دکتر مانا هادی پور جهرمی؛ پزشك عمومی
تعدادی از كودكان به خصوص در سنین ۱۲-۴ سالگی، از دردهای عودكننده سرشب یا شبانه شكایت دارند. شاید شما نیز این تجربه را با كودكانتان داشته‌اید كه شب هنگام كودک با گریه از خواب بیدار می‌شود و از درد در اندام تحتانی (پاها، ران و ساق پا) شكایت میكند. این دردها معمولا متناوب هستند.
صبح‌ها بیمار درد ندارد و چنانچه كودک فعالیت داشته باشد، دردها تشدید می‌شوند.نمونه بارز«درد دوره رشد» دردی است كه معمولا در پایان یک روز سرشار از فعالیت ایجاد می‌گردد و تا صبح روز بعد كاملا برطرف می‌گردد.شیوع درد در پسر و دختر مساوی است.اغلب اوقات، والدین در مورد مصرف مسكن یا مراجعه به پزشک دچار تردید می‌شوند.لا‌زم به توضیح است كه این دردها، اتفاق طبیعی در كودكان هستند كه در ۴۰-۲۵ درصد كودكان اتفاق می‌افتد و در دو دوره زمانی بیشترین بروز را دارند:
۱- ۵-۳ سالگی
۲- ۱۲-۸ سالگی
علت بروز این دردها چیست؟
هنوز هیچ علت قطعی برای اینكه این دردها را در استخوان‌ها توجیه كند، یافت نشده است. اما آنچه باید مدنظر باشد این است كه درد و احساس ناخوشی در استخوان‌های پا بعد از یک روز پر فعالیت در كودک دیده می‌شود. به عبارت دیگر كودک یک روز ورزشكارانه را پشت سرگذاشته است و پس از آن مبتلا شده است.
علائم و نشانه‌ها چگونه‌اند؟
درد بیشتر در تنه استخوان و عضلا‌ت بروز میكند تا مفاصل، كودكان بیشتر در ران‌ها و پشت ساق پا درد دارند. از آنجا كه مفاصل كودكان توسط بیماری‌های مهمی تحت تاثیر قرار می‌گیرند و متورم و قرمز و حساس و گرم می‌شوند، در دردهای دوره رشد مفاصل كاملا نرمال و طبیعی هستند. اغلب دردها سرشب یا عصرها اتفاق می‌افتد ولی می‌توانند كودكان را از خواب نیز بیدار كنند. شدت درد از كودكی به كودک دیگر متفاوت است و اكثر كودكان هر روز درد ندارند.
تشخیص دردهای دوره رشد چگونه است؟
یک نشانه مهم كه پزشک را به تشخیص می‌رساند چگونگی پاسخ كودک به لمس ناحیه دردناک است. كودكان با بیماری شدید عضلا‌نی-استخوانی و مفصلی به لمس و حركت ناحیه دردناک حساسند، چون دردشان تشدید می‌شود، اما كودكان با دردهای شدید پاسخ متفاوتی به لمس، ماساژ و حركت می‌دهند. درد این بچه‌ها با ماساژ التیام می‌یابد.
معاینه فیزیكی در رشد و نمو كودک طبیعی به نظر می‌رسد. تورم و محدودیت حركت مفصلی ندارند. نتایج عكسبرداری و آزمایشگاه همگی طبیعی هستند. نكته مهم اینكه پزشک وقتی این تشخیص را مطرح میكند كه از نبود سایر علل مهم و تهدیدكننده اطمینان حاصل كند.
چطور می‌توانید به كودك كمک كنید؟
والدین اطمینان داشته باشند كه كودک هیچ بیماری عضوی ندارد، ماساژ ناحیه دردناک، گرم كردن ناحیه دردناک با قرار دادن حوله گرم روی آن ناحیه، استفاده از ایبوپروفن یا استامینوفن (هیچ‌گاه به كودک زیر ۱۲ سال، آسپرین ندهید به خاطر ایجاد سندرم ری كه بیماری كشنده‌ای است).
در هر حال تا از تشخیص دردهای رشد در كودكتان توسط پزشک مطمئن نشده‌اید، از مصرف خودسرانه دارو بپرهیزید. علا‌ئمی كه مربوط به دردهای رشد نمی‌باشد و با دیدن آن‌ها حتما باید به پزشک مراجعه شود شامل: درد دائمی، درد صبحگاهی، تورم یا قرمزی مفاصل كودک، دردی كه به دنبال یک ضربه در اندام ایجاد شده است، تب، لنگیدن، راش‌های پوستی (دانه‌های خونریزی‌دهنده ریز)، كاهش اشتها، ضعف، خستگی، تغییر خلق و خوی كودک. در نهایت با رشد كودک دردهای دوره رشد كاهش می‌یابد.
