همه چيز در مورد اسهال كودكان
در فصل تابستان، اسهال شیوع بیشتری نسبت به فصول دیگر سال دارد و لازم است اطلاعات ما در مورد علل، علائم، راههای پیشگیری و درمان بیماری افزایش یابد. با چه علائمی می‌توان شخص را مبتلا به بیماری اسهال دانست؟ بطور كلی می‌توان گفت اگر دفع مدفوع شل یا آبكی و دفعات آن بیش از 3-4 بار در 24 ساعت باشد احتمال اسهال زیاد است. فقط باید دانست كه در دو سه ماه اول عمر، بچه‌هایی كه با شیر مادر تغذیه می‌شوند، میتوانند به‌طور طبیعی مدفوع شل با دفعاتی در حدود 10بار داشته باشند.
علل اسهال شامل
میكروبی، ویروسی، التهابی، انگلی عدم تحمل مواد غذایی و مسمومیت‌های غذایی
عفونت‌های مهم خارج از دستگاه گوارش مثل عفونت مجاری ادراری – عفونت‌های گوش میانی –
عوامل غیر عفونی یا بیماری متابولیك مثل پركاری تیروئید، نارسایی كلیه
مهمترین عارضه در تمام انواع اسهال از دست دادن آب و املاح بدن است كه باید بطور جدی مورد توجه و دقت قرار گیرد.
عواملی كه بیماری اسهال را افزایش می‌دهد.
سن كمتر از 6 ماه ، نوزادان نارس، داشتن تب بالا، خونی بودن اسهال، همراه بودن با استفراغ، حجم ادرار كم، كاهش سطح هوشیاری، چشم‌های گود افتاده و پوست خشك
انواع اسهال
1- اسهال حاد آبكی: كه موجب از دست رفتن مایعات بدن می‌شود. 2- اسهال حاد خونی: كه به علت صدمه به مخاط روده بزرگ بروز می‌كند. 3- اسهال پایدار: اگر بیشتر از 14 روز طول كشیده باشد. 4- اسهال با سوءتغذیه شدید: كه معمولاً درمان و دقت بیشتری را می‌طلبد.
مهمترین اقدام در درمان اسهالهای حاد
تأمین آب بدن از طریق پودرهای حاوی املاح بنام O.R.S است كه بعلت تأثیر سریع، كاملا قابل مقایسه با سرم‌های تزریقی مورد قبول پزشكان در سراسر دنیاست.
عامل میزان كم‌آبی كودك مبتلا به اسهال
1- كاهش وزن
2- كاهش حجم ادرار
3- گود افتادن چشم‌ها
4- خشكی پوست و مخاط‌ها
5- نداشتن اشك در هنگام گریه. هرچه میزان كم آبی شخص مبتلا به اسهال شدت بیشتری داشته باشد فوریت درمانی بیشتر است.
چه مایعاتی به كودك مبتلا به اسهال بدهیم
1- محلول O.R.S كه بدون نسخه می‌توان از داروخانه‌ها خرید و طرز تهیه آن در پشت پاكت دارو نوشته شده این مهمترین داروی تأمین آب بدن از راه خوراكی است و از طرف سازمان بهداشت جهانی به تمام دنیا معرفی و مصرف آن تأكیده شده است. در سال‌های اخیر تغییراتی در تركیب آن داده‌اند كه طعم آن بهتر و پذیرش آن از طرف كودكان بیشتر شده است و با این تغییر آن مشكلی كه برخی از كودكان از خوردن آن امتناع می‌كردند تا حد زیادی برطرف شده است. پیشرفت دیگری كه در این پودر در دست اجرا است پودر O.R.S برنجی است كه علاوه بر بهتر شدن طعم، كمی هم مغذی شده و میتواند قوام مدفوع را هم بهتر كند. این نوع از O.R.S چون شرایط نگهداری دقیق‌تری نیاز دارد هنوز بطور وسیع مورد استفاده قرار نگرفته است.
2- لعاب برنج
3- دوغ با نمك. از مراحل اول رفع كم‌آبی كه گذشت، كودك میتواند آب و چای كم‌رنگ هم استفاده كند.
مایعاتی‌كه در جریان اسهال مصرف آنها توصیه نمی‌شود.
1- نوشابه‌ها
2- انواع آب‌میوه‌ها
3- چای شیرین
و مجموعاً همه مایعات شیرین به علت غلظت بالا باعث تشدید اسهال می‌شوند.
دستور مصرف مایعات خوراكی
پس از هر نوبت دفع، مادر بهتر است مقداری از مایعات مجازی كه ذكر شد به كودك بخوراند. دادن محلول روی و استفاده از ویتامین A هم میتوانند در بهبود اسهال كمك كنند. همیشه مادر باید نسبت به حال عمومی كودكی كه در منزل تحت مراقبت است هوشیار باشد و در صورتی‌كه اقدامات فوق نتوانست كم‌آبی او را جبران كند باید به مراكز درمانی مراجعه نماید.
نقش داروهای قابض و آنتی‌بیوتیك‌ها در درمان اسهال چیست؟
مدتهاست مصرف داروهای قابض در كودكان مبتلا به اسهال منسوخ شده و علت آن هم اینست كه اگرچه به ظاهر دفع مدفوع را كاهش می‌دهند، اما باعث درمان نمی‌شوند و فقط علائم ظاهری را كم می‌كنند در صورتی كه صلاح است عوامل مزاحمی كه در جریان اسهال در روده‌ها وجود دارند دفع شوند و توسط مایعات مجاز جایگزین شوند. ممكن است تجمع سموم و سایر عوامل مولد اسهال در روده‌های كودك باعث سمیت بیشتر، برای او گردند.
مصرف آنتی‌بیوتیك‌ها: گرچه تجویز آنتی‌بیوتیك‌های مناسب در درمان اسهالهای عفونی لازم است، اما باید توجه كرد كه حداقل در حدود 50درصد موارد اسهال حتی با عوامل عفونی (مثل ویروس‌ها) نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیك ندارند و در گروهی كه آنتی‌بیوتیك مجاز است فقط باید توسط پزشكان نوع آنتی‌بیوتیك، مقدار و مدت آن مشخص گردد.
زمان مراجعه كودك مبتلا به اسهال به مراكز درمانی چه زمانی است؟
1- دفع مدفوع آبكی به دفعات زیاد
2- استفراغ‌های مكرر
3- تشنگی زیاد
4- عدم همكاری كودك در خوردن
5- وجود خون در مدفوع
6- عدم جواب به درمان‌های خانگی
تغذیه كودك مبتلا به اسهال
در جریان درمان اسهال باید كاملاً مواظب تأمین غذای كودكان باشیم، زیرا هرچه وضعیت تغذیه‌ای كودك بهتر باشد زودتر به درمان جواب می‌دهد.
اصول كلی درمان‌های تغذیه‌ای شامل
1- آنها كه شیر مادر می‌خورند، بیشتر از قبل با شیر تغذیه شوند و آن گروهی كه از شیر خشك استفاده می‌كنند میتوانند مثل قبل شیر خود را بخورند آنها كه هم شیر و هم غذای تكمیلی استفاده می‌كنند، میتوانند از تركیبات برنج، ماست، سیب‌زمینی، ماكارونی انواع گوشت‌ها به مقدار كم ولی مكرر استفاده نمایند. باید توجه كرد كه مراقبت تغذیه‌ای در جریان اسهال باعث بهبود سریع‌تر و پیشگیری از كاهش وزن كودك می‌شود. درمان اسهالهای خونی باید زیرنظر پزشك و در بیمارستان انجام شوند.
آیا در فصول مختلف علت اسهال متفاوت است؟
ویروس‌ها بیشتر عامل اسهال در فصول سرد سال و میكروب‌ها عامل اسهال در فصول گرم سال می‌باشند. گرچه در پزشكی همیشه شناختن علت و عامل بیماری مهم و مورد توجه است اما این قانون در مورد اسهال كم‌رنگ‌تر است زیرا در تمام موارد اسهال، اصلاح آب و املاح بدن مقدم بر همه اقدامات دیگر است و كوشش‌های اولیه باید معطوف درمان كم‌آبی‌های ناشی از اسهال باشد و سایر اقدامات تشخیص و درمانی در اولویت دوم قرار می‌گیرند.
نكات مهم در مورد اسهال
1- اسهال كودكان در اكثر موارد عفونی و واگیردار است و مادر باید برای محافظت خود تمام موارد ضد عفونی را بكار برد.
2- پیشگیری در بروز اسهال نقش اساسی دارد.
3- ارائه كمك‌های اولیه برای پیشگیری از كم آبی و املاح بدن در منزل و قبل از رسیدن به پزشك نقش بسیار مهمی در حفظ سلامتی كودك دارد.
4- كمك به كودكان تب‌دار با داروهای تب‌بر ساده مثل استامینوفن و پاشویه و خوراندن مایعات مجاز
5- عدم استفاده از داروهای قابض و آنتی‌بیوتیك قبل از مراجعه به پزشك
6- هرچه سن كمتر باشد، درمان باید با دقت و سریع‌تر انجام شود.
