زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

به قلم : زهرا رومی ، کارشناس ارشد علوم تغذیه

تحریریه زندگی آنلاین : سن زیر یک سالگی دوره‌ای مهم در رشد کودک است. کودکان زمانی که به خوردن مواد غذایی جامد تمایل پیدا می‌کنند، شاید به خوردن هر ماده غذایی علاقه نشان دهند. دنیای متنوع طعم و رنگ‌ها می‌تواند آنها را به خوردن هر گونه ماده غذایی سوق دهد، اما برخی مواد غذایی جزء مواد غذایی ممنوع برای کودکان زیر یک سال هستند و والدین باید این مواد غذایی را از فهرست مواد غذایی کودک خود حذف کنند.

بیشتربخوانید:

شیوه اصلاح بد غذایی کودکان

چرا بعضی از خوراکی‌ها زیر یکسال ممنوع است؟

برخی از میوه‌ها مانند توت‌فرنگی، سبزیجات مانند اسفناج و خوراکی‌هایی مانند عسل در زیر یکسال ممنوع هستند. این به این دلیل است که شیرخواران دستگاه گوارش تکامل نیافته‌ای دارند و غذاهایی که متناسب با سیستم هضم آنها نیست ممکن است منجر به ایجاد آلرژی غذایی در بدن‌شان شوند. اگر به تازگی حس شیرین مادر شدن را تجربه کرده‌اید، لازم است بدانید که خوراکی‌های ممنوع زیر یک سال کدامند و کدام غذاها برای کودک شما بی‌خطر هستند.

مواد غذایی ممنوع برای کودکان زیر یک سال می‌توانند به دو دسته تقسیم شوند:

 مواد غذایی که از لحاظ فیزیکی ممکن است در گلوی کودک گیر کنند و باعث خفگی یا مشکلات دیگر شوند.

 مواد غذایی که مواد سازنده آنها مناسب با بدن کودکان زیر یکسال نیست.

بیشتربخوانید:

فرمولی برای خوش اشتهایی کودک

شیر گاو

یکی از مواد غذایی ممنوع برای کودکان زیر یک سال شیر گاو است. هضم شیر گاو بر خلاف بزرگسالان برای کودکان زیر یک سال راحت نیست. کودکان در این سن به ویتامین E و آهن نیاز دارند و شیر گاو علاوه بر دیر هضمی، این مواد را نیز نمی‌تواند تامین کند، بنابراین بهتر است از شیر مادر یا شیر خشک برای تغذیه کودک استفاده شود. مصرف فرآورده‌های شیر مانند ماست پرچرب، پنیرهای سخت از 8 ماهگی به بعد توصیه می‌شود. شیر پرچرب نیز پس از یک سالگی قابل مصرف است، اما باید توجه داشت که به طور متعادل مصرف شود.

عسل

 مصرف عسل و فرآورده‌هایی که حاوی آن هستند، برای کودکان زیر یک سال ممنوع می‌باشد. دلیل این مسئله امکان وجود باکتری کلستریدیوم بوتولینوم در عسل است. این باکتری برای کودکان زیر یک سال مضر است، اما برای بزرگسالان مشکلی ایجاد نمی‌کند. این باکتری می‌تواند در کودکان زیر یک سال بوتولیسم ایجاد کند که علائمی نظیر موارد زیر را می‌تواند در کودک ایجاد کند:

 التهاب ریه

 ضعف در خوردن و مکیدن

 کم‌اشتهایی

 یبوست

 کم شدن آب بدن

بیشتر بخوانید:

غذای انگشتی چغندر، پرتقال و نعنا

سفیده تخم‌مرغ

سفیده تخم‌مرغ از جمله مواد غذایی ممنوع برای کودکان زیر یک سال است، زیرا می‌تواند در برخی کودکان حساسیت ایجاد کند و باعث بروز بثورات پوستی، التهاب و مشکلات گوارشی مانند اسهال در کودک شود. به همین دلیل توصیه می‌شود مصرف آن به بعد از یک سالگی موکول شود.

گوشت دودی و نمک سود شده

این مواد غذایی حاوی نیترات و مواد شیمیایی هستند. همچنین میزان زیاد نمک و چربی حیوانی آنها می‌تواند برای کودک مضر باشد. بیشترِ ماهی‌های دودی نیز از خط قرمزها هستند و نباید به تغذیه کودک راه پیدا کنند.

آب‌میوه‌های صنعتی

آب‌میوه‌ها چیزی فراتر از ترکیب آب و قند نیستند. آنها کالری دارند، اما فاقد چربی، پروتئین، کلسیم، روی، ویتامین D یا فیبری هستند که بدن کودک لازم دارد. آب‌میوه ممکن است میل و اشتهای کودک به شیر مادر یا شیر خشک را کم کند؛ این دو هم که غذای اصلی کودک هستند. مصرف بیش از اندازه آب‌میوه مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان، اسهال و ناراحتی‌های مزمن معده را به‌ همراه خواهد داشت. آکادمی پزشکی اطفال آمریکا دادن این ماده را یکی از مواد غذایی ممنوع برای کودکان زیر یک سال اعلام کرده است و در سنین بالاتر نیز توصیه می‌شود مصرف این ماده بسیار کم باشد.

مواد قندی

مواد قندی برای کودک می‌تواند ناسالم باشد. توصیه می‌شود از دادن خوراکی‌های حاوی قند و شیرینی به کودک خودداری شود تا خوردن این مواد تبدیل به عادت برای کودک نگردد. بهتر است از شیرینی‌جات طبیعی مانند موز استفاده گردد. همچنین کاکائو نیز در دسته ممنوعات قرار دارد. این ماده کافئین دارد و مناسب کودکان زیر یک سال نیست. مصرف شکلات‌هایی به‌شکل گرد و کوچک هم ممکن است حوادثی مانند خفگی ایجاد کنند؛ پس دور آنها را هم خط بکشید.

مواد غذایی غیر پاستوریزه

مواد غیر پاستوریزه نیز از جمله مواد غذایی ممنوع برای کودکان زیر یک سال می‌باشند. موادی مانند آب سیب یا آب میوه‌های دیگر و همچنین لبنیات غیر پاستوریزه از آنجایی که می‌توانند حاوی باکتری‌های کشنده باشند، نباید به کودک داده شوند.

مواد غذایی حساسیت‌زا

برخی مواد غذایی می‌توانند کودک را دچار حساسیت غذایی کنند. بادام‌زمینی، مرکبات، گندم، تخم‌مرغ، توت‌فرنگی و میوه‌های هم خانواده با آن جزء مواد غذایی حساسیت‌زا هستند. مرکبات و میوه‌های خانواده توت‌فرنگی حاوی ویتامین C  و مقادیر زیادی اسیدند که ممکن است معده کودک را اذیت کند و در نواحی پایین‌تنه‌اش بثورات پوستی به‌ وجود بیاورد. باید در سنین ۴ تا ۱۱ ماهگی از حساسیت‌های غذایی کودک مطلع شوید. مواد غذایی با ظرفیت حساسیت‌زایی دارای خواص زیادی مانند پروتئین، فولات و … هستند؛ پس باید سریع و زود کشف کنید که کودک‌تان نسبت به مواد حساسیت‌زا چه واکنشی دارد. قبل از دادن مواد مشکوک به کودک، با پزشک مشورت کنید؛ به‌ویژه اگر در خانواده سابقه حساسیت غذایی دارید. سپس مواد را به کودک بدهید و واکنشش را ارزیابی کنید. منتها همچنان تا قبل از ۴ سالگی از دادن آجیل به کودک خودداری کنید، چرا؟ چون علاوه بر حساسیت، امکان گیر کردن آن در گلو وجود دارد. به‌جای اینکه خود آجیل‌ها و دانه‌های مختلف را به کودک بدهید، کره‌های ساخته‌شده از آنها را به رژیم غذایی کودک وارد کنید، مثلا کره بادام.

مواد حاوی جیوه

 از آنجا که برخی ماهی‌ها حاوی جیوه هستند و می‌توانند برای کودک زیر یک سال بسیار خطرناک باشند، جزء دسته‌بندی مواد غذایی ممنوع برای کودکان زیر یک سال محسوب می‌شوند. ماهی‌هایی مانند ماهی تن، خال‌خالی شاهی، کوسه، کاشی ماهی و شمشیر ماهی از آن جمله‌اند. لازم است بدانید ماهی از چه منطقه‌ای صید شده است تا نسبت به وجود جیوه در ماهی اطلاع حاصل کنید. به دلیل سختی تشخیص این مسئله دادن ماهی به کودک زیر یکسال توصیه نمی‌شود و پس از یک سالگی نیز باید به این مسئله توجه داشته باشید. ماهی‌های زیر جیوه زیادی در ترکیبات خود دارند:

 کوسه

 ماهی تُن

 کاشی‌ماهی

 شمشیر ماهی

 ماهی خال‌خالی شاهی

غلات تصفیه‌شده

تمامِ موادِ دارای کربوهیدرات شبیه هم درست نمی‌شوند. منظور این است که از ‌نظر مواد مغذی با هم تفاوت‌هایی دارند. کربوهیدرات‌های پیچیده حاوی موادی هستند که در فرایند تصفیه برای بدل‌شدن به غلات کامل سفید از بین می‌روند. غلات کامل سرشار از فیبر هم هستند و برای همین به ثابت نگه‌داشتن قند خون کمک می‌کنند. پس غلات تصفیه‌شده را از فهرست غذایی کودکان زیر یکسال حذف و از غلات کامل به‌جای مواردی مانند نان سفید استفاده کنید. غلات کامل شامل پاستا، نان، برنج، بیسکویت‌ و غلات صبحانه می‌شود. حتی زمانی‌که می‌خواهید در منزل شیرینی درست کنید (مثلا وافل یا مافین)، از آردهای غلات کامل کمک بگیرید و سراغ آرد سفید نروید.

انواع آرد گندم کدامند و تفاوت آنها با یکدیگر دقیقا چیست؟

این را هم یادتان باشد که نهادینه‌کردن عادت‌های غذایی صحیح در هر فرد از همین سنینِ آغازین زندگی شروع می‌شود. نکته تکراری و مهم هم این است که همیشه نان، کیک و … را برای کودک‌تان به قطعات کوچک بُرش دهید تا خوردن‌شان ساده شود و گلویش آزار نبیند. به‌طور کلی، بهتر است بعد از ۷ تا ۸ ماهگی به کودک گندم داده شود، البته حساسیت‌های کودک را هم بررسی کنید و ببینید آیا دچار حساسیت به گلوتن هست یا بیماری سلیاک دارد یا خیر. بنا به سابقه حساسیت در خانواده و نشانه‌هایی که کودک از خود نشان می‌دهد، امکان بررسی حساسیت‌ نسبت به گندم در او وجود خواهد داشت.

مواد غذایی حادثه‌آفرین

از دادن مواد غذایی خطرناک به کودک خودداری کنید. منظور موادی است که در دهان حل نمی‌شوند و امکان ایجاد خفگی دارند؛ مثلا دانه انگور با لثه نرم نمی‌شود یا امکان حل‌شدن آن در دهان کودک وجود ندارد و اگر خدای‌ناکرده وارد نای شود، خفگی ایجاد می‌کند. مصرف مواد زیر خطرناک است و ممکن است حادثه ایجاد کند:

 کشمش

 نخود درسته و کامل

 میوه و تکه‌های درشت آن (که امکان گیرکردن در گلو را دارند)

 سبزیجات و صیفی‌جات خام مانند تکه‌های هویج یا فلفل دلمه‌ای

 تکه‌های مرغ و گوشت نیز برای مصرف کودک زیر یکسال خطرناک هستند و ممکن است در گلو گیر کنند. بعد از اینکه کودک به حوالی ۱۲ماهگی رسید، امکان اضافه‌کردن موارد بالا به رژیم غذایی‌اش وجود دارد. در این سن، دیگر می‌توانید به کودک انگور بی‌هسته، سبزیجات خردشده، میوه‌های نرم و گوشت یا مرغ تکه‌شده بدهید. یادتان باشد سبزیجات خام درصدی نیترات هم دارند و یکی دیگر از دلایلی که نباید به کودکان زیر یکسال سبزیجات خام بدهید، همین موضوع است.

کودکان معمولا در ۴ سالگی می‌توانند غذاهای مختلف را به‌خوبی بجوند؛ پس تا آن‌ زمان دست نگه دارید و موادی مانند ذرت، هویج یا دانه‌های مختلف را به او ندهید. البته ۴ سال عددی حدودی است؛‌ برخی از بچه‌ها زودتر و برخی دیرتر می‌توانند مواد غذایی مختلف را بجوند. در آن زمان هم باید تکه‌های مختلف مواد غذایی را به‌خوبی ببرید، کوچک و تکه‌تکه کنید و به شکل‌وشمایلی درآورید که راحت جویده و خورده شوند.