به قلم : دکتر مینا کاویانی ، انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور
تحریریه زندگی آنلاین : خرمالو یکی از میوه‌های خوشمزه و شیرین است که در اواخر پاییز می‌رسد و می‌تواند تا زمستان روی درخت بماند. رنگ خرمالوی رسیده بسته به گونه و واریته آن، از زرد روشن براق تا نارنجی تیره و قرمز متغیر بوده و شکل میوه‌ها نیز بر اساس گونه، ممکن است کروی و یا متفاوت مثلا شبیه بلوط باشد. مزه گوشت میوه تا زمان رسیدن کامل، گَس است و به رنگ زرد، نارنجی یا قهوه‌ای تیره می‌باشد. کاسه گل نیز معمولا پس از برداشت، چسبیده به میوه می‌ماند، اما پس از رسیدن میوه، به راحتی جدا می‌شود. خرمالو را می‌توان به شکل‌های مختلفی مورد مصرف قرار داد. تازه‌خوری روش معمول خوردن خرمالو است، اما عده‌ای هم آن را خشک کرده و میوه خشک خرمالو را مصرف می‌کنند. برخی دیگر نیز از آن در انواع خوراکی‌ها و دسرها مانند مربای خرمالو استفاده می‌کنند. این میوه بومی کشور چین بوده که در زمان‌های دور به کره و ژاپن و بعدها به کالیفرنیا و سایر کشورها برده شده است.
تأثیر مواد مغذی خرمالو بر سلامت
میوه خرمالو علاوه بر انرژی، مواد مغذی نظیر ویتامینها و مواد معدنی دارد. همچنین دارای سایر مواد گیاهی مانند آنتی‌آکسیدان‌ها و فیبر غذایی است که همگی در تأمین بخشی از نیازهای بدن به این مواد مغذی نقش دارند. از این رو در این بخش به ذکر خواص سلامتی‌بخش این میوه پرداخته می‌شود.
خرمالو انرژی متوسطی دارد (حدود 70 کیلوکالری در هر 100 گرم) و این در حالی است که این میوه چربی بسیار کمی داشته و مقدار قابل توجهی فیبر غذایی (سه و نیم گرم در هر 100 گرم) دارد که در بدن هضم نمی‌شوند و انرژی تولید نمی‌کنند. از این رو جزء مواد غذایی است که می‌تواند برای کاهش وزن مصرف شود. از طرف دیگر مواد غذایی سرشار از فیبر غذایی می‌توانند در کاهش کلسترول، قند خون و بهبود عملکرد دستگاه گوارش هم موثر باشند.
خرمالو همچنین دارای مقادیر بالایی از آنتی‌اکسیدان‌های فلاونوئیدی مانند کاتچین، گالوکاتچین و ترکیب مهم ضدتوموری به نام بوتولینیک اسید است. کاتچین‌ها خواص ضدعفونی کننده، ضدالتهابی و ضد خونریزی دارند (از خونریزی رگ‌های کوچک جلوگیری می‌کنند).
برخی ترکیبات آنتی‌اکسیدانی دیگر که در این میوه یافت می‌شوند، شامل ویتامین A و پیش‌ساز آن یعنی بتا - کاروتن، لیکوپن، گزانتین و کریپتوگزانتین هستند. گزانتین یکی از مهم‌ترین کاروتنوئیدهای خوراکی است که با داشتن خاصیت آنتی‌اکسیدانی از شبکیه چشم در برابر آسیب محافظت می‌کند. مصرف خرمالو به ویژه در افراد مسن برای جلوگیری از تخریب ماکولا (لکه زرد) وابسته به سن مفید است، چراکه این اختلال در نهایت می‌تواند منجر به تاری دید و از دست دادن دید مرکزی شود.
میوه خرمالو همچنین منبع بسیار خوبی از یکی دیگر از آنتی‌اکسیدان‌های قوی یعنی ویتامین C است که می‌تواند نقش مهمی در خنثی کردن رادیکال‌های آزاد را ایفا نموده و در پیشگیری از بیماری‌هایی نظیر سرطان و آسیب قلب و عروق موثر باشد.
میوه خرمالو همچنین منبع بسیار خوبی از برخی ویتامین‌های گروه B مانند اسید فولیک، پیریدوکسین (B6) و تیامین (B1) است. این ویتامینها به عنوان کوآنزیم (عامل کمکی آنزیم) برای عملکرد صحیح آنزیم‌ها نقش حیاتی ایفا می‌کنند. شایان ذکر است اسید فولیک برای پیشگیری از بروز نقص در لوله عصبی جنین بسیار مهم است.
جدول ارزش تغذیه‌ای 100 گرم خرمالوی تازه
ماده مغذی (واحد اندازه‌گیری) ارزش تغذیه‌ای درصد از RDA 1
انرژی (کیلو کالری) 70 5/3
کربوهیدرات (گرم) 59/18 14
پروتئین (گرم) 58/0 1
چربی کل (گرم) 19/0 1
کلسترول (میلی‌گرم) 0 0
فیبر رژیمی (گرم) 6/3 5/9
ویتامینها
ریبوفلاوین (میلی‌گرم) 02/0 5/1
نیاسین (میلی‌گرم) 100/0 1
تیامین (میلی‌گرم) 03/0 5/2
فولات (میکروگرم) 8 2
پیریدوکسین (میلی‌گرم) 100/0 5/7
ویتامین C (میلی‌گرم) 5/7 5/12
ویتامین A (واحد بین‌المللی) 81 3
ویتامین E (میلی‌گرم) 73/0 5
ویتامین K (میکروگرم) 6/2 2
الکترولیت‌ها
سدیم (میلی‌گرم) 1 0
پتاسیم (میلی‌گرم) 161 5/2
مواد معدنی
کلسیم (میلی‌گرم) 8 8/0
مس (میلی‌گرم) 113/0 5/12
آهن (میلی‌گرم) 15/0 2
منیزیوم (میلی‌گرم) 9 2
منگنز (میلی‌گرم) 355/0 15
فسفر (میلی‌گرم) 17 5/4
روی (میلی‌گرم) 11/0 1
مواد مغذی گیاهی
بتاکاروتن (میکروگرم) 253 -
لوتئین-گزانتین (میکروگرم) 834 -
لیکوپن (میکروگرم) 159 -
بتاکریپتوگزانتین (میکروگرم) 1447 -
از دیگر مواد مغذی موجود در میوه خرمالو مواد معدنی هستند. انواع تازه و خشک خرمالو دارای مقادیر مناسبی از مواد معدنی مانند پتاسیم، مس، منگنز و فسفر هستند. یکی از آنزیم‌هایی که نقش آنتی‌اکسیدانی دارد، سوپراکسید دیسموتاز است که کوفاکتور آن منگنز می‌باشد. مس نیز کوفاکتور بسیاری از آنزیم‌های حیاتی از جمله سیتوکروم‌سی‌اکسیداز و سوپراکسید دیسموتاز است. مس همچنین برای تولید گلبول‌های قرمز خون مورد نیاز است و کمبود آن می‌تواند منجر به نوعی کم خونی شود. پتاسیم نیز می‌تواند در کاهش و تنظیم فشار خون نقش داشته باشد.
به یاد داشته باشیم واکنش‌های حساسیتی به مصرف میوه خرمالوی رسیده بسیار نادر است. از این رو مصرف خرمالوی رسیده برای همه افراد از جمله زنان باردار بی‌خطر به نظر می‌رسد.
«همیشه تندرست و شاد باشید.»
منبع:
غیاثوند، ر و همکاران. کنکاشی نو در خوراکی‌ها. با رویکرد علمی. ناشر: فرهنگ پژوهان دانش، چاپ اول، 1399
1 RDA: Recommended Dietary Allowance
