منظور خود را خوب و کامل به دیگران برسانند. بعضی از کودکان که دچار ضعف زبانی هستند از گروه دوستان و هم‌سن و سالان خود جدا می‌مانند زیرا نمی‌توانند به درستی با اعضای گروه ارتباط برقرار کنند.
آنها احساس می‌کنند که سرعت دوستانشان در صحبت کردن زیاد است یا موضوع خیلی سریع عوض می‌شود. حتی گاه متوجه اصطلاحاتی که دوستانشان به کار می‌برند نمی‌شوند. در عین حال دیگران نیز از هم صحبتی با چنین افرادی لذت نمی‌برند، زیرا سرعت و توانایی آنها در درک و انتقال مفاهیم پایین است.
شناخت اجتماعی
شناخت اجتماعی یعنی کودک بتواند موقعیت‌های اجتماعی را بسنجد، تحلیل کند و با توجه به موقعیت‌های مختلف برای خود هدف‌های گوناگونی را برای ارتباط خود با دیگران تعیین کند. کودک باید بتواند برای رسیدن به اهداف خود راهکارهای درستی را بسنجد و به کار گیرد. شناخت اجتماعی همچنین به این معنا است که کودک هنگام صحبت و گفت‌وگو با افراد، بتواند منظور و حس آنها را از طریق حالات صورت و سایر علائم غیر کلامی آنها تشخیص دهد.
عملکرد اجرایی
مهارت‌های زبانی بر عملکرد اجرایی کودک در برقراری ارتباط تاثیر گذار است. بر عکس آن نیز صادق است. برخی کودکان نمی‌توانند در یک گفت‌وگو و ارتباط رفتارهای خود را مدیریت کنند. علل گوناگونی برای این مشکل وجود دارد. برخی از این علل عبارتند از:
عدم وجود تمرکز در طول صحبت و گفت‌وگو.
عدم توانایی تصمیم‌گیری به موقع؛ برای مثال کودک نمی‌تواند کلماتی را که مد نظرش است به موقع پیدا کند.
پرت شدن حواس با تغییر لحن و حالات صورت گوینده.
عدم توانایی برنامه ریزی برای آنچه می‌خواهد بگوید و فکر نکردن قبل از صحبت.
عدم توانایی مدیریت زمان؛ برای مثال کودک ممکن است چندین دقیقه متوالی صحبت کند، اما متوجه گذر زمان نباشد.
سایر عوامل
برقراری ارتباط اجتماعی شامل ارتباطات کلامی و غیر کلامی می‌شود. کودکان مدرسه‌ای باید بتوانند موضوع گفت‌وگو‌ها را تشخیص دهند و هنگام صحبت کردن نوبت را رعایت کنند. همچنین باید بتوانند انواع لحن‌ها را درک کنند و به معانی درونی حرف‌ها پی ببرند. در این سن، کودکان باید بتوانند حرف‌های خود را به شکلی واضح بیان کنند. هنگام گفت‌وگو حالات چهره و بدن کودک نیز باید متناسب باشد.
اقدام کنید
اگر فرزند شما از جمله کودکانی است که نمی‌تواند به درستی با سایر افراد، از جمله هم سن و سالان خود ارتباط برقرار کند، اینکه شما او را در یک جمع قرار دهید و به او بگویید «برو با آن کودکان صحبت کن» کافی نیست. برای حل مشکل این گونه کودکان باید اقداماتی موثر و هوشمندانه انجام داد. اگر هنوز در مورد توانایی فرزندتان در برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران مطمئن نیستید، می‌توانید با استفاده از راه‌های زیر اطمینان لازم را حاصل کرده و سپس اقدامات ضروری را انجام دهید:
ابتدا با یک آزمون توانایی‌های گوناگون فرزندتان را بسنجید. با او یک گفت‌وگو را شروع کنید و در آن، مهارت‌های گوناگون او از جمله توانایی تمرکز، استفاده از کلمات مناسب و به موقع، درک مفاهیم و... را بسنجید.
با توجه به نتیجه‌ای که از این آزمون حاصل شد، برای حل مشکلات فرزندتان اقدام کنید. اولویت شما باید حوزه‌هایی باشد که فرزند شما در آن ضعف دارد.
