سعيده نوباوه
برای رشد مناسب و متعادل، کودکان باید به میزان کافی در طول شب و روز بخوابند. کنترل بسیاری از عوامل رفتاری مانند پرخاشگری و اشتها نیز با خواب ارتباطی مستقیم دارند. این مورد تنها مختص کودکان نیست. بسیاری از بزرگسالان نیز برای حفظ تعادل در زندگی خود باید به میزان کافی و به طور منظم بخوابند.
حتی تحمل بسیاری از انواع استرس، نظیر استرس جدایی از والدین نیز بستگی به خواب دارد. فرزند شما خود به این موضوع آگاه نیست اما واقعیت این است که او به خواب کافی نیاز دارد. درحالیکه برخی کودکان از همان بدو تولد مشکل زیادی با خوابیدن ندارند، برخی دیگر با خواب میانه خوبی ندارند. آنها از همان دوران نوزادی سخت به خواب می‌روند و با کوچکترین بهانه‌ای خواب آنها مختل می‌شود.
هر چند که برخی افراد به‌طور مادرزادی کم خواب هستند، اما در اکثر موارد، آنچه موجب کم خوابی می‌شود، عوامل محیطی هستند. خوشبختانه الگوی خواب نیز یک عادت است که می‌توان با تمرین و ممارست آن را ایجاد کرد. شاید ایجاد چنین عادتی برای برخی کودکان دشوار باشد، اما به هر حال غیر ممکن نیست و در عین حال بسیار ضروری است. الگوی خواب منظم زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که کودک به سنی می‌رسد که باید به مدرسه برود و ساعاتی مشخص از روز را خارج از خانه سپری کند. صبح زود بیدار شدن از جمله کارهایی است که اگر کودک از قبل آن را تمرین نکرده باشد، می‌تواند برای او مشکل ساز شود.
فرزندتان را از غروب برای خوابیدن آماده کنید
کودکی که در حال دویدن و شیطنت است نمی‌تواند به یکباره تغییر حالت داده و به راحتی در تختخواب خود بخوابد. اگر می‌خواهید هنگام خواباندن فرزندتان در ساعت مقرر مشکلی نداشته باشید، چند ساعت پیش از خواب مقدمات آن را فراهم کنید. فضای خانه را آرام نگهدارید و اجازه ندهید فرزندتان کارهای هیجان‌انگیز، نظیر تماشای تلویزیون یا بازی با رایانه انجام دهد.
هر روز، برنامه‌ای منظم داشته باشید
اگر برنامه روزانه فرزندتان منظم باشد، بدن او راحت‌تر خود را با شرایط وفق می‌دهد. هدف شما باید ایجاد احساس نظم و امنیت برای فرزندتان باشد. این حس با داشتن یک برنامه روزانه ایجاد می‌شود. برای مثال اگر برنامه روزانه شما بدین‌گونه است که بعد از صرف شام فرزندتان را به حمام می‌برید، سپس برای او قصه می‌خوانید و نهایتاً عروسک مورد علاقه‌اش را در کنار او قرار می‌دهید تا فرزندتان بخوابد، این برنامه را هر روز اجرا کنید و اجازه دهید یک الگوی منظم برای رفتار کودک ایجاد شود. لازم نیست این برنامه طولانی و زمان بر باشد. در این صورت اجرا و پایبندی به آن، خود می‌تواند برای شما و فرزندتان استرس‌زا باشد.
به فرزندتان کمک کنید ساعت زیستی بدنش را تنظیم کند
همه ما انسان‌ها در بدن خود یک ساعت زیستی داریم. این ساعت به ما می‌گوید چه زمانی باید غذا بخوریم، چه زمانی باید بخوابیم و... افرادی که برنامه روزانه‌شان منظم است، ساعت زیستی‌شان نیز دقیق است. فرزند شما نیز از این قاعده مستثناً نیست. کاری کنید که ساعت زیستی بدن فرزندتان تنظیم شود.
در این صورت لازم نیست شما برای خواباندن او به راه‌ها و حیله‌های گوناگون متوسل شوید. اکثر کودکان هرچه زودتر به خواب روند، روز بعد سرحال‌تر هستند. معمولا پیشنهاد می‌شود ساعت خواب کودک بین 6:30 الی 8 شب باشد. برخی والدین تصور می‌کنند هرچه فرزندشان بیشتر بیدار بماند، راحت‌تر و سریع‌تر خوابش می‌برد. اما این تصور کاملا غلط است.
هر چه کودک بیشتر بیدار بماند، خستگی او نیز بیشتر می‌شود و در نتیجه هورمون‌های استرس نظیر آدرنالین و کورتیزول در بدن او تولید می‌شوند. به همین دلیل، کودک نمی‌تواند بخوابد. حتی اگر خوابش هم ببرد، احتمال اینکه در طول شب چندین‌بار از خواب بیدار شود زیاد است و صبح روز بعد نیز خسته و بدخلق خواهد بود.
محیط خواب و آرامش کودک را فراهم کنید
اکثر کودکان در طول شب از خواب بیدار می‌شوند و دوباره به خوابی عمیق‌تر می‌روند. در این میان اگر محیط برای آرامش کودک فراهم نباشد، او نمی‌تواند دوباره بخوابد و به ناچار بیدار می‌شود. سعی کنید تختی راحت برای فرزندتان فراهم کنید و اتاق خواب او را ساکت و آرام نگه دارید.
آلودگی صوتی در خانه ایجاد نکنید و سعی کنید فضای خانه را نسبتا کم نور و تاریک نگهدارید. همچنین پرده‌ها را بکشید تا نور چراغ‌های خیابان فرزندتان را اذیت نکند. تاریک نگه داشتن اتاق از اهمیت بسیاری برخوردار است خصوصا در فصول گرم سال که هوا دیر تاریک می‌شود و فرزند شما باید زمانی بخوابد که هنوز هوا روشن است. دمای اتاق نیز باید متعادل باشد. اگر فرزند شما عادت به کنار زدن پتو در طول شب دارد، حتما لباسی گرم برای خواب او در نظر بگیرید. همچنین اگر فرزندتان از پوشک استفاده نمی‌کند، حتما پیش از خواب او را به دستشویی ببرید.
بسیاری از کودکان پیش از خواب باید چیزی بخورند
کودکان، خصوصا اگر در سن رشد باشند، دوست دارند پیش از خواب چیزی بخورند. کمی شیر گرم، مقداری نان و پنیر یا هر غذای سبک دیگری گزینه مناسبی خواهد بود. بهتر است مواد غذایی که پیش از خواب مصرف می‌شوند شکر زیادی نداشته باشند. همچنین از مصرف مواد کافئین‌دار مانند چای، قهوه و شکلات پیش از خواب باید خودداری شود.
البته خوردن غذا پیش از خواب بدین معنا نیست که کودک نباید با دندان‌های تمیز به خواب برود. لازم است از همان سنین کودکی دندان‌های کودک را مسواک بزنید تا علاوه بر حفظ سلامت دندان‌های او، این عادت مهم در او ایجاد شود.
کودک باید در طول روز فعالیت کافی داشته باشد
کودکانی که در طول روز بیشتر فعالیت می‌کنند و بیشتر در معرض هوای آزاد قرار می‌گیرند، شب راحت‌تر می‌خوابند. اگر می‌خواهید در طول شب مشکلی با خواباندن فرزندتان نداشته باشید، حتما در طول روز شرایط بازی در خارج از خانه را برای او فراهم کنید. البته بازی‌های هیجان‌انگیز ساعاتی پیش از خواب، آرامش کودک را مختل خواهد کرد.
