كودكان و دهانی پاكيزه در خانه و مسافرت
اساس بسیاری از انتخابهای تغذیه‌ای ما و در نتیجه وضعیت غذایی ما، به طور نسبی در اوایل زندگی پایه‌گذاری شده است، بنابراین روشن است كه انتخابهای غذایی و الگوهای خوراكی منشأ گرفته از كودكی بتوانند سلامتی و تندرستی ما را برای باقی عمر، تحت‌تأثیر قرار دهند. متخصصین بهداشت به شیوه‌های مختلف، قادر به ارتقاء سطح سلامتی بیماران هستند.
اصول تغذیه‌ای
یكی از بهترین این روش‌ها، كه شاید كمتر از همه مورد توجه قرار گرفته است، آموزش بیماران با توجه به عمل به اصول تغذیه‌ای مناسب است. با تشخیص اینكه سلامتی عمیقاً تحت تأثیر نوع و میزان غذای مصرفی است، تلاش‌های زیادی صورت گرفته تا انتخابهای غذایی سالم را در جامعه ارتقاء بخشد.
توصیه‌هایی برای ارتقاء سطح سلامت از طریق انتخابهای غذایی بهتر صورت گرفته كه عبارتند از:
استفاده از غذاهای متنوع، تعادل بین میزان غذای مصرفی و سطح فعالیت بدنی، انتخاب رژیم غذایی غنی از میوه‌ها و سبزیجات و غلات، انتخاب رژیم غذایی با مقدار اندك چربی، انتخاب رژیم غذایی با مقدار متوسط قند و مصرف نمك و سدیم به میزان متوسط. لازم به یادآوری است گرچه هیچ ارتباط مستقیمی بین میزان قند در رژیم غذایی و میزان فساد دندانی وجود ندارد، اما رژیم غذایی با سطوح بالای قند، عامل مضری برای سلامت دندان شناخته شده است. به جز زندگی در دوران پیش از تولد، سریع‌ترین رشد در انسان، در 6 ماه اولیه زندگی روی می‌دهد، بنابراین نیاز به انرژی و مواد غذایی در طول این دوران زیاد است. غذای مایع و نیمه مایع تا زمانی كه دندان‌ها شروع به رشد كنند، جایگزین مناسبی است. تغذیه سینه‌ای كماكان بهترین روش كلی تغذیه كودك است و منبع غذایی خوبی برای 4 تا 6 ماه نخستین می‌باشد.
پس از آن شیر می‌تواند با غذاهای پوره‌ای متنوعی همراه شود كه بصورت خانگی یا تجاری آماده شده است. مكمل‌هایی چون ویتامین D، آهن و فلوراید باید پس از مشورت با پزشك مورد توجه قرار گیرد. در دوره پیش‌دبستانی یعنی بین 3 تا 6 سالگی رشد جسمی به صورت جهش رخ می‌دهد، البته كودك به سرعت سال‌های نخستین عمر رشد نمی‌كند. بنابراین نیاز به كالری كمتر است، ولی نیاز به پروتئین و مواد معدنی همچنان بالا باقی می‌ماند. غذاهای متنوعی باید در مقادیر كمتر در دسترس كودك قرار گیرد.
در این سن باید كودك را جهت رشد بدون چاق شدن از طریق تشویق به فعالیت‌های بدنی كمك كرد نه اینكه دریافت كالری را به طور شدید محدود نمود. در مجموع، تنقلات غنی از مواد مغذی قادر به افزایش دریافت كافی مواد مغذی ضروری بدون دریافت بیش از اندازه كالری می‌باشد. در سنین مدرسه یا 6 تا 12 سالگی عموماً سبزیجات كمتر از سایر مواد غذایی دیگر مورد توجه قرار می‌گیرند، ولی میوه‌ها معمولا مقبولیت بیشتری داشته و بسیاری از مواد مغذی مشابه را تأمین می‌كند. در این گروه سنی باید با تأكید بر كاهش استفاده از شیرینی‌ها و مصرف تنقلات غنی از مواد مغذی پایه‌گذاری شده، اینكه كودكان به خوردن صبحانه تشویق شوند و سطوح فعالیت بدنی ارتقاء یابد، از مشكلات چاقی كه اغلب در این گروه سنی آغاز می‌شود جلوگیری گردد.
اصولاً رعایت بهداشت دهان در خانه در دوره خاصی از كودكی مفید و مناسب است.
توصیه‌هایی در خصوص بهداشت دهان مربوط به دوره‌های سنی مختلف
تولد تا یكسالگی
در دوران سنی تولد تا یك سالگی برای به وجود آوردن محیط دهانی سالم و كمك به رویش دندان‌ها بهتر است والدین قبل از رویش دندان لثه‌ها را تمیز نمایند و ماساژ دهند. این كار را می‌توان با پیچاندن گاز مرطوب یا دستمال مرطوب دور انگشت و ماساژ ملایم دندان‌ها و لثه انجام داد. این كار می‌باید روزی یكبار انجام شود. استفاده از خمیر دندان نه لازم است و نه توصیه می‌گردد. آشناسازی با مسواك مرطوب و نرم در صورتی كه برای والدین راحت باشد توصیه می‌شود.
گروه سنی 1 تا 3 سال
در گروه سنی 1 تا 3 سال، استفاده از مسواك برای برداشت پلاك و استفاده از حجم كم خمیردندان به اندازه نخود توصیه می‌گردد. استفاده از نخ دندان نیز به عنوان یك وسیله كمكی گاهی توصیه می‌شود.
گروه سنی 3 تا 6 سال
در گروه سنی 3 تا 6 سال، با وجود اینكه كودكان پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در كاربرد صحیح مسواك از خود نشان می‌دهند، ولی هنوز اصلی‌ترین نقش در كارهای بهداشتی دهان، به عهده والدین می‌باشد. استفاده از نخ دندان به علت بسته شدن فضاهای بین دندانی ضروری است. انجام فلوراید تراپی برای كودك توصیه می‌گردد.
گروه سنی 6 تا 12 سال
در گروه سنی 6 تا 12 سال به علت افزایش مسئولیت‌پذیری كودكان، والدین نقش ناظر بر اعمال كودك را ایفا می‌كنند. مطمئناً استفاده از خمیر دندان‌های حاوی فلوراید ضروری است.
كلام پایانی
چنانچه توجه فرمودید در خصوص ملاحظات تغذیه‌ای و رعایت بهداشت در خانه در سنین مختلف مطالبی ارائه گردید. بدیهی است اقدامات كاربردی زیادی برای كنترل پوسیدگی دندان ارائه گردیده كه بتوان در زمان مسافرت مورد استفاده قرار داد. گام اول كاهش در مصرف كربوهیدرات‌های تخمیر‌شونده كه به شكل جامد یا چسبنده مورد استفاده قرار می‌گیرند، است از قبیل كیك‌ها، شیرینی شكلاتی، كلوچه‌ها، شكلات، آدامس‌های پوشیده با قند، بستنی، ژله‌ها و آب‌نبات‌ها، نقل‌ها، شیرینی‌های پوشیده از شكر و عسل و همچنین غذاهای حاوی قند محلول از قبیل نوشابه‌های شیرین، آبمیوه‌های شیرین، كاكائو، شیر كاكائو و غیره.
گام دوم، تشویق كودكان به رعایت بهداشت با استفاده از مسواك، نخ دندان، خمیردندان و دهان‌شویه‌های حاوی فلوراید است.
در نهایت استفاده از آبمیوه‌های شیرین نشده و تازه گرفته شده و آدامس‌های بدون قند، بادام زمینی، گردو، ذرت بو داده، بیسكویت‌های گندمی، میوه‌های تازه، پنیر و سیب‌زمینی پخته و تنوری، به عنوان جانشین‌های خوبی برای غذاهای حاوی قند پیشنهاد می‌گردند.
