به قلم : دکتر صدیقه رضایی ، دکترای روانشناسی و آموزش کودکان استثنایی ، عضو نظام روانشناسی و مدرس دانشگاه
تحریریه زندگی آنلاین : استفاده از ساختار ریاضی
استفاده از حروف بزرگ به طور مناسب در برگه‌های کلاسور در یک طرف آن کمک می‌کند تا دانش‌آموز به طور مناسبی اعداد را ردیف کرده و در چند مرحله مشکلات ریاضی آن‌ها برطرف می‌شود. با این روش هم از غلط‌نویسی پیشگیری می‌شود و همچنین با اعداد بزرگ و حروف چاپی دانش‌آموزان از این روش بهره بیشتری می‌برند. برخی کودکان دارای مشکلات یادگیری نیاز به تحرک دارند و این غیرمنصفانه است که دانش‌آموزان دارای مشکلات نوشتاری را در ساعت تفریح جهت تکمیل کارها در کلاس نگهداریم. برای دانش‌آموزانی که در تمام زمان تحصیل از نوشتن روی کاغذ با مداد (قلم) اجتناب می‌کنند، مهم است تا در مهارت‌های نوشتاری رشد کنند. برای دانش‌آموزانی که نیاز به حمایت در مهارت‌های حرکتی دارند، راهبردهای اختصاصی، چند حسی برای مشکلات نوشتاری طراحی می‌شود، مثل آموزش‌های ترمیمی در هوا، روی تخته سیاه، تکرار کلاسی و تقویت لمسی و استفاده از کی‌برد مداومت در این تفریح‌ها نقش بسیار حساسی در یادگیری دارد. در زمینه استفاده از کی‌برد در طی روز 10 تا 15 دقیقه، برنامه‌های نرم‌افزاری جالب و خنده‌دار کمک می‌کنند تا خستگی ناشی از یکنواختی از بین رفته و دانش‌آموز هر روز می‌تواند برنامه‌های مختلفی را تجربه کند. جابجا کردن متناوب برنامه‌های نرم‌افزاری و مهارت‌های استفاده از کی‌برد می‌تواند در جهت یادگیری آموزش الفبا موثر باشد. در ابتدا دانش‌آموز بسیار آرام تایپ می‌کند. سپس انگشتان کودک کد‌گذاری می‌شود. انگشت کوچک تا بزرگ طی تجربه شخصی با حروف الفبا کد‌گذاری می‌شود و سپس وی می‌تواند به طور کامل تایپ کند. و در این حال کودک حافظه دیداری خود را نیز تقویت می‌کند و نهایتا عامل یکپارچه‌سازی در انگشتان و تمرکز و ایجاد امیدواری و رضایتمندی در یادگیری می‌شود.
پس از نرم‌افزار آموزش تایپ و کی‌برد و پس از آنکه دانش‌آموز مهارت تایپ و تحلیل کلمات را یاد گرفت، استفاده از نرم افزارهای کلامی نظیر «دراگون» به دانش‌آموز اجازه می‌دهد در میکروفن صحبت کند و صدای خود را بشود و درک اساسی از روند پردازش کلمه داشته باشد. برای رشد کلامی دانش‌آموز، وضوح تلفظ و مفهوم بودن آن و استفاده دقیق و با برنامه از نرم‌افزارها بسیار حیاتی است.
بسیاری از دانش‌آموزان دارای مشکلات نوشتاری، کند و نامفهوم می‌نویسند و دروس خود را بسیار پرزحمت ارزیابی می‌کنند.
یک کامپیوتر قابل‌حمل که قابل‌حمل در کوله‌پشتی دانش‌آموزان است، وسیله‌ای مناسب جهت تایپ می‌باشد و آن‌ها می‌توانند تکالیف درسی خود را به راحتی در آن وارد کنند.
بیشتربخوانید:
چگونه کودک مسئولیت پذیر پرورش دهیم؟
اختلالات گفتاری
تعدادی از دانش‌آموزان دارای مشکل نوشتن در زمینه گفتار نیز نیاز به حمایت دارند. آن‌ها نمی‌توانند کلمات را درست تلفظ کنند. در زمان به کار بردن کلمات آن‌ها را آسان‌تر کرده و یا به صورت غلط تلفظ می‌کنند.
پس از تحلیل گفتاری دانش‌آموز متوجه می‌شویم که کدام حرف را بیشتر حذف می‌کند. گاهی اوقات نرم‌افزار آموزشی صحیح تلفظ نمی‌تواند به درستی مشکلات تلفظی دانش‌آموز را بیابد. در چنین شرایطی دانش‌آموز باید در تحلیل تلفظی تقویت شود تا بتواند تلفظ صحیح کلمات را یاد بگیرد.
مشکلات نوشتاری
دانش‌آموزان دارای مشکلات نوشتاری هنگام نوشتن اعلام می‌کنند که دست‌شان خسته می‌شود. دلایل خستگی آن‌ها متفاوت است، نظیر:
1- قلم را بسیار محکم در دست می‌گیرند (مهارت دست گرفتن مداد را به درستی ندارند).
2- نحوه نشستن آن‌ها غلط است.
3- عضلات بدن دانش‌آموزان دارای مشکلات یادگیری منقبض می‌باشد. نیاز به آموزش حرکات کششی جهت کاهش خستگی و تقویت عضلات می‌باشد.
حمایت درمانی (راه‌های ترسیم مشکلات نوشتاری)
1- مالش کف دست
2- تکان دادن دست‌ها جهت تقویت
3- کشش دست‌ها به سمت بالا
4- تقسیم کاغذ به دو قسمت به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا در هنگام نوشتن مداد را در فاصله مناسبی از خود قرار دهند.
بیشتربخوانید:
راهکارهای تقویت حس ارزشمندی در کودک
اطلاع‌رسانی به معلمان
یکی از راه‌های کمک به ترمیم نوشتاری دانش‌آموزان، آگاه ساختن معلمان است. برخی از دانش‌آموزان قادر نیستند نظم و ترتیب کافی در نوشتن داشته باشند و برخی نمی‌توانند به ترتیب بنویسند. ضروری است دانش‌آموز در هر زمان تنها روی یک یا دو مورد آموزشی تمرکز کند تا فشار کمتری را متحمل شود. دلیل ناکامی یک دانش‌آموز دارای مشکلات نوشتاری، تلاش وی برای به نظم درآوردن افکارش می‌باشد. می‌توان میزان تکلیف وی را کوتاه‌تر کرده تا کمتر اشتباه داشته باشد و تمیزتر بنویسد، زیرا تکلیف طولانی آن‌ها را خسته کرده و باعث می‌شود که کثیف، خارج از خط و پر اشتباه بنویسند. معـلم‌ها همـیشـه می‌گویند که آن‌ها تکالیف نامرتبی دارند، اما نمی‌دانند که این کودکان بسیار تلاش می‌کنند. دانش‌آموز نارسانویس می‌داند که کلمات چطور به نظر می‌رسند، ولی به تنهایی قادر به اصلاح آن‌ها نیست.
برنامه‌ریزی برای ترمیم نارسانویسی
در برنامه‌ریزی آموزشی متداول دانش‌آموزان باید یک ماده درسی را چندین بار تکرار کنند تا تقویت آموزشی انجام شود. برای مثال برای ترمیم هجی کردن، دانش‌آموز تشویق می‌شود تا هر کلمه را 5 تا 20 بار هجی کند و یا بنویسد. برای عده‌ای از دانش‌آموزان مهارت‌های حرکتی نوشتاری باعث تقویت و تثبیت یادگیری می‌شود. دوره ترمیم و تقویت نوشتاری امر یادگیری را تسهیل می‌کند. ایـن گروه از دانش‌آموزان چند بار بیشتر از همکلاس‌های خود برای نوشتن تلاش می‌کنند، ولی کمتر یاد می‌گیرند. مشکلات نوشتاری دخالت زیادی در یادگیری دارند. آن‌ها انرژی زیادی را صرف یادگیری می‌کنند، ولی این امر صورت نمی‌گیرد و دانش‌آموز نارسانویس از تلاش خود ناراضی است. دانش‌آموز با مشکلات شدید نوشتاری ممکن است تکالیف خود را به طور کامل انجام دهد، آن را بخواند و متوجه آنچه نوشته است بشود، به خصوص وقتی که تکالیف خود را از روی متنی کپی کند، تلاش می‌کند که مفید و مرتب بنویسد. زمانی که دانش‌آموز نارسانویسی عمل نوشتن را مزاحم یادگیری تلقی کند، چطور می‌تواند از بیان نوشتاری به طور نظام‌یافته برای ابراز خود در امر یادگیری استفاده کند؟
آن‌ها تکالیف خود را بسیار کثیف، با سرعت بسیار زیاد و یا با سرعت بسیار کم انجام می‌دهند. این بی‌انصافی است که آن‌ها را بی‌انگیزه، بی‌دقت، تنبل و بی‌تحرک قلمداد کنیم.
دلیل نارسانویسی
شامل اختلال در توالی سیستم پردازش مهارت‌های حرکتی می‌شود که کاملا به طور خودکار عمل می‌کنند. دانش‌آموز نارسانویسی از دو جنبه تشخیصی و ترمیمی نیاز به تعلیم آموزش و توانبخشی دارد. با استفاده از روش‌های ترمیمی نظیر تغییر در انتظارات معلمان، تغییر و متناسب‌سازی تکالیف تاثیرات متنی نارسانویسی کاهش پیدا می‌کند.
بیشتربخوانید:
سبک فرزندپروری آسان گیرانه ، رایج‌ترین روش میان والدین
معلمان مطلع در امر آموزش
1- نقطه شروع آموزش را تعیین می‌کنند (که در چه زمینه‌ای کودک دچار سردرگمی است).
2- از ابتدا و یا از وسط پاراگراف نارسانویسی شروع می‌شود.
3- دچار گیجی در امر یادگیری است.
4- در دستخط و یا سرهم‌نویسی دچار مشکل می‌شود.
مهارت نوشتن امری بسیار ضروری می‌باشد، مثل امضای مدارک، تکمیل فرم‌ها، نوشتن چک و دریافت پیام تلفنی و یا نوشتن لیست خرید و ... .
می‌توان به دانش‌آموزان تغییرات اصلاحی (درمانی) را به طور کامل آموزش داد. برای مثال حرف (ط) مثل یک عصا است که برعکس قرار گرفته و به سمت غلط چرخش یافته است.
دانش‌آموزان برای یادگیری حرف باید در هوا بنویسند تا حافظه حرکتی خود را تقویت کنند و قدم به قدم بتوانند مراحل تشکیل حروف را یاد بگیرند، در عین حال با نوشتن در فضای خالی از چندین عضله استفاده می‌کنند. در تکنیک‌های چند حسی باید از آموزش‌های دستخط و سرهم نویسی استفاده کنیم.
زمانی که از روش‌ها و تکنیک‌های مناسب و کاربردی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود، آن‌ها می‌توانند از تکنیک‌های فوق در جای مناسب استفاده کنند.
دانش‌آموز نارسانویسی قادر به رونویسی می‌باشد و می‌تواند جملات کوتاه را پس از روش‌های ترمیمی بنویسد، اما به سختی قادر است یک عبارت کامل را بنویسد. پس آن‌ها نیاز دارند تا روش‌های یاد گرفته شده را با هم ترکیب کرده و به نحوه مناسب استفاده کنند.
در هـر مرحله از آموزش ترمیمی طراحی زیرساخت‌ها و استفاده کاربردی از این تکنیک‌ها برای موفقیت دانش‌آموز ضروری خواهد بود.
برای مثال یک دانش‌آموز برای نوشتن یک جمله باید 8 مرحله را طی کند
1- جمع‌بندی افکار و تمرکز روی موضوع که در مورد چه چیزی است.
2- نظم دادن به عقایدی که می‌خواهند بیان کنند.
3- تحلیل برنامه‌ریزی نوشتاری
یک لیست از تمامی کلماتی که فراوانی بیشتری دارند را تهیه می‌کنند و این لیست به شما فراوانی اشکالات آموزشی و چگونگی برطرف کردن و تلفظ صحیح را یادآور می‌شود.
4- از نوشته خود پیش‌نویس تهیه کنند و به قسمت‌های درست آن توجه نمایند. در صورت وجود کامپیوتر می‌توانند پیش‌نویس را مستقیما تایپ کرده و در همانجا غلط‌گیری و اصلاح کنند.
5- غلط‌گیری و تصحیح: برای اصلاح نوشته‌ها نیاز به تکنیک‌ها و برنامه‌های خاصی است تا تکالیف غلط‌گیری و بررسی شوند تا بتوانند جایگاه حروف و نقطه و قواعد را تشخیص دهند.
6- تصحیح یک عبارت، تعیین کلمه صحیح در بالای کلمه غلط
7- غلط‌گیری مجدد و یک جمله و تصحیح آن
8- تایپ کردن و یا بازنویسی نسخه نهایی
برای یادآوری کلمه، مراحل نوشتن کلمه را به خاطر داشته باشید
1- برنامه‌ریزی برای برگه‌ای که می‌خواهید روی آن چیزی بنویسید.
2- مدیریت افکار و عقاید
3- تهیه یک پیش‌نویس
4- کار خود را بازبینی کنید.
5- کار را تصحیح کرده و پیش‌نویس نهایی را تهیه کنید.
دانش‌آموز برای انجام تکالیف موفق باید تمام مراحل را درک کند. برخی از آن‌ها (نارسانویسی در خواندن و هجی کردن و توالی نوشتاری) اشتباهات زیادی دارند.
این دانش‌آموزان برای خواندن و هجی کردن نیاز به یک مربی متخصص جهت درمان دارند. به خاطر آوردن و معادل‌سـازی کـلمـات برای دانش‌آموزان نارسانویسی بسیار اهمیت دارد. اگر دانش‌آموز قادر به تلفظ صحیح باشد، می‌تواند از ارزیابی کلامی نیز که بر اساس پایه آوا شناختی است استفاده کند، مثل ارزیابی کلامی فرانکلین. این ملاک‌های طراحی شده می‌توانند کلماتی را که هجاهای آن‌ها نیاز به درمان دارند، بهتر از تقویت‌کننده‌های دست ساخته توالی شکل هجی کردن را تشخیص دهند.
جنبه مهم دیگر درمان، آموزش نحوه درست گرفتن قلم، فاصله قلم و دست، فشار مداد روی کاغذ و زاویه گرفتن مداد روی ورق در هنگام نوشتن (شیب 45 درجه) می‌باشد. محل قرار گرفتن ورق و بازوی دانش‌آموز باید در یک امتداد باشد، مثل ریل قطار. بهتر است دانش‌آموز در ابتدای آموزش به تدریج از وسایلی استفاده کند که بازخورد مناسبی دریافت کند، زیرا دانش‌آموزان پس از یادگیری فشار زیادی را جهت تغییر عادت از دست می‌دهند.
دانش‌آموزان دارای مشکلات نارسانویسی بسیار آهسته می‌نویسند و بررسی دلایل نارسانویسی کمک زیادی به اهداف و برنامه‌ریزی‌های ترمیمی خواهد کرد.
اهداف ترمیمی
هدف نهایی کمک‌های ترمیمی آن است که دانش‌آموز بتواند به طور مستقل تکالیف خود را بنویسد و با یافتن مشکل خود تمرکز بیشتری روی تکالیف داشته باشد.
فهمیدن: درک اینکه دانش‌آموزان نارسانویس در عملکرد متفاوت و ناهماهنگ هستند.
سرهم نویسی: به دانش‌آموز اجازه دهیم از روش‌های دیگر آموزشی استفاده کنند، مثلا بسیاری از بچه‌های نارسانویس با نوشته‌های دست‌نویس راحت‌تر هستند.
- اگر از ابتدا آموزش نوشتن برای دانش‌آموز مشکل است، آن‌ها را تشویق کنیم تا از روش‌های پیش برنامه‌ریزی مثل استفاده از کامپیوتر، تشویق شوند تا درک بهتری از موضوعات یادگیری داشته باشند.
به دانش‌آموزان پایه اول اجازه دهید تا کلمات را به وسیله صفحه کلید کامپیوتر تایپ کنند و زمانی که از این وسیله استفاده می‌کنند، تکالیف نوشتاری روی کاغذ را حذف نکنید. انجام تکالیف درسی هنوز هم بسیار مهم است، اما مهارت کار با کامپیوتر می‌تواند به عنوان کار ارزشمند در دراز مدت کمک زیادی به درمان مشکلات نوشتاری دانش‌آموزان بکند.
