دكتر محمدرضا بلورساز
یكی از بیماری‌های شایع میان كودكان، اسهال و استفراغ می‌باشد كه به‌نظر می‌رسد درمان خودسرانه آن عوارض و خطرات جبران‌ناپذیری در كودك یا شیرخوار ایجاد خواهد كرد؛ لذا شناخت این بیماری و پیشگیری و درمان به‌موقع آن لازم است.
عوامل مختلفی باعث ایجاد اسهال و استفراغ می‌شوند كه مهم‌ترین عامل و بهتر بگوییم عامل تشدید كننده، گرمای هواست كه زمینه ابتلا به اسهال و استفراغ را فراهم می‌كند.
توصیه‌های بهداشتی در پیشگیری از اسهال و استفراغ
به محض بروز اسهال به پزشك مراجعه كرده و كم‌آبی بدن شیرخوار را جبران كنید. از درمان خودسرانه و تجویز داروهای گیاهی، طبی و آنتی‌بیوتیک‌ها جدا بپرهیزید و در مواردی كه به پزشك دسترسی ندارید، از سرمهای خوراكی ORS (طبق دوز توصیه شده) استفاده نمایید.
در شستشوی میوه‌ها و سبزی‌ها و ضدعفونی كردن آنها كاملا دقت كنید (كلیه میكروب‌های خطرناك در سبزیجات و میوه‌های نَشُسته وجود دارد).
از آنجا که این بیماری از طریق دهان منتقل می‌شود، لذا بهترین راه مقابله با آن، رعایت بهداشت تغذیه‌ای است. در این خصوص توصیه می‌گردد ازمصرف غذاهای مانده، به خصوص سس‌دار، در فصول گرم اجتناب كنید. همچنین كودكان پس از بازی و فعالیت روزمره باید دست و صورت خود را بشویند.
نكته بسیار مهم اینكه گاهی در بعضی از پارك‌ها، آب‌های غیربهداشتی وجود دارد كه با برچسب‌های مخصوص مشخص شده‌اند؛ ولی كودكان دقaت نكرده و از آنها استفاده می‌کنند و بیمار می‌شوند. باید آنها را از تماس و نوشیدن این آب‌ها بر حذر داشت.
همچنین با توجه به شعار سازمان بهداشت جهانی در خصوص شستشوی دست‌ها، كودكان قبل از خوردن صبحانه، نهار و شام دست‌ها را باید بشویند. و در نهایت اینكه، در صورت بروز اسهال یا هر علائم گوارشی (حالت تهوع، شکم درد، پیچش دل، تب و اسهال خونی) فوراً به پزشك مراجعه كرده و از درمان خودسرانه جدا خودداری كنید.
عوامل مهم در ایجاد اسهال
عواملی كه نقش بسیار مهمی‌در ایجاد اسهال در تابستان دارند، ویروس‌ها و میكروب‌هایی هستند كه اختصاصا در این فصل فعال شده و باعث بیماری می‌شوند. در این میان، از بین ویروس‌ها ویروسی به‌نام «آنترو ویروس» باعث ابتلای شیرخوار به اسهال و استفراغ می‌شود و علائم آن با تب، درد شکم، تهوع، استفراغ، ضعف و بی حالی، اسهال و گهگاه بثورات جلدی بروز می‌كند.
گاهی میكروب‌ها نقش بسیار مهمی‌در ایجاد اسهال و استفراغ دارند كه شایع‌ترین آنها میكروب «ایکلای»، «شیگلا»و «سالمونلا» می‌باشند و علائم آنها تب، درد شکم، تهوع و استفراغ، پیچش شدید شكم، كم‌آبی و نهایتا اسهال خونی است كه در صورت عدم مراجعه و درمان خودسرانه، خطرات جدی و گهگاه مرگ، كودك را تهدید می‌كند.
گاهی انگل‌ها عامل ایجاد اسهال و استفراغ هستند و از بین انگل‌ها، انگلی به نام «ژیاردیا» باعث اسهال حاد و مزمن در كودك می‌شود.
عامل بسیار خطرناك و شایع دیگر، انگلی به نام آمیب است كه بیماری آن «آمیبیازیس» نامیده می‌شود و علائم با تب، درد شکم، حالت تهوع، استفراغ، پیچش شدید شكم، اسهال و مخصوصا اسهال خونی بروز می‌كنند. و در نهایت، عامل بسیار مهمی‌كه كودكان و شیرخواران را تهدید می‌كند، گرمازدگی است كه با علائمی همچون عطش فراوان، خشكی مخاط‌ها، سردرد، گیجی و منگی، حالت تهوع و استفراغ، شکم درد و اسهال همراه می‌باشد. گرمازدگی گاه بسیار خطرناك است و باید فوراً به پزشك مراجعه كرد.
