زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مریم میرفتاحی؛ کارشناس ارشد تغذیه

اختلالات فراگیر رشد، گروهی از اختلالات روانپزشکی هستند که در آنها مهارت‌های اجتماعی‌‌، رشد زبان و مجموعه رفتارهای مورد انتظار، رشد مناسب پیدا نمی‌کنند یا در اوان کودکی از بین می‌روند، بطور کلی این اختلالات زمینه‌های متعدد رشد را تحت تاثیر قرار می‌دهند. در اوان زندگی ظاهر می‌شوند و اختلال دائمی بوجود می‌آورند.

از مشهورترین اختلالات این گروه بیماری‌های طیف اوتیسم یا Autism spectrum Disorder)ASD) می باشند که بیشتر شامل سه ویژگی 1- نقص در اجتماعی شدن 2- نقص در ارتباط کلامی و غیر کلامی 3- الگوی رفتارهای تکراری و محدود شونده می‌شوند.

ولی تنها به این سه ویژگی منحصر نمی‌شود. بیماری‌های طیف اوتیسم نادر نیستند و شیوع آنها در کودکان بیش از سرطان، دیابت، نقص لوله عصبی و سندرم داون می‌باشد.

تاریخچه

برای نخستین بار در سال 1943 به عنوان یک سندرم کلینیکی توسط Kanner  مطرح گردید. او کودکانی را توصیف نمود که نقصان در برقراری ارتباط اجتماعی و مهارت‌های گفتاری داشته و دچار تکرار کلمات و عبارات (اکولالی)، معکوس سازی ضمائر، وابستگی شدید به تصاویر و اشیاء بی‌جان و عدم حساسیت  به افراد، تکرار یکنواخت کلام یا صدا، تماس چشمی ضعیف، وسواس همراه اضطراب برای ثابت نگه داشتن همه چیز و ترس از تغییر داشتند.

 تغذیه و اوتیسم

تلاش‌های صورت گرفته برای یافتن علت ASD منجر به مطالعات زیادی در خصوص اثرات احتمالی سموم محیطی، مواد غذایی سمی، رژیم غذایی ناکافی از نظر مواد مغذی، مشکلات سیستم ایمنی، استرس اکسیداتیو و استرس احساسی به عنوان عوامل مهم گردیده است. مطالعات دیگر افزایش سطوح نوروترانسمیترهایی همچون سروتونین و اختلال در  GABA و فعالیت کولینرژیک را بررسی نموده‌اند.

تحقیقات زیادی نیاز است تا رابطه محکمی مابین وراثت و نوروپاتولوژی و اوتیسم یافت شود. یکی از تحقیقات ژنومیکس مشخص نموده است که کودک مبتلا به اوتیسم ممکن است نیاز به اسیدهای چرب ضروری بیشتر، مواد مغذی آنتی اکسیدان مثل ویتامین‌های E، C، A و نیز سلنیم، مکمل یاری روی و کلسیم و رژیم غذایی عاری از جیوه یا رژیم غذایی حذفی آلرژی داشته باشد.

گلوتن (پروتئین موجود در گندم) و کازئین (پروتئین موجود در شیر و لبنیات) در ایجاد این بیماری مورد اتهام هستند. یبوست و اسهال که در این بیماران معمول است، ظاهرا نقشی در بیماری بازی می‌کنند. التهاب روده، در بیماران مبتلا به ASD و بهبودی با محدودیت غذایی کازئین و گلوتن گزارش شده است.

بسیاری از متخصصان معتقدند که این رژیم غذایی ناراحتی‌های معدی روده‌ای را کاهش می‌دهد و باعث بهبود در گوارش و بهبود در رفتار و تمرکز کودک می‌شود، چراکه این کودکان غالبا دارای ناراحتی‌های گوارشی بوده و در اکثر موارد از مشکلاتی چون یبوست، نفخ کردن و برگشت غذا رنج می‌برند و رفتارهای نابهنجار و بدرفتاری کودک تنها راه انتقال ناراحتی‌های او است و البته این رژیم غذایی نسبتا رژیم گرانی است و دسترسی به آن نیز سخت است و دنبال کردن آن نیز کمی مشکل می‌باشد، چراکه بسیاری از غذاها باید در لیست غذاهای حذفی قرار بگیرند و در نهایت می‌تواند سبب یک تعذیه ناکافی و نامناسب در کودک شده و در نتیجه کودک باید همواره با مشورت پزشک و متخصص تغذیه از رژیم درمانی، ویتامین درمانی و مکمل درمانی خوبی برخوردار باشد و تمامی نیازهای تغذیه‌ای خود را از طریق مکمل‌های توصیه شده دریافت کند.

 ویتامین‌ها و مواد معدنی

شواهد علمی به طور واضح نشان می‌دهند که استفاده از منیزیم و مگادوز ویتامین‌ها، درمانی بیولوژیک است، استفاده از ویتامین B و سایر ویتامین‌های مشابه و مواد معدنی برای این گروه از بیماران بسیار سودمند بوده است.

سود بخشی مگاویتامین تراپی در درمان هیپراکتیویتی، اختلال یادگیری و عقب افتادگی ذهنی در این گروه بیماران ثابت شده است. بسیاری از تشنجات این کوکان نیز به‌طور مطلوب به مگاویتامین تراپی جواب داده است.

از این غذاها پرهیز كنید

اجتناب از مصرف غذاهای حاوی شکر، فسفات و سایر مواد افزودنی توصیه می‌شود. مطالعات اخیر این نظر دکتر فینگلد را  در رابطه با اثر تخریبی مواد افزودنی در غذاها بر رفتارهای کودکی تاکید کردند. بهترین غذاها آنهایی هستند که توسط کارخانه‌ها تهیه نشده باشند.

اسیدهای چرب امگا-3

مطالعات نشان داده‌اند که سطوح خونی اسیدهای چرب امگا-3 در بچه‌های اوتیستیک پایین‌تر از دیگر کودکان  می‌باشد. اسیدهای چرب امگا-3 در ماهی و روغن ماهی یافت می‌شوند و تحقیقات نشان داده‌اند که این اسیدهای چرب ریسک بیماری‌های عصبی- روانی را در بزرگسالان کاهش می‌دهند.

شواهد روز افزونی موجود است که کمبود یا عدم تعادل اسیدهای چرب امگا- 3 ممکن است در دوران کودکی باعث تشدید بیماری‌های تکاملی عصبی از جمله اختلال بیش فعالی کم توجهی‌‌، dyslexia (اختلال در خواندن و نوشتن کلمات علیرغم مشاهده طبیعی و تشخیص صحیح آنها)، dyspraxia (از دست دادن نسبی توانایی انجام فعالیت‌های هماهنگ عضلانی) و بیماری‌های طیف اوتیسم شود.

کودکان اوتیستیک که با مکمل امگا-3 تحت درمان قرار گرفتند، والدینشان از بهبود سلامت کلی، الگوی خواب‌‌، بیش فعالی، توجه و مهارت‌های شناختی آنها خبر دادند و شواهد کمی در رابطه با اساس بیولوژیکی اثرات مفید این مکمل در بیماران اوتیستیک وجود دارد.

محدودیت‌های تغذیه‌ای

همانطور که گفتیم گندم و محصولات تهیه شده از آن باید حذف و یا به شدت محدود شود و بهتر است کودک مبتلا به اوتیسم گندم را در هر شکلی از آن دریافت نکند. این محصولات شامل: انواع نان، شیرینی، بیسکویت، کلوچه، پاستا و … می‌باشند که بهتر است نوع بدون گلوتن آنها مصرف شود.

لبنیات شامل شیر، ماست، پنیر، بستنی و خامه باید حذف و یا محدود شده و یا از نوع بدون کازئین آنها مصرف گردد.

بسیاری از غذاها در وخیم‌تر کردن این بیماری نقش دارند. از جمله این محرک‌ها می‌توان به تمامی غذاهای آماده، کنسروها، چاشنی‌ها، رنگ‌های مصنوعی، ادویه‌جات، فلفل قرمز، شکلات، شکر و هر آنچه دارای شکر و یا حتی شیرین کننده‌های مصنوعی و افزودنی‌ها و نگهدارنده‌ها می‌باشد، اشاره نمود.

شکر و تمام محصولات تهیه شده با آن باید به شدت محدود شوند که شامل انواع نوشیدنی‌ها، شیرینی‌جات و … می‌باشد و بهتر است شكر در هیچ شکلی مصرف نشود و به جای آن عسل جایگزین گردد. 

توصیه‌های تغذیه‌ای کلی

بطور کلی غذای کودک اوتیستیک باید به شکل طبیعی آن نزدیک باشد و غذا باید تازه باشد.

میوه‌ها و سبزیجات تازه: میوه‌ها و سبزی‌ها منبع خوب ویتامین‌ها‌، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها هستند و دارای آنزیمی می‌باشند که مسؤول سم‌زدایی در بدن است که کودکان اوتیستیک فاقد آن می‌باشند. این مواد غذایی بهتر است به صورت خام و تازه مصرف شوند (مانند سالاد و یا تکه‌های خرد شده میوه یا سبزی به عنوان میان‌وعده).

انواع گوشت قرمز و سفید: بهتر است قسمت اعظم غذای کودک را انواع گوشت قرمز، مرغ، ماهی و تخم‌مرغ تشکیل دهد و باز هم تاکید این است که بهتر است تازه باشد و در خانه طبخ شود.

آب: آب به شکل معدنی و تصفیه شده برای جلوگیری از یبوست به مقدار زیاد توصیه می‌شود. همچنین آب همراه با لیمو و عسل بهترین نوشیدنی برای کودکتان می‌باشد.

مواد غذایی سرشار از منیزیم: اسفناج‌‌، پنیر سویا (tofu)، بادام، کلم براکلی، آرد جوی دوسر، عدس، تخم کدو و دانه آفتابگردان.

 مکمل‌های توصیه شده در اوتیسم

مکمل امگا- ۳، روی، ویتامین‌های گروه B، کلسیم و ویتامین D، مكمل منیزیم کودک باید یک رژیم متعادل داشته باشد و به مقدار کافی انرژی و مواد مغذی دریافت کند.