زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر مهناز صلحی؛ دكترای تخصصی آموزش بهداشت و ارتقا سلامت

از تولد تا پنج سالگی یکی از مهمترین مقاطع سنی در زندگی انسان است که تاثیر عمیقی بر چگونگی شکل‌گیری وی دارد. یکی از ویزگی‌های این دوران سرعت رشد و نمو است به همین علت آگاهی از چگونگی مراحل رشد در ابعاد گوناگون به منظور تسهیل گذر از این مراحل و ارتقاء وضع رشدکودک از اهمیت بسزایی برخوردار است و موجب می‌شود فرصت‌های رشدکه تکرار پذیر نیستند از دست نرود.

در برنامه‌های ارتقاء سلامت كودك، بر مراقبت بهداشتی پیشگیری كننده تأكید بیشتری می‌شود. از طرف دیگر والدین در كشف مشكلات كودك و كمك به آنها نقش مهمی دارند.

 در این دوره از رشد كودك شاهد رفتارهای زیر خواهیم بود

1- در این سن وقتی كودك به پشت خوابیده،‌ترجیح می‌دهد سرش را در خط وسط نگه دارد. كفل‌هایش انعطاف ‌پذیرترند و بیشتر خم می‌شوند، حركاتش نرم‌تر و مداوم‌تر می‌شود. بازوهایش را به طور متقارن حركت می‌دهد، دست‌هایش به نرمی باز می‌شوند. دست‌هایش را از اطراف به سمت یكدیگر در خط وسط و بالای قفسه سینه یا چانه‌اش می‌آورد.  قویتر لگد می‌زند، پاهایش به نوبت یا گاهگاهی با هم حركت می‌كند.

2- وقتی او را به سمت خود می‌كشیم تا بنشیند سر عقب نمی‌ماند یا كمی عقب می‌ماند. وقتی او را نشسته نگه می‌داریم، پشتش به جز در ناحیه كمر، صاف است. سرش را راست نگه می‌دارد و قبل از حركت سریع به سمت جلو برای چند لحظه ثابت باقی می‌ماند.

3- در حالتی كه از شكم آویزان نگه داشته شود، سرش به خوبی بالای خط بدنش قرار می‌گیرد، كفل‌ها و شانه‌هایش از هم باز می‌شوند.

4- وقتی به روی شكم خوابانده شود، سرش را بلند می‌كند و قسمت فوقانی قفسه سینه‌اش به خوبی بالای خط وسط قرار می‌گیرد.از ساعدهایش برای نگه داشتن خود استفاده می‌كند و اغلب، فعالانه روی سطح را با دست‌هایش می‌خراشد و كفل‌هایش صاف است.  وقتی روی سطح سفتی روی پاهایش نگه داشته شود زانوهایش خم می‌شود.

بینایی و حركات ظریف

5- در این سن كودك از نظر بینایی بسیار هوشیار است بخصوص به چهره فردی كه نزدیكش می‌شود، متمایل می‌شود. سرش را از روی عمد حركت می‌دهد تا به طور متناوب به اطراف خیره شود. حركات بزرگسالان را در محدوده بینایی موجود دنبال می‌كند. اسباب بازی آویزان را در فاصله پانزده تا بیست و پنج سانتی‌متری صورتش به طور افقی در یك نیمدایره از یك طرف به طرف دیگر همچنین به طور عمودی از قفسه سینه تا پیشانی دنبال می‌كند.

وقتی به پشت دراز كشیده باشد به دست‌هایش نگاه می‌كند. حركات دستانش را در برابر صورتش  تماشا می‌كند و مشغول بازی با انگشتان دستش می‌شود.  قلاب كردن و قلاب نكردن دست‌ها شروع می‌شود، كف دست‌هایش را روی یكدیگر فشار می‌دهد. مشتاق پذیرش سینه مادر یا شیشه شیر است.

6- هنوز به اشیاء كوچك در فاصله پانزده تا بیست و پنج سانتی‌متری بیشتر از یك یا دو ثانیه نگاه می‌كند ولی بندرت به طور مداوم روی آن متمركز می‌شود. چشمانش به اسباب بازی آویزانی كه به سوی صورتش حركت می‌كند توجه می‌كند و همگرا می‌شود. چشمك زدن تدافعی در او به وضوح دیده  می‌شود.

7- وقتی جغجغه در دستش گذاشته شود برای چند لحظه آن را نگه می‌دارد و ممكن است آن را به سمت صورتش حركت دهد. گاهی آن را زیر چانه‌اش می‌زند اما تا هفته ششم الی هشتم زندگی بندرت توانایی حركت و دیدن آن را به طور همزمان دارد.

 شنوایی و گفتار

8- هنوز سروصدای ناگهانی و بلند، كودك را مضطرب می‌كند و سبب چشمك زدن و چرخش چشم‌ها به طرف بالا، گریه كردن و دور شدن از صدا می‌شود. با شنیدن صدای آشنا قبل از آن كه فرد آشنا او را لمس كند، به طور مشخص ساكت می‌شود یا لبخند می‌زند اما هنگامی كه جیغ می‌زند این طور نیست.

هنگامی كه فردی با او صحبت یا او را خوشحال می‌كند با خرسندی زیاد، صداسازی می‌كند در موقع تنهایی هم همینطور.

9- زمانی كه ناراحت یا آزرده شود، گریه می‌كند. با صدای جغجغه یا زنگ كوچك كه به آرامی در خارج از دیدش به صدا درمی‌آید، ساكت می‌شود. چشمانش یا سرش را یا هم چشمان و سرش را به سوی منبع صدا، مانند صدایی كه در نزدیكی اوست برمی‌گرداند. ممكن است برای جستجوی منبع صدا، سرش را از یك طرف به طرف دیگر حركت دهد. 

اغلب در حال مكیدن است یا در پاسخ به صداهای مربوط به آماده سازی شیرش لب‌هایش را می‌لیسد. به صداهای گفتاری نزدیك شونده، صدای پا، ریزش آب در حمام و غیره واكنش نشان می‌دهد.

توجه: ممكن است بچه‌هایی كه آسیب شدید شنوایی دارند با دیدن ظاهر فردی كه از او مراقبت می‌كند در كنار رختخوابش، به طور آشكار از جا بپرند.

 رفتار اجتماعی و بازی

01- وقتی كه شیر می‌خورد، چشمانش را بدون اینكه چشمك بزند روی چهره والدین یا مراقبش ثابت می‌كند و به طور هدفمند و رضایتمندانه به آنها خیره می‌شود. واكنش به موقعیت‌های آشنا، با حالت‌هایی مانند لبخند زدن، بغبغو كردن و حركات تحریكی، شناخت آماده سازی‌های غذا، حمام و غیره شروع می‌شود.

اكنون به طور مشخص از حمام كردن و کارهایی که در موقع مراقبت از او انجام می‌شود، لذت می‌برد. وقتی دوستانه لمس شود، بخصوص هنگامی كه همراه با غلغلك بازی گونه و صداهای گفتاری باشد با خوشحالی آشكاری پاسخ می‌دهد. هنگام حمام كردن و لباس پوشاندن لازم است شانه‌هایش حمایت و نگه داشته شود.