راهكارهای ساده برای سلامت نوزادان
به علت رشد سریع نوزادان و شیرخواران، توجه به رشد جسمانی و روانی و افزایش بهره هوشی آنها از هنگام بارداری مادر تا دوسالگی، اهمیت ویژه‌ای دارد و توجه هم‌زمان به هر دو بُعد، باعث افزایش رشد جسمی و روانی كودكان می‌شود.
مادران قبل از حاملگی باید به فعالیت طبیعی غده تیروئید خود توجه داشته باشند و در صورت كم‌كاری تیروئید، تحت درمان قرار گیرند. همچنین بررسی كم‌خونی توصیه می‌شود. در این زمینه بهتر است در ماه‌های اول حاملگی قرص اسید فولیك و آهن و در اواخر این دوران، به علت ذخیره آهن در جنین، كپسول آهن مصرف شود.
رژیم غذایی در دوران حاملگی شامل گوشت، تخم‌مرغ و حبوباتِ حاوی كولین، ماهی، روغن زیتون، به علت ذخیره اسیدهای چرب غیراشباع امگا 3 توصیه می گردد. امگا 3 در اواخر حاملگی و دوران شیردهی برای رشد مغزی نوزادان بسیار مفید است. همچنین ویتامین‌هایی كه پزشكان توصیه می‌كنند، باید مصرف شود.
از نوشیدن قهوه و خوردن غذاهای Fast-Food و مصرف دارو بدون تجویز پزشك باید اجتناب گردد. مصرف میوه‌ها و لبنیات مفید است.
در زمان استراحت، از موزیك‌های آرامبخش و سنتی استفاده کرده و با جنین خود حرف بزنید و او را صدا كنید.
تغذیه با شیر مادر به علت اهمیت رشد جسمی و روحی شیرخواران در دو سال اول زندگی بسیار مفید بوده و وجود آنتی‌كورهای ضد بیماری‌های تنفسی، سرماخوردگی، گوارش، اسهال و استفراغ در شیر مادر و ارتباط عاطفی بین مادر و نوزاد از اهمیت خاصی برخوردار است.
واكسیناسیون اولیه نوزاد توسط شیر مادر و از بدو تولد صورت می‌گیرد. واكسیناسیون علیه بیماری‌های سل، هپاتیت، دیفتری، كزاز، سیاه‌سرفه، فلج و MML سرخك، سرخجه، (اوریون) به طور كامل و به منطبق با نمودار پایه رشد ماهیانه باید پیگیری شود.
غربالگری نوزادان، هیپوتیروئیدی و چهار بیماری دیگر، همچنین شنوایی‌سنجی جزء برنامه كشوری بوده و باید انجام شود.
رنگ پوست نوزاد در بدو تولد قرمزرنگ است. البته بعضی از آنها ممكن است زردرنگ باشند كه از این نظر باید تحت نظر پزشك معاینه و كنترل شوند. در روزهای بعد، ممكن است برجستگی‌های كوچكی به اندازه ته سنجاق در سطح پوست صورت ظاهر شود. این برجستگی‌ها را میلیا می‌گویند که به درمان خاصی نیاز ندارد. گاهی هم كبودی سیاهرنگی به نام لكه كبودی در پشت باسن نوزاد دیده می شود كه تا شش ماهگی از بین می‌رود.
لرزش چانه و زانوها: بعضی نوزادان، در حال بیداری و فعالیت، دچار لرزش‌هایی در چانه یا زانوها هستند که به علت عدم تكامل سیستم عصبی است و به تدریج طی چند ماه برطرف می‌شود؛ اما چنانچه نوزاد در حال خواب دچار لرزش شدید بود، با احتمال تشنج باید مورد معاینه پزشك قرار گیرد.
گرفتگی بینی: در هوای خشك، ترشحات بینی نیز خشك و باعث گرفتگی بینی نوزاد می‌شود؛ به همین دلیل، گاهی صدای خس‌خس سینه نیز احساس می‌گردد. برای جلوگیری از گرفتگی بینی، آن را با قطره سرم نمكی رقیق تمیز کنید. درجه حرارت اتاق نوزاد بهتر است 22 درجه سانتی‌گراد باشد و اگر هوای اتاق خشك است، با جوش آوردن سماور، دستگاه بخور یا وسایل دیگر، در مدت زمان كوتاه بخار آب در اتاق نوزاد به وجود آورید.
عطسه و سكسكه: بیشتر نوزادان به سادگی و پی در پی عطسه می‌كنند كه این عطسه نشانه سرماخوردگی نیست و به دلیل ورود گرد و غبار یا هوای خشك به داخل بینی و یا ترشحات داخل بینی و تحریك داخل بینی است. در بعضی نوزادان وقتی گریه می‌كنند، مایع شفافی زیادتر از معمول از بینی خارج می‌شود. هنگام سرماخوردگی نیز باید با دستمال نرم و مرطوب ترشحات بینی پاك شود این ترشحات، به خصوص قبل از شیر دادن تخلیه گردد. در صورتی كه ترشحات بینی غلیظ، سبزرنگ یا زردرنگ باشد، به علت عفونت بینی است و نیاز به درمان دارد. سكسكه نیز تحریك عصبی است كه سبب انقباض دیافراگم می‌شود و اهمیت خاصی ندارد.
پاهای نوزاد بعد از تولد: پاهای نوزاد در رحم مادر كاملاً جمع است؛ بنابراین بلافاصله بعد از تولد نمی‌توان پاهای او را دراز كرد. بهتر است مادر چند روز پاهای او را بپوشاند تا بتواند پاهای خود را دراز كند. نوزاد در ماه‌های اول و دوم پاهایش را دراز خواهد كرد. توصیه می‌شود نوزادان را قنداق نكنید و بررسی در رفتن مادرزادی مفصل ران در نوزادان توسط پزشكان نیز انجام شود.
سرماخوردگی نوزادان: سرماخوردگی عبارت است از عفونت دستگاه تنفسی فوقانی توسط ویروس‌ها در اثر تماس با افراد سرماخورده. توصیه می‌شود نوزادان با افرادی كه دچار سرماخوردگی هستند، تماس نداشته باشند. نوزاد را نباید در اتاق گرم یا پوشاندن زیاد یا قنداق کردن گرم نگاه داشت. گرمای بدن نوزاد را می‌توان با دست گذاشتن روی قفسه سینه او حس كرد. سرد بودن دست و پا نمایانگر درجه حرارت بدن نیست و می‌توان با دستكش و جوراب او را گرم کرد. در صورت سرماخوردگی و ترشح بینی، درمان سرماخوردگی انجام شود.
اجابت مزاج: نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند، اجابت مزاج شل و زردرنگ به تعداد دفعات شیر خوردن (5-6 بار) با مقدار كم دارند كه اسهال نیست و جای نگرانی ندارد.
قولنج شكمی: در اغلب نوزادان درد شكمی همراه با نفخ شكم و دفع گاز هنگام غروب و شب تا سه‌ماهگی دیده می‌شود. در این زمینه داروها كمتر تأثیر دارند. مصرف عرق نعناع 1-2 قاشق چایخوری بلامانع است و بعد از سه‌ماهگی به تدریج بهبود می‌یابد.
در شماره آینده نشریه ادامه این مقاله در خصوص راهكارهای موثر در سلامت و رشد كودكان را ارائه می‌نماییم.
