ناهید غلامی مریدانی؛ دانشجوی مهندسی علوم و صنایع غذایی
موطن اصلی خرمالو
درخت خرمالو که در ایران درخت مشهوری است، در اصل بومی چین و ژاپن است. این درخت از گذشته‌ای نسبتا دور وارد ایران شده و امروزه در بیشتر نقاط کاشته و تکثیر می‌شود.
چوب درخت خرمالو
چوب درخت خرمالو با نام آبنوس شناخته می‌شود که سنگین و محکم است و مغز چوب در چندین گونه گرمسیری به رنگ سیاه براق می‌باشد. گونه‌هایی که مغز چوب سیاه رنگ دارند، بیشتر از نظر چوبشان اهمیت دارند تا میوه آنها.
میوه خرمالو
میوه بسیاری از گونه‌های خرمالو خوراکی می‌باشد. رنگ آنها از نارنجی و زرد روشن تا نارنجی و قرمز تیره متفاوت است و قطر آنها بنابر گونه بین 2 تا 8 سانتیمتر است. معمولا پس از چیدن، کاسه گل همراه با میوه باقی می‌ماند. شکل خرمالو بر اساس گونه آن ممکن است کروی یا شبیه بلوط باشد. خرمالو دو گونه گس و غیر گس دارد:
1- گونه گس: میوه‌های گس تا قبل از زمان پخته شدن، گس و سفت هستند و در دهان ایجاد چسبندگى نه چندان مطلوبى مى‌كنند و هنگامی که می‌رسند، شیرین و نرم می‌گردند. خرمالویی كه هنوز كاملا نرسیده، رنگش نارنجى روشن و داراى پوست ضخیم با هاله‌اى سفیدرنگ است. اگر خرمالوى نارس را لاى روزنامه بپیچید و در جاى تاریكی (تقریبا مانند كابینت آشپزخانه) بگذارید، بعد از دو روز قابل خوردن می‌شود. میوه خرمالو هرچه بیشتر برسد، پکتین آن کمتر می‌شود، بنابراین توصیه می‌شود برای استفاده بیشتر از پکتین نباید خرمالو بیش از اندازه برسد.
2- گونه غیرگس: گونه‌های غیرگس زمانی که نارس هستند، کمتر گس می‌باشند و حالت گسی خود را خیلی زودتر از دست می‌دهند. آنها در حالت رسیده سفت می‌باشند. حالت گسی این میوه را می‌توان طی چند روز با قرار دادن آن در معرض نور خورشید در سرما از بین برد، به این فرآیند رسیدن میوه (bletting) می‌گویند.
ارزش غذایی خرمالو
خرمالو سرشار از آب و بتا- كاروتن (پیش‌ساز ویتامین A) است. چنانچه این ویتامین به مقدار كافی به بدن نرسد، نه تنها قدرت بینایی را كم می‌كند، بلكه باعث شكننده شدن پوست، ناخن و موها و اختلال در میزان هوش و سلامت بدن می‌شود. خرمالو دارای مقدار قابل توجهی ویتامین هایB2 ، B1، B3 و C می‌باشد.
در ضمن این میوه خوشرنگ و خوش طعم دارای مواد معدنی ضروری برای بدن مانند كلسیم، گوگرد، آهن، فسفر، منیزیم و پتاسیم است. این میوه دارای مقدار کمی سلولز نیز می‌باشد.
همچنین بخش گوشت‌دار میوه، محتوی مقدار زیادی فیبر، مواد آنتی اکسیدانی همچون تانن، فنول، لیکوپن و لوتئین، مواد قندی (لوولز و گلوكز)، پكتین و اسید می‌باشد. عمده‌ترین اسیدهایی که در این میوه وجود دارد، عبارتند از اسید مالیک، اسید تارتاریک و اسید سیتریک.
خواص غذایی- دارویی و درمانی خرمالو
خرمالو به دلیل دارا بودن مواد معدنی، برای رشد و نمو بسیار مفید شناخته شده است.
آهن موجود در آن، عنصر اصلی خون‌سازی، و پتاسیم موجود در آن اشتها‌آور و شستشو دهنده كلیه و كبد می‌باشد.
با وجود عناصری همچون پتاسیم و منیزیم دراین میوه، خرمالو کلسترول بد (LDL) و فشار خون را نیز كاهش می‌دهد. به همین دلیل این میوه برای سلامتی بیماران قلبی و افراد دارای چربی و فشارخون بالا بسیار مفید است. از طرفی به دلیل دارا بودن پكتین که یكی از انواع فیبرهای محلول در آب است، باعث کاهش چربی‌های بدن و چربی‌های محلول در خون می‌شود.
اسیدهای موجود در خرمالو باعث هضم بهتر غذا و جذب بهتر برخی ترکیبات غذایی مثل آهن و روی می‌شوند و افزایش جذب را در پی دارند.
خرمالو با دارا بودن رنگدانه های پلی‌فنولیک، خاصیت ضد سرطانی دارد. وجود مقدار زیادی فیبر و مواد آنتی اکسیدان، باعث خاصیت ضدسرطانی این میوه است.
خرمالو خاصیت ملین كننده دارد، بنابراین یك داروى مفید براى درمان یبوست به ویژه در سالخوردگان به شمار مى‌رود.
از آنجایی که میوه خرمالو دارای انواع ویتامین‌هاست، سینه را نرم می‌کند، ولی باید آن را موقعی خورد که کاملا روی درخت رسیده باشد.
قابل توجه بیماران دیابتی و افراد چاق
خرمالو میوه‌اى شیرین است و مواد قندى آن از نوع گلوكز و لوولز است و با اینكه مقدار آن 20 درصد است، برای مبتلایان به بیماری قند، زیان بخش نیست، اما نباید در مصرف آن افراط شود. این میوه، جزء میوه‌های پرانرژی محسوب می‌شود، بنابراین افرادی که مبتلا به اضافه وزن و چاقی هستند، نباید در مصرف آن زیاده‌روی کنند.
موارد مصرف خرمالو
خرمالو علاوه بر اینكه به صورت خام و تازه مصرف می‌‌گردد، در آجیل میوه‌های خشك نیز یافت می‌شود. در ضمن از پخته شده آن نیز به صورت مربا، مارمالاد و همچنین در انواع شیرینی‌ها و كیك‌ها استفاده می‌كنند. خرمالو را می‌توان در حالت های نیمه پخته تا کاملاً پخته مصرف کرد.
توصیه مى‌شود خرمالو را پس از غذا به عنوان یك دسر بسیار خوشمزه و دلچسب مصرف كنید، زیرا شیرینى آن در معده به ترشى تبدیل مى‌شود و اسید معده را زیادتر كرده و این به هضم بهتر غذا كمك مى‌كند.
ماسک خرمالو
این ماسك برای پوست های خشك کاربرد دارد.
مواد لازم ماسک خرمالو
خرمالوی رسیده و له شده یك چهارم میوه
كته بدون روغن و نمك یك قاشق غذاخوری
روغن بادام شیرین یك قاشق مرباخوری
خیار با پوست یك تكه كوچك
روش تهیه ماسک خرمالو
تمام مواد را با هم در مخلوط كن بریزید و خوب مخلوط كنید. مواد را به مدت 10 دقیقه بر روی پوست خود بمالید و بعد با آب ملایم بشویید.
