د‌کتر ریحانه برکتین - متخصص نوزادان و کودکان
تحریریه زندگی آنلاین : ژنیکوماستی؛ تکثیر بافت غده پستانی در مردان یک پدیده شایع است، اما ژنیکوماستی واقعی که وجود بافت غده پستانی است را باید از بزرگی کاذب پستان که ناشی از تجمع بافت چربی در مناطقی از سینه و در پسرهای چاق شایع‌تر است افتراق داد. در بزرگی پستان حقیقی بافت قابل لمس حداقل قطر نیم سانتی‌متر داشته و در مرکز و زیر نوک سینه واقع شده است. بزرگی پستان در خیلی از نوزادان پسر به دنبال تحریک طبیعی با استروژن مادر دیده می‌شود، این تاثیر معمولا بعد از چند هفته از بین می‌رود. این حالت در پسرهای قبل از بلوغ بسیار نادر است، در این بچه‌ها حتما باید جستجو جهت یافتن علت انجام شود. این حالت در بلوغ هم بسیار شایع است.
بیشتربخوانید:
فرمولی برای خوش اشتهایی کودک
بزرگی پستان نوزادان
بزرگی پستان موقتی در بین ۶۰ تا ۹۰ درصد نوزادان ثانویه به مواجهه با استروژن‌های مادر طی حاملگی اتفاق می‌افتد، تکامل پستان ممکن است غیرقرینه باشد و حتی در ۵۰ درصد موارد ترشح شیر نیز دیده می‌شود، اغلب موارد بعد از ۴ تا ۸ هفتگی از تولد، خود به خود از بین می‌روند، اما تعداد کمی از آنها تا ۱۲ ماهگی ادامه می‌یابد.
بزرگی پستان در بلوغ
در اوایل تا اواسط بلوغ در ۷۰ درصد پسران درجات مختلفی از بزرگی پستان‌ها دیده می‌شود. بروز این حالت در ۱۴ سالگی بیشترین حد است که معادله مرحله سه و چهار بلوغ است، در این زمان حجم بیضه نیز به ۵ تا ۱۰ میلی‌لیتر می‌رسد، بزرگی پستان به طور طبیعی و فقط یک سینه را درگیر می‌کند، اما غیر معمول نیست که اندازه دو سینه حتی متفاوت باشند. سرعت رشد پستان‌ها نیز معمولا متفاوت بوده و در زمان‌های مختلف دیده می‌شود. درد پستان شایع است، اما موقتی و گذرا بوده و طی چند ماه پسرفت خود به خودی رخ می‌دهد، ولی به ندرت ممکن است بیشتر از دو سال باقی بماند. ناراحتی‌های روحی شدید خصوصا در پسران چاق با سینه‌های نسبتا بزرگ‌تر دیده می‌شود. علت این موضوع به نظر می‌رسد ناهماهنگی بین عملکرد هورمون‌های استروژن و آندروژن در سطح بافت پستان باشد. در آزمایشات معمولا تفاوتی بین این هورمون‌های خون با افراد طبیعی وجود ندارد، اما درجات خفیف ناهماهنگی در سطح هورمون‌های آزاد آنها وجود دارد. سایر هورمون‌ها نیز ممکن است مستقیما باعث تحریک تکامل پستان‌ها شوند و نقش مهمی در بزرگی پستان‌ها در دوران بلوغ ایفا کنند.
بزرگی بیمارگونه پستان‌ها
در برخی موارد بزرگی پستان در چندین کودک به طور خانوادگی دیده می‌شود که معمولا ناشی از ترشحات هورمونی مختلف می‌باشد، منابع خارجی استروژنیکی از علل مهم ژنیکوماستی در کودکان قبل از بلوغ است، مثلا مقدار خیلی کم استروژن می‌تواند باعث ژنیکوماستی در کودکان پسر شود. این میزان ممکن است ناشی از مواجهه تصادفی به صورت استنشاقی، جذب پوست و یا خوردن این هورمون به صورت اتفاقی باشد، مثلا خوردن قرص‌های استروژن خوراکی توسط کودک و یا استفاده اتفاقی از ترکیبات استروژن پوستی. بزرگی پستان در کارگران شاغل در کارخانجات تولیدات داروهای حاوی استروژن و حتی بچه‌های این کارگران دیده شده است.
همچنین مصرف داروهای دیگر با مکانیسم‌های مختلف ممکن است باعث ژنیکوماستی شود، اسپیرونولاکتون، کتوکونازول و سایمتیدین از جمله این داروها هستند. ارتباط ضعیف‌تری بین بعضی از داروهای دیگر و سوء‌استفاده از موادی مثل تریاک و الکل نیز دیده شده است. روغن چای و مصرف زیاد سویا هم از علل بزرگی پستان قبل از بلوغ هستند. برخی علل ژنتیکی مثل سندروم کلاین فلتر هم باعث بزرگی پستان‌ها می‌شود که البته در این شرایط اختلالات دیگری نیز وجود دارد. از جمله سایر علل ژنیکوماستی، اختلالات هورمونی و حتی برخی از تومورهای بیضه و یا غده آدرنال می‌باشد. بزرگی پستان در بیماران دچار سوء‌تغذیه پس از استفاده از یک رژیم تغذیه مناسب دیده می‌شود که به علت نارسایی کبد و یا فعال شدن غیر طبیعی محور هورمون‌های جنسی است.
بیشتربخوانید:
بایدها و نبایدهای مصرف همزمان شیرخشک و شیرمادر
ارزیابی ژنیکوماستی
در موارد بلوغ، شرح حال دقیق و معاینه کامل جهت تردد علل غیر طبیعی و بیماری‌زا باید انجام شود. شرح حال بیماری کبدی یا کلیوی، مصرف داروها و مواد مخدر و مواجهه با محصولات آرایشی و گیاهی خاص می باشد. معاینه فیزیکی باید شامل توجه دقیق به پستان، شامل مشاهده تغییرات پوستی، قوام پستان، بزرگی غدد لنفاوی موضعی، ترشح از پستان و معاینه بیضه‌ها باشد. به طور روتین تمام موارد قبل از بلوغ و بعد از بلوغ باید از نظر عملکرد تیروئید و برخی از آزمایش‌های هورمونی خاص مورد ارزیابی قرار گیرند.
درمان
درمان موارد بزرگی پستان خوش‌خیم در بلوغ شامل اطمینان‌بخشی به پسرها و خانواده آنها است، چرا که این پدیده فیزیولوژیک و گذرا می‌باشد، اما وقتی بزرگی پستان‌ها شدید و طولانی‌مدت باشد و یا باعث اختلال روانی در بیمار شود، درمان خاص ضرورت می‌یابد، اما متاسفانه درمان دارویی در انواع طولانی‌مدت ژنیکوماستی بی‌اثر است و درمان معمولا در موارد زودرس بهتر جواب می‌دهد.
البته بسیار دشوار است که حرف بزنیم کدام مورد از بزرگی پستان طولانی می‌شود و خود به خود خوب نخواهد شد. در هر حال اگر درمان لازم باشد، باید زودتر قبل از ۱۲ ماه از زمان شروع بزرگی پستان‌ها صورت بگیرد و در مواردی که بزرگی سینه بسیار شدید است و باعث ناهنجاری‌های شدید روانی می‌شود، اگر بعد از گذشت ۱۸ تا ۲۴ ماه خوب نشود، گاهی جراحی و برداشت بافت سینه بزرگ شده توصیه می‌گردد.
بیشتربخوانید:
کرونا؛ حاملگی و شیردهی
