تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
روند رشد فیزیكی و گفتاری از نوزادی شروع می‌شود و تا سنین بلوغ ادامه دارد. برخی از كودكان از این نظر دچار تأخیر می‌شوند و در سنین بالای یكسالگی شروع به گفتن نخستین كلمه‌ها می‌كنند، سرعت یادگیری زبان و صحبت كردن كودك تحت تأثیر ارتباط او با والدین و اطرافیان است. كودكان با سرعت‌ها و الگوهای متفاوتی رشد می‌كنند. برخی خیلی زود شروع به حرف زدن می‌كنند و برخی بدون آنكه چهار دست و پا راه بروند، ایستاده راه می‌افتند.
علت‌های تأخیر در تكلم و راه رفتن
ناشنوایی مادرزادی چند زبانه بودن عقب ماندگی‌های ذهنی (مثل سندرم داون) فشار زیاد از جانب والدین پیچیدگی‌های مربوط به زایمان زودرس وجود مشكلاتی در حنجره مشكلات مربوط به سیستم مركزی اعصاب والدین باید به خاطر داشته باشند كه نباید هیچگاه كودكانشان را با هم مقایسه كنند؛ مثلاً دخترها سریع‌تر از پسرها این روند را طی می‌كنند.
همچنین برای برطرف كردن هرگونه مشكل باید اینكار را به صورت ریشه‌ای و اساسی انجام داد تا در آینده مشكلات بیشتری پدید نیاید. گروهی از پزشكان و دانشمندان زمانی طولانی (بیش از بیست سال) را صرف تحقیق در مورد میزان رشد كودكان و یادگیری مهارت‌ها و دلایل كندی برخی از آنها نمودند.
آیا مشكلی وجود دارد؟
غالباً كودكانی كه كند هستند، بعد از مدتی به حالت طبیعی می‌رسند و در دوران مدرسه اصلاً متوجه نخواهید شد كه كدام كودك كند بوده و كدام یك نبوده؛ اما گاهی اوقات این تأخیر می‌تواند نشان‌دهنده یك خطر باشد؛ مثلا:
تأخیر و كندی كودك شما فقط محدود به حرف زدن و راه رفتن نیست:
كودك من 15 ماهه است و تا به حال نه كلمه‌ای گفته و نه قدمی برداشته، او همیشه در دنیای خودش است. وقتی وارد اتاق می‌شوم، به من یا هر كس دیگری توجه نمی‌كند و وقتی اسمش را صدا می‌زنم، هیچ تمایلی به ارتباط برقرار كردن با من و سایر كودكان ندارد. تأخیرها، اشكال مختلف دارند: كودكی 17 ماهه است، اما راه نمی‌رود و یا كودكی 7 ماهه است و تا به حال حتی لبخندی هم نزده است.
او هنگام گوش دادن به حرف‌های دیگران گویی چیزی نفهمیده است و پاسخی نمی‌دهد. كودكان در 8- 12 ماهگی به چیزهایی كه دوست دارند توجه نشان می‌دهند؛ مثلاً اگر از آنها بپرسید عروسك مورد علاقه‌شان كجاست؟ حداقل كاری كه می‌كنند، با نگاهشان آن را نشان می‌دهند. در 12- 15 ماهگی با به زبان آوردن جملات، كلمات و فعل‌های ساده شروع به پاسخ دادن می‌كنند؛ مثلاً اگر از یك كودك یك‌ساله بخواهید كفش‌هایش را بیاورد، حتماً این كار را انجام می‌دهد.
این تأخیر، كودك شما را بدخلق و ناراحت كرده است. بیشتر كودكان دو ساله می‌توانند به راحتی حرف بزنند و با پدر و مادرشان ارتباط برقرار كنند. مثلاً وقتی به او می‌گویید: «حالا وقت خوابه» در پاسخ به شما می‌گوید: «حالا نه، یه قصه دیگه بگو» كودكانی كه هنوز به این مهارت دست نیافته‌‌اند، اما از نظر احساس می‌خواهند مستقل باشند، دچار ناامیدی می‌شوند و تنها راه برقراری ارتباط را افتادن روی زمین و كج‌خلقی و نق زدن می‌دانند.
اختلالات مربوط به رشد كودك‌تان را حتماً با پزشك در میان بگذارید. تأخیر در تكلم و راه رفتن می‌تواند نتیجه ضعف عضلات باشد كه با مراجعه به یك متخصص برطرف می‌شود. اقداماتی كه والدین در چنین مواقعی انجام می‌دهند، می‌تواند در رفع این مشكل بسیار مؤثر باشد.
والدین باید با سوال كردن از كودك در مورد اجسام پیرامونش، نشان دادن عكس، خواندن كتاب، شعر و ترانه با صدای بلند، گوش دادن به كودك، حتی وقتی كه قادر نیست یك جمله را به زبان بیاورد، صبر و حوصله داشتن و شركت در بازی‌های كودكانه، او را تشویق به حرف زدن كنند. از كودك خود غلط‌گیری نكنید، زیرا توجه او به اشتباهاتش جلب می‌شود و این كار او را عصبانی می‌كند.
مراحل رشد مهارتهای كودكان
در پنج ماهگی بخندند، بچرخند و خود را كمی تكان دهند و اگر چیزی در اطرافشان جلب توجه كرد، آن را برداشته و به دست بگیرند. در هشت ماهگی، بدون كمك دیگران بنشینند. در 10 ماهگی بدون كمك بایستند.
در 14 ماهگی بدون كمك دیگران راه بروند.
75 درصد از كودكان در 9ماهگی می‌توانند برخی صداها را درآورند و در 15 ماهگی همان 75 درصد به راحتی چند كلمه را تلفظ كنند و در 22 ماهگی كلمات را كنار هم بگذارند و جملات ساده بسازند. دانشمندان معتقدند كودكان مهارتهای حركتی و زبانی را همزمان یاد می‌گیرند و رشد و پیشرفت آنها نیز به طور همزمان اتفاق می‌افتد.
برخی از والدین فقط روی یادگیری یك مهارت متمركز می‌شوند و به سایر مهارت‌ها توجه نمی‌كنند؛ مثلاً روی مهارت راه رفتن تمركز كرده و به مهارت حرف زدن توجهی ندارند...
برای خواندن بخش دوم -اختلالات رشد در كودكان- اینجا کلیک کنید.
