زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

همه چيز در مورد خواب كودك

برخی از نوزادان خواب را دوست ندارند و به همین ترتیب به پدر و مادر خود نیز اجازه خوابیدن نمی‌دهند. برعكس، برخی دیگر از نوزادان خیلی خوب می‌خوابند و نیاز به خواب 10 ساعته در طول شبانه‌روز را حتماً تأمین می‌كنند. گروهی از دانشمندان و پژوهشگران تصمیم گرفتند در زمینه خواب نوزادان، علل بی‌خوابی برخی از آنها و تأثیر خواب در رشد نوزادان تحقیق و بررسی‌های كاملی انجام دهند. عقیده قدیمی‌ها و بزرگ‌تر‌ها در مورد تأثیر خواب خوب در رشد قدی و فیزیكی نوزاد صحت دارد و هر چه نوزاد بهتر و با كیفیت بخوابد، قد بلندتر می‌شود. این دانشمندان 23 نوزاد دوازده روزه را ارزیابی و میزان خواب آنها را هفته‌ای دو بار ثبت كردند. با در نظر گرفتن این نكته كه گاهی اوقات برخی شرایط روی خواب نوزاد اثر می‌گذارد، مثل تغذیه با شیر مادر یا نوشیدن شیر از شیشه شیر، اسهال، استفراغ، تب و بسیاری موارد دیگر. نتایج بررسی‌ها بسیار جالب بود. با هرگونه تغییر در خواب نوزاد و یا زمانی كه نوزاد گرایش به خواب بیشتر داشت، یك جهش ناگهانی رشدی در او ایجاد می‌شود. طبق یافته‌های دانشمندان، 43 درصد از نوزادان با افزایش ساعات خواب شبانه روزی یك رشد یكباره را سپری می‌كنند و 20 درصد از آنها با افزایش خواب‌های نیمروزی به این جهش رشدی می‌رسند. در این میان دخترها كمتر از پسرها خواب نیمروزی دارند و نوزادانی كه از شیرخشك به جای شیر مادر استفاده می‌كنند نیز مدت بیشتری می‌خوابند. اطلاعات اندكی در مورد بیولوژی جهش رشدی وجود دارد و اطلاعات و یافته‌های دانشمندان می‌تواند افق‌های جدیدی را در این زمینه بگشاید. خواب‌های نامنظم نوزادان باعث اضطراب، ناراحتی و پریشانی والدین می‌شود و تعارضات و كشمكش‌های بین زوج‌ها مشكلات خواب را در نوزادان افزایش می‌دهد.

مشكلات خواب نوزادان 

كشمكش‌های زن و مرد و عدم درك متقابل بین آنها، باعث ایجاد مشكلات جدی خواب در نوزادان می‌شود. دانشمندان می‌گویند عدم ثبات و سلامت روابط در خانواده‌ها معمولاً مشكلات رفتاری و روانی خاص در كودكان به وجود می‌آورد؛ ولی اختلافات میان والدین به خواب كودكان و نوزادان لطمه می‌زند. تركیب این عوامل با یكدیگر نتایج خطرناكی در پی خواهد داشت و برخی مسائل و مشكلات اجتماعی و رفتاری را در زندگی آینده آنها ایجاد خواهد كرد. دانشمندان برای اثبات گفته‌های خود روی بیش از 350 خانواده از طبقه متوسط كه دارای كودكان 9- 18 ماهه بودند، تحقیق كردند. میزان مشكلات و اختلافات خانوادگی شدید روی خواب نوزادان چند ماهه آنها اثر بسیار ناخوشایندی دارد؛ تأثیراتی مثل ناتوانی در به خواب رفتن، ناتوانی برای داشتن یك خواب معمولی و طبیعی شبانه، شبگردی در نوزادان بزرگ‌تر (مثلاً 18 ماهه)و ... پدر و مادرها باید بدانند كه استرس و تنش‌های خانوادگی تأثیر مستقیمی حتی روی نوزادان چند ماهه می‌گذارد. اگر در مرحله‌ای هستید كه صاحب فرزند شده‌اید، باید بدانید كه نوزاد شما به رابطه سالم میان شما نیاز دارد.

تأثیر محیط خواب در كودكان

اغلب پدر و مادرها شكایت می‌‌كنند كه نوزادشان شب‌ها سروقت نمی‌خوابد و یا اینكه به تنهایی در تختخواب خودش نمی‌خوابد. بیشتر پدر و مادرها خود را به خاطر این عادات كودك‌شان ملامت می‌كنند و باور دارند كه این مشكل ریشه در ژنتیكی او دارد؛ زیرا وقتی كه پدر و مادر سر وقت نخوابند، بی‌شك فرزندشان نیز همین عادت را پیدا خواهد كرد! اما براساس پژوهش‌های گروهی از دانشمندان ایتالیایی، راز این مسأله در عادات پدر و مادرها نیست، بلكه در محیط خواب نوزاد است. این دانشمندان روی محیط خواب 127 جفت دوقلو یك تخمكی و 187 جفت دوقلو دو تخمكی تحقیقاتی به انجام رساندند و تمام این دوقلوها را در شرایط یكسان محیطی برای خواب قرار دادند. البته در مورد مسائلی مثل خوابیدن دوقلوها در كنار والدین، میزان خواب در طول روز، راحت به خواب رفتن، خواب نیمروزی و ... نیز اطلاعاتی از والدین آنها به دست آوردند.

خلاصه‌ای از یافته‌های آنها به قرار زیر بود؟  تمام دوقلوها چه یك تخمكی و چه دو تخمكی به طور متوسط 7/9 ساعت در شب و 1/2 ساعت در طول روز می‌خوابیدند. حدود 51 درصد از این دوقلوها در اتاق پدر و مادرشان می‌خوابیدند.

 ژنتیك و خواب نوزاد

ژنتیك تأثیری در تمایل نوزادان برای خوابیدن در اتاق پدر و مادر ندارد، اما روی كودكانی كه شب‌ها زیاد از خواب بیدار می‌شوند، اثر دارد. فقط 19 درصد از دوقلوهای دو تخمكی، شب‌ها از خواب زیاد بیدار می‌شوند؛ در حالی كه 31 درصد از نوزادان یك تخمكی در طول شب بارها از خواب بیدار می‌شوند (حدود 6-7 بار). بنابراین با ایجاد برخی تغییرات در محیط خواب كودك می‌توانید به او كمك كنید تا راحت‌تر و بهتر به خواب برود.

 رابطه رشد و خواب

داشتن خواب كافی و مناسب برای رشد كودك بسیار ضروری است؛ از ذخیره و بازیابی انرژی گرفته تا ایجاد ارتباطات مغزی و حتی تأثیری كه در آرامش والدین می‌گذارد. رشد، فرایند بسیار پیچیده‌ای است كه نیاز به هورمون‌های زیادی دارد تا ارگان‌های مختلف بدن مثل خون، عضلات و استخوان‌ها را تحریك كند. هورمون پروتئین كه از غده هیپوفیز ترشح می‌شود، «هورمون رشد» نام دارد و نقش بسیار اساسی در این مورد ایفا می‌كند. عوامل زیادی در تولید این هورمون مؤثرند؛ مثل تغذیه، استرس و ورزش. در كودكان خردسال مهم‌ترین عامل، خواب است. این هورمون در طول روز تغذیه می‌شود؛ اما در كودكان و نوزادان بیشتری ترشح در مرحله خواب عمیق است.

 اتاق خواب كودك

مثلاً رنگ دیوارهای اتاق خوابش را تغییر دهید. تختخواب او را در موقعیت بهتری بگذارید و به او كمك كنید تا عادت كند در اتاق خودش بخوابد و ... اكثر كودكان از خوابیدن در محیط‌های بسیار تاریك می‌ترسند؛ به همین دلیل از والدین خود می‌خواهند كه چراغ اتاق را خاموش نكنند. برخی از والدین از نورهای ملایم استفاده می‌كنند كه بیشتر مناسب خواب است. این نورهای كمرنگ تا حدود زیادی این مشكل را برطرف می‌كند. براساس تحقیقات پژوهشگران اگر یك نوزاد عادت كند شب‌ها با نور زیاد به خواب برود، این عادت زود یا دیر باعث ایجاد برخی شرایط روحی و عوارض منفی ناخوشایند برای او می‌شود.

اختلال در خواب

اولین عارضه نیز «اختلال در خواب» است. كاهش كیفیت خواب، بی‌نظمی چرخه خواب، بیش‌فعالی و حساسیت و زودرنجی كودك از دیگر عوارض این مسأله هستند. كودكانی كه عادت دارند شب‌ها با نور زیاد بخوابند، 20 درصد بیشتر از سایر كودكان در معرض مشكلات مربوط به بینایی قرار دارند.

 گرسنگی و تأثیر آن

هورمون‌هایی كه گرسنگی و اشتها را تنظیم می‌كنند نیز تحت تأثیر خواب كودك هستند و باعث پرخوری او و استفاده بیشتر از غذاهای پر كالری می‌شوند. كم‌‌خوابی در كودكان روی سوخت و ساز بدن آنها اثر می‌گذارد و حتی باعث افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در آنها می‌شود. خواب ناكافی شبانه روی مهارت های حركتی و تمركز فكری كودكان در طول روز نیز تأثیرگذار است و باعث بروز مشكلات رفتاری و حتی عملكرد ضعیف آنها در مدرسه و كلاس درس می‌شود. اغلب كودكان به خواب بیش تری نیاز دارند. وقتی كه كودك به اندازه كافی نمی‌خوابد، علائمی مثل عدم تمركز، زودرنجی، سخت بیدار شدن هنگام صبح و برخی موارد دیگر را از خود بروز می‌دهد. برای حل این مشكل راهكارهای زیر كمك‌كننده خواهد بود.

 یك برنامه خواب منظم برای كودك داشته باشید؛ مثلاً ساعت 8-9 شب به خواب برود.  محیط خواب و اتاق كودك باید امن و راحت، نسبتاً تاریك و آرام باشد.  در اتاق خواب كودك‌تان كامپیوتر و یا تلویزیون قرار ندهید.  از انجام فعالیت‌های تحریك‌كننده قبل از خواب كودك جلوگیری كنید.  برنامه خواب او را حتی در روزهای تعطیل نیز ادامه دهید تا دچار اختلال و بی‌نظمی در برخی روزهای هفته نشود.

 میزان خواب كودكان

كودكان پیش دبستانی و آنهایی كه به مهدكودك می‌روند به 10-12 ساعت خواب شبانه نیاز دارند و كودكان دبستانی به 5/9- 5/11 ساعت. نیاز به خواب تقریباً یك مسأله فردی و شخصی است و در این میان برخی از كودكان كمتر و برخی دیگر بیشتر می‌خوابند. بدون خواب كافی، رشد كودك كاهش می‌یابد. تولید هورمون رشد در كودكانی كه مشكل خواب دارند، دچار اختلال می‌شود. برخی از كودكان به طور طبیعی، هورمون رشد كمتری تولید می‌كنند و خواب ناكافی نیز این مسأله را تشدید می‌كند؛ كمبود هورمون رشد روی قلب، ریه و سیستم دفاعی بدن كودك تأثیر می‌گذارد؛ اما این موضوع به راحتی با مكمل‌هایی كه پزشك تجویز می‌كند، برطرف می‌شود.

 نور روشن اتاق خواب

نورهای روشن در اتاق خواب باعث می‌شود بزرگ‌ترها نیز در معرض خطراتی جدی قرار بگیرند. مثلاً والدینی كه به مدت دو هفته پیاپی شب‌ها با نور زیاد به خواب می‌روند، بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی و سایر شرایط خاص روانی قرار می‌گیرند، در خانم ها این خطرات به 30 درصد نیز می‌رسد. تماشای تلویزیون درست قبل از رفتن به رختخواب نیز همین اندازه تأثیر منفی در كودكان و والدین دارد.

 وراثت و خواب

تقریباً هیچ‌كس را روی كره زمین نخواهید یافت كه تا به حال هرگز دچار بی‌خوابی نشده باشد. برای برخی افراد بدخوابی یك مشكل بزرگ است و علل زیادی باعث بروز آن می‌شود، دانشمندان دریافته‌اند والدینی كه به مشكلات بدخوابی و كم‌خوابی دچار هستند، این مشكل را به كودك‌شان نیز انتقال می‌دهند. آنها سه برابر بیشتر از سایر كودكان در معرض بدخوابی قرار دارند. 17 درصد از این كودكان دچار افسردگی می‌شوند و 5/9 درصد نیز در بزرگسالی به فكر خودكشی می‌افتند.