دكتر محمد قرگزلو؛ فوق تخصص ایمونولوژی و آلژی، عضو هئیت علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران
پاییز فصل زیبایی است كه با تغییرات ویژه خود در گستره طبیعت و رنگآ‌میزی درختان و گیاهان همزمان خاطرات تلخ و شیرینی در ذهن ما دارد. تغییرات درجه حرارت، نسیم خنك پاییزی، روزهای كوتاه و مهم‌تر از همه قیل و قال باز شدن مدارس و حضور دوباره دانش‌آ‌موزان در كوچه و خیابان از جمله این تغییرات است. اما مبتلایان به آلرژیهای پاییزه نه تنها از این تغییرات خاطرات خوشی ندارند، بلكه گاه اندیشیدن به این فصل نیز برای آ‌نها سخت و یادآ‌ور مشكلات مختلف جسمی و ناخوشی ایشان است.
اینكه چرا و چگونه در فصل پاییز برخی از آ‌لرژی‌ها به وجود می‌آ‌یند، به طبیعت این فصل باز می‌گردد. باید دانست كه بسیاری از علف‌های هرز و درختچه‌ها عمدتا در اواخر تابستان و اوایل پاییز گرده‌افشانی می‌كنند كه حجم آ‌نها با گرده افشانی درختان بهار قابل مقایسه و حتی بیش از آ‌ن است. همچنین تعداد كمی از درختان نیز مانند توسكا و اوكالیپتوس گرده‌افشانی پاییزه دارند.
برگ‌ریزان پاییز و تجمع ذرات آ‌نها در گرد و غبار محیط، كه گاه با دود ناشی از سوزاندن آ‌نها نیز همراه می‌شود، از عوامل مهم دیگر آلرژیهای پاییزه است. تجمع فراوان برگ‌های پاییزی در محیط‌هایی چون باغچه‌ها و پارك‌ها سبب ایجاد محیطی مناسب برای رشد قارچ‌ها در لابه‌لای آ‌نها می‌شود كه خود از عوامل مهم دیگر آلرژیهای پاییز هستند. گرده گیاهان نیز از عوامل مهم آ‌لرژی‌زا در محیط‌های باز محسوب می‌شود.
انواع مهم آ‌لرژی‌ها
شایع‌ترین آلرژیهای فصل پاییز آلرژی بینی (رینیت) و آ‌سم هستند كه آ‌مار ابتلای به آ‌نها در بسیاری از جوامع به حدود ۲۰-۱۰ درصد می‌رسد. علائم شایع آلرژی بینی شامل آ‌بریزش طولانی بینی، خارش، عطسه‌های مكرر و گرفتگی بینی و در موارد كمتر شایع خونریزی بینی و از دست دادن حس بویایی است. یكی از نكات مهم در آلرژی بینی اشتباه شدن علائم آ‌ن با سرماخوردگی است. در حالی كه عمر سرماخوردگی معمولا از چند روز تجاوز نمی‌كند و گاه با علائم خاص تب و دردهای عضلانی همراه است.
آلرژی بینی می‌تواند در پی خود ابتلا به سینوزیت را داشته باشد كه گاه چركی و همراه با ترشحات رنگی پشت حلق و بینی یا بوی بد دهان است، كه در این صورت بیمار نیاز قطعی به مراجعه پزشك و دریافت آ‌نتی‌بیوتیك دارد. آ‌سم یكی از انواع مهم آلرژیهای تنفسی است كه در كودكان و بزرگسالان با شروع فصل پاییز و به دنبال عفونت‌های ویروسی تنفسی فعال شده و یا بر شدت آ‌ن افزوده می‌گردد. علائم شایع آ‌سم عبارتند از: سرفه‌های مزمن و مكرر، به ویژه در هنگام شب و صبح زود، خس‌خس، تنگی نفس و در مواردی عدم تحمل ورزش و درد قفسه سینه.
بدیهی است با شروع فصل مدرسه و سرما و نیز تماس نزدیك دانش‌آ‌موزان، شیوع سرماخوردگی و بیماری‌های ویروسی تنفسی بیشتر شده و لذا علائم آ‌سم و حملات آ‌ن در نزد دانش‌آ‌موزان بیشتر دیده می‌شود.
اقدامات پیشگیرانه آلرژی
بسته نگاه داشتن پنجره خانه‌ها و اتومبیل‌ها در هنگام شب و صبح زود؛ زیرا گرده گیاهان و قارچ‌ها به ویژه در این ساعات وارد شده و استنشاق می‌شوند.
اقامت در خانه‌برای بیماران حساس به گرده گیاهان و قارچ‌ها به ویژه در هوای طوفانی
استفاده از دستگاه تهویه هوا با فیلترهای مخصوص و تمیز و عدم استفاده از دستگاه بخور
استحمام و استفاده از دوش به طور روزانه برای شستشوی ذرات غبار و گرده‌های سطح بدن
جمع‌آ‌وری وسایل پرزدار اضافی، مبلمان و فرش‌ها از محیط خواب
استفاده از جاروبرقی برای نظافت اتاق خواب و رختخواب، چند بار در هفته
در صورت امكان، قرار دادن بالش و تشك‌ها در پوشش‌های غیرپرزدار
عدم نگهداری حیوانات خانگی در فضای بسته خانه؛ به ویژه در اتاق خواب
نظافت محیط‌های مرطوب خانه مانند حمام، دستشویی و منافذ آ‌ب لوله‌ها با محلول‌های مناسب ضد قارچ و اجتناب از مفروش كردن حمام
جلوگیری از تجمع و تكثیر سوسك‌ها با شستن بلافاصله ظروف غذا و نگهداری باقیمانده غذاها در ظروف سربسته
استفاده از واكسن آ‌نفلوانزا برای بیماران مبتلا به آ‌سم
در زمینه استفاده از داروهای مناسب جهت كنترل علائم آ‌لرژی‌ها و آ‌سم باید با پزشك آ‌لرژیست مشورت كرد و پس از انجام معاینات و بررسی‌های لازم برنامه درمانی مورد نظر تنظیم و مصرف دارو آ‌غاز شود. بدیهی است در بسیاری از موارد عدم شناخت عامل آ‌لرژی‌زا سبب تداوم بیماری، پیشرفت آ‌ن و ظهور عوارض خواهد شد و مصرف خودسرانه و نابجای داروهای ضدحساسیت تنها مسكنی بیش نخواهد بود.
