راهكارهای درمان چاقی در كودكان
در شماره قبل در خصوص آسیب‌شناسی و علل چاقی در كودكان صحبت كردیم.در این شماره در مورد روش‌های درمانی و پیشگیری از چاقی بیشتر بحث می‌كنیم.
درمان دارویی
اخیرا دارویی برای درمان چاقی كودكان و نوجوانان به تصویب رسیده است ولی چند مورد دارو جهت بزرگسالان مورد تأیید قرار گرفته است و این داروها نیز برای چاقی در طب اطفال نیز مورد مطالعه قرار گرفته است. بعضی از این داروها باعث كاهش اشتها یا باعث افزایش سیری می‌شوند و بعضی از آنها باعث كاهش جذب غذا می‌شوند.داروهایی كه باعث كاهش اشتها می‌شود از طریق افزایش واسطه‌های عصبی مانند نور اپی نفرین – دوپامین – سروتونین در سیستم عصبی مركزی می‌شوند.
1) نورآدرنرژیك:مانند مصرف فن‌ترمین (Phentermine) كه به تصویب مركز غذایی و دارویی آمریكا برای مدت كوتاهی برای 3 ماه یا كمتر قرار گرفته است كه در بزرگسالان مصرف می‌شود كه بیشتر در چاقی‌های متوسط موثر است.عوارض عبارتند از: بی‌خوابی، یبوست، تپش قلب و افزایش فشارخون ولی این دارو در كودكان و نوجوانان مورد مطالعه قرار نگرفته است.
2) سروتونرژیك:مانند مصرف فن‌فلورامین و دكس‌فن‌فلورامین به علت داشتن عوارض ناهنجاری دریچه‌ای قلب و افزایش فشار ریوی از فروش آزاد جلوگیری شده است.
3) اثر توأم نور آدرنرژیك با سروتونرژیك:مانند سیبوترامین كه از جذب مجدد نور اپی نفرین و سروتونین در مغز جلوگیری می‌كند كه برای درمان چاقی در بزرگسالان به تایید رسیده است.در صورتی كه توأم با رژیم كم كالری به كار برده شود باعث كاهش وزن بیشتری نسبت به افرادی كه داروهای پلاسیبو استفاده كرده‌اند می‌شود.عوارض عبارتند از: بی‌خوابی، یبوست، افزایش فشارخون
عوارض ناهنجاری دریچه‌ای قلب و افزایش فشار ریوی ندارد مصرف آن در بیمارانی كه دارای فشارخون هستند توصیه نمی‌شود.مصرف این دارو در چندین مركز در كودكان مورد مطالعه قرار گرفته است ولی هنوز نتایج آن منتشر نشده است.
اورلیستات
باعث كاهش جذب چربی به علت مهار لیپاز در روده می‌شود در نتیجه باعث كاهش هیدرولیز تری‌گلیسیریدها شده باعث دفع یك سوم چربی‌ها در مدفوع می‌شود. این دارودر بزرگسالان به كار رفته است و نتایج كاهش وزن بیشتر از كسانی بوده است كه از پلاسبو استفاده كرده‌اند همچنین پس از مصرف طولانی كمتر مجدد افزایش وزن پیدا كرده‌اند.بیشتر عوارض گوارشی دارند از قبیل نفخ شكم، بی‌اختیاری دفع مدفوع و استئاتوره و این عوارض با كاهش مصرف چربی در غذا تقلیل می‌یابد و این خود یك نگرانی در مصرف آن در كودكان و افراد جوان‌تر می‌باشد كه به علت عدم رعایت مصرف چربی كمتر به طور عملی لذا ممكن است دچار عوارض ناخوشایند بیشتری شوند.این دارو باعث كاهش جذب ویتامین محلول در چربی در روده می‌شود لذا مصرف ویتامین كمكی از قبیل ویتامین A، D، E و K توصیه می‌شود.نتایج ابتدایی مصرف این دارو در جوانانی كه تحت كنترل رژیم رفتاری هستند قابل تحمل بوده است و همراه با رژیم نتایج خوبی در كاهش وزن داشته است.
سایر داروها برای درمان چاقی اخیرا تحت توسعه است كه دارای اثر بیشتر و عوارض كمتری داشته باشند. داروهایی مانند بوپروپیون (Bupropion) و توپیرامات (Topiramate) و Metoformin باید قبل از مصرف این داروها در كودكان نداشتن عوارض و اثرات مثبت آن ثابت شود.متفورمین در دیابت نوع 2 بزرگسالان مصرف دارد. این دارو باعث مهار محصول قندی كبدی شده و باعث بهبودی حساسیت به انسولین می‌شود. هرچند بررسی‌ها نشان نمی‌دهد كه متفورمین یك داروی موثر برای كاهش وزن در كودكان بدون داشتن دیابت نوع 2 باشد.
جراحی
بای پس معدی در بزرگسالان كه با چاقی مفرط همراه با معیوب شدن می‌باشند ضرورت دارد ولی در كودكان ضرورت آن گزارش نشده است در بزرگسالانی كهBMI (ضریب توده چربی بدن) آنها بیشتر از kg/m2 40 و یا آنهایی كه دارای BMI بیشتر از 35 ولی كمتر از 40 با عوارض مهم طبی نظیر دیابت نوع 2 هستند جراحی مورد دارد.جراحی مورد توافق عموم برای كودكان و نوجوانان نمی‌باشد.بیماران بعد از جراحی كاملا باید تعقیب شوند. زیرا ممكن است انسداد و یا سایر عوارض پیش آید. عوارض دیررس ممكن است كمبود ویتامین، كم خونی و پوكی استخوان باشد و بیمارانی كه بعد از عمل جراحی زیاد مواد كربوهیدرات مصرف می‌كنند باید در انتظار سندرم دامپینگ (عرق كردن – اسهال و سرخ شدن)باشند. این عوارض نامطلوب ممكن است برای بعضی بیماران در همكاری نگهداری رژیم غذایی مفید باشد. در هر صورت باید وجود رشد كافی و تكامل كودك را قبل از دخالت جراحی در نظر گرفته شود.
پیشگیری از چاقی در كودكان و نوجوانان
با توجه به فیزیوپاتولوژی چاقی در مورد كسانی كه به علل ارثی دچار چاقی می‌شوند به علت زیادی تعداد سلول‌های چربی بدن تنها بهتر است برای جلوگیری از چاقی بیشتر از مصرف كالری زیاد برحذر باشند و با ورزش‌های موردنظر تا حدودی افزایش وزن خود را كاهش دهند ولی در مورد شیرخوارانی كه زیر یك سال مصرف كالری زیاد باعث چاقی آنها در بزرگسالی می‌شود بهتر است كه سعی كرد كه شیرخواران را در زیر یك سال در وزن متعارفی نگه داشت و از مصرف كالری بیش از اندازه دوری جست ولی در مورد نوجوانان كه به علل مختلف عادت به پرخوری پیدا می‌كنند و باعث تحریك سلول‌های بتای پانكراس شده و انسولین بیشتری در بدنشان ترشح می‌شود سبب لیپوژنز بیشتر و تجمع چربی می‌گردد و همچنین اضافه شدن انسولین خود سبب زیاد شدن ترشح گلیكوكورتیكوئیدها می‌شود كه اثر بالابرنده قندخون داشته و خود در افزایش چاقی بدن دخالت دارند. در این افراد تنها راه پیشگیری جلوگیری از مصرف بیش از حد كالری و تلقین‌های روانی است. ولی در مورد بیماری‌هایی كه باعث چاقی در كودكان و نوجوانان می‌شود تنها راه درمان تشخیص بیماری و درمان آن است.
نتیجه
چاقی یك مشكل طبی مهمی در كودكان و نوجوانان می‌باشد كه رو به پیشرفت می‌باشد گرچه می‌توان انواع ثانویه چاقی نیز پیدا كرد. ولی درمان‌های غیرمعمول در چاقی جوانان هنوز به صورت یك مشكل باقی مانده است.ولی اطلاعاتی وجود دارد كه به دورنمای بهتری در درازمدت در كودكان كمك می‌كند.1- تحقیقات لازم است كه تدابیر كلینیكی بهتری را در درمان چاقی این گروه تعیین نماید.2- در بسیاری از روش‌های درمانی تغییر رفتاری كودك و خانواده در كنترل وزن موثر بوده است.3- برنامه‌های مدرسه برای كاهش وزن نیز اخیرا مورد توجه قرار گرفته است.4- درمان‌های جدید دارویی و جراحی كه در بزرگسالان موثر بوده است اخیرا نیز در كودكان چاق مورد بررسی قرار گرفته است.طبق بررسی‌های بهداشت ملی و تغذیه چاقی رو به افزایش بین كودكان و بزرگسالان در كشور آمریكا و سایر كشورهای پیشرفته یك مشكل بزرگ سلامت عمومی است.
