به قلم : دکتر الهام عطار ، متخصص تغذیه و صنایع غذایی
elham_attar88@yahoo.com
تحریریه زندگی آنلاین: پروبیوتیکها و پری‌بیوتیک‌ها توجه زیادی را برای بهبود سلامت روده به خود جلب کرده‌اند. اخیراً پست‌بیوتیک‌ها نیز به عنوان گروه دیگری از ترکیبات مفید ظاهر شده‌اند که می‌توانند به بهبود سلامت بدن کمک کنند. پست‌بیوتیک‌ها با فوایدی از قبیل افزایش سلامتی روده، افزایش سیستم ایمنی بدن و جنبه‌های مختلف سلامت بخش مرتبط هستند.
پروبیوتیکها، پری‌بیوتیک‌ها و پست‌بیوتیک‌ها همگی بی‌خطر هستند. در ادامه به تعریفی اجمالی از آنها می‌پردازیم:
پروبیوتیکها (Probiotics) باکتری‌هایی هستند که در بدن ما زندگی می‌کنند و برای سلامت میزبان خود مفید می‌باشند. آنها با تبدیل فیبر به ترکیباتی که برای سلامتی مفید هستند، از سلامت بدن ما محافظت می‌کنند. برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها منابع خوبی از پروبیوتیکها می‌باشند، اما می‌توان آنها را به صورت قرص یا پودر نیز مصرف نمود.
پری‌بیوتیک‌ها (Prebiotics) گروهی از مواد مغذی می‌باشند که باکتری‌های مفید روده از آنها تغذیه می‌کنند. آنها ترکیباتی هستند که در غذا یافت می‌شوند.
بدن انسان نمی‌تواند پری‌بیوتیک‌ها را هضم نماید. در عوض، آنها سوخت مورد نیاز برای رشد باکتری‌های خوب روده را فراهم می‌کنند. فیبر رژیمی رایج‌ترین پری‌بیوتیک است که می‌توان با خوردن برخی غذاها یا مکمل‌ها آن را دریافت نمود، به طور مثال یک رژیم غذایی گیاهی سرشار از فیبر حاوی مجموعه‌ای از پری‌بیوتیک‌ها است.
پست‌بیوتیک‌ها (Postbiotics) ترکیبات زیست‌فعالی هستند که باکتری‌های پروبیوتیک هنگام مصرف پری‌بیوتیک‌ها (فیبر) تولید می‌کنند.
بیشتربخوانید:
عفونت های باکتریایی ابتلا به سندروم روده تحریک پذیر را افزایش می‌دهد
پست‌بیوتیک چیست؟
پست‌بیوتیک‌ها، متابولیت‌ها یا اجزایی هستند که از فعالیت پروبیوتیکها در روده ایجاد می‌شوند. از آنجایی که میکروب‌های روده، فیبر پری‌بیوتیک را مصرف می‌کنند، نتیجه تخمیر یا مصرف آن چیزی است که به عنوان پست‌بیوتیک شناخته می‌شود.
اگرچه این ترکیبات زیست‌فعال به عنوان مواد زائد باکتری‌های پروبیوتیک در نظر گرفته می‌شوند، اما فواید سلامت‌بخش فراوانی برای بدن دارند. این امر به این خاطر است که بسیاری از مزایای سلامتی مرتبط با پروبیوتیکها و پری‌بیوتیک‌ها در واقع از تولید پست‌بیوتیک‌ها ناشی می‌شود.
برخی از نمونه‌های پست‌بیوتیک‌ها عبارتند از اسیدهای آلی، باکتریوسین‌ها، مواد کربنیک و آنزیم‌ها.
پست‌بیوتیک‌ها می‌توانند از سیستم ایمنی بدن حفاظت نمایند، به پیشگیری یا درمان اسهال کمک نموده، علائم مرتبط با بیماری‌های روده تحریک‌پذیر را کاهش داده و حتی شدت برخی از آلرژی‌ها را کاهش دهند.
پست‌بیوتیک‌ها به طور کلی ایمن و قابل‌تحمل هستند و می‌توان آنها را از برخی فروشگاه‌های مواد غذایی سالم و آنلاین خریداری کرد. از طرف دیگر، می‌توانید به طور طبیعی با مصرف بیشتر پروبیوتیکها و پری‌بیوتیک‌ها، تولید پست‌بیوتیک‌های بدن خود را افزایش دهید، زیرا پست‌بیوتیک‌ها محصول نهایی آنها هستند.
نحوه اضافه کردن پست‌بیوتیک به رژیم غذایی
پست‌بیوتیک‌ها به طور کلی ایمن و قابل تحمل هستند، اما به اندازه پری‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیکها در دسترس نیستند.
با این حال، شما می‌توانید آنها را از فروشگاه‌های مواد غذایی سالم و آنلاین خریداری کنید. در برخی موارد به جای برچسب «پست‌بیوتیک» ممکن است نام دیگری مانند بوتیرات سدیم، بوتیرات کلسیم یا تخمیر مخمر خشک داشته باشند.
از آنجایی که پست‌بیوتیک‌ها از تخمیر توسط باکتری‌های سالم در روده ساخته می‌شوند، به طور طبیعی می‌توان با خوردن غذاهای غنی از پری‌بیوتیک و پروبیوتیک، تولید پست‌بیوتیک‌ها را افزایش داد.
پری‌بیوتیک‌ها به طور کلی در غذاهای پرفیبر مانند غلات کامل و سبزیجات یافت می‌شوند. برخی از مواد غذایی حاوی پری‌بیوتیک‌ها عبارتند از: مارچوبه، موز، جو، لوبیا، چغندر قند، کاسنی، سیر، عسل، شیر انسان و گاو، پیاز، نخود، چاودار، جلبک دریایی و ریزجلبک، سویا، گوجه‌فرنگی، و گندم سبوس‌دار.
پروبیوتیکها نیز به طور کلی در غذاها و نوشیدنی‌های تخمیر شده مانند ماست، کفیر، کلم ترش، کیمچی، میسو، تمپه و کامبوجا وجود دارند.
بیشتربخوانید:
تاثیر پروبیوتیکها بر افسردگی و اضطراب
مزایای سلامت‌بخش پست‌بیوتیک‌ها
اگرچه مفهوم پست‌بیوتیک‌ها نسبتاً جدید است، اما مدت‌ها است که وجود داشته‌اند و دارای چندین فواید سلامت‌بخش برای بدن می‌باشند.
تقویت سیستم ایمنی بدن
پست‌بیوتیک‌ها دارای خواصی هستند که می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند. به عنوان مثال پست‌بیوتیک‌هایی مانند بوتیرات (یک اسید چرب با زنجیره کوتاه) می‌توانند تولید سلول‌های T را در روده تحریک کنند. این سلول‌ها به کنترل میزان پاسخ ایمنی بدن کمک می‌کنند.
سایر پست‌بیوتیک‌ها مانند قطعات دیواره سلولی و مایع رویی از باکتری‌های سالم می‌توانند تولید پیام‌رسان‌های شیمیایی ضد التهابی به نام سیتوکین‌ها را افزایش دهند که به کاهش التهاب و تقویت پاسخ‌های ایمنی کمک می‌کنند.
مطالعات روی بزرگسالان نشان داده‌اند که پست‌بیوتیک‌ها می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی و محافظت در برابر عفونت‌هایی مانند سرماخوردگی کمک کنند. یک مطالعه 12 هفته‌ای بر روی 80 سالمند سالم نشان داد که استفاده از مکمل‌های روزانه حاوی پست‌بیوتیک، خطر ابتلا به عفونت تنفسی را کاهش می‌دهد و توانایی آنها را برای تولید آنتی‌بادی‌هایی که به دفاع از بدن در برابر باکتری‌ها و سموم مضر کمک می‌کنند، بهبود می‌بخشد.
کاهش علائم گوارشی
بیماری التهابی روده (IBD) بیش از 1 میلیون نفر را در ایالات متحده تحت تأثیر قرار می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهند که پست‌بیوتیک‌ها مانند اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه می‌توانند به بهبود علائم در افراد مبتلا به کولیت اولسراتیو خفیف تا متوسط یا بیماری کرون - دو نوع IBD - کمک کنند.
افراد مبتلا به IBD تمایل کمتری به تولید اسیدهای چرب زنجیره کوتاه (مانند بوتیرات) در روده خود دارند. بوتیرات در فعال کردن سلول‌های ایمنی که به کاهش التهاب کمک می‌کنند، نقش بسزایی دارد.
یک مطالعه روی 13 فرد مبتلا به بیماری کرون خفیف تا متوسط نشان داد که مصرف 4 گرم بوتیرات روزانه به مدت 8 هفته منجر به بهبود بالینی و بهبودی در 53 درصد از شرکت‌کنندگان شد.
همچنین مطالعات صورت گرفته روی پست‌بیوتیک‌ها و IBD در دهه 1990 نشان می‌دهد که اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه مانند بوتیرات می‌توانند علائم کولیت اولسراتیو را بهبود بخشند.
کمک به پیشگیری و درمان اسهال
تحقیقات نشان می‌دهند که پست‌بیوتیک‌ها ممکن است به پیشگیری و درمان اسهال کمک کنند.
مروری بر هفت مطالعه روی 1740 کودک نشان داد که مکمل‌های پست‌بیوتیک به طور قابل‌توجهی طول مدت اسهال را در کودکان کاهش می‌دهند و در پیشگیری از اسهال، فارنژیت و لارنژیت مؤثرتر از درمان‌های پلاسبو هستند.
همچنین مروری بر 23 مطالعه روی 3938 کودک نشان داد که مکمل‌های پست‌بیوتیک در پیشگیری از اسهال مرتبط با آنتی‌بیوتیک به طور قابل‌توجهی مؤثرتر از دارونما هستند.
در یک مطالعه کوچک در سال 2003، 137 بزرگسال مبتلا به اسهال مزمن به مدت 4 هفته با یک مکمل پست‌بیوتیک یا یک مکمل پروبیوتیک تحت درمان قرار گرفتند. در پایان مطالعه، نشان داده شد که مکمل پست‌بیوتیک در درمان اسهال نسبت به پروبیوتیک مؤثرتر است. علاوه بر این، یک مطالعه 4 هفته‌ای روی 297 بزرگسال مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) نشان داد که مکمل‌های پست‌بیوتیک به طور قابل‌توجهی دفعات حرکت روده، نفخ و درد را کاهش می‌دهند و کیفیت کلی زندگی آنها را بهبود می‌بخشند.
بیشتربخوانید:
تاثیر پروبیوتیکها بر دیابت نوع 2
سایر مزایای بالقوه پست‌بیوتیک‌ها
پست‌بیوتیک‌ها ممکن است بتوانند به کاهش آلرژی کمک کنند: یک مطالعه بر روی 34 بزرگسال مبتلا به اگزما نشان داد که مصرف مکمل پست‌بیوتیک به مدت 8 تا 12 هفته به طور قابل‌توجهی شدت بیماری را کاهش می‌دهد.
پست‌بیوتیک‌ها ممکن است بتوانند به کاهش وزن کمک کنند: چند بررسی نشان می‌دهد که پست‌بیوتیک‌ها مانند اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه می‌توانند با سرکوب سیگنال‌های گرسنگی به کاهش وزن کمک کنند.
پست‌بیوتیک‌ها ممکن است بتوانند به کاهش خطر بیماری قلبی کمک کنند: در مطالعات حیوانی به نظر می‌رسد بوتیرات به کاهش فشار خون و سرکوب ژن‌هایی که در تولید کلسترول نقش دارند، کمک می‌کند.
پست‌بیوتیک‌ها ممکن است بتوانند به مدیریت سطح قند خون کمک کنند: مطالعات نشان می‌دهند که بوتیرات می‌تواند به مدیریت سطح قند خون کمک کند.
پست‌بیوتیک‌ها ممکن است خواص ضد توموری داشته باشند: برخی از مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان می‌دهند که پست‌بیوتیک‌ها می‌توانند ویژگی‌هایی داشته باشند که به سرکوب رشد و گسترش برخی از سلول‌های سرطانی از جمله سلول‌های سرطان روده بزرگ و معده کمک‌کنند.
پست‌بیوتیک‌ها ممکن است بهتر از پروبیوتیکها تحمل شوند: هنگامی که از پروبیوتیکها استفاده می‌کنیم، تعداد باکتری‌های مفید را در بدن خود افزایش می‌دهیم. با این حال، برخی از افراد ممکن است پروبیوتیکها را به خوبی تحمل نکنند، بنابراین پست‌بیوتیک‌ها می‌توانند جایگزین مناسب‌تری باشند.
نکاتی که در خصوص مصرف پست‌بیوتیک‌ها باید به آن توجه نمود
به طور کلی پست‌بیوتیک‌ها در افراد سالم، بی‌خطر و قابل‌تحمل هستند. اگر از مکمل‌های پروبیوتیک برای افزایش تولید پست‌بیوتیک استفاده میکنید، ممکن است عوارض جانبی گوارشی مانند گاز، نفخ و ناراحتی خفیف معده را تجربه کنید. این علائم به محض تنظیم بدن شما ناپدید می‌شوند. با این حال، گروه‌های خاصی از مردم باید از افزایش سطح پست‌بیوتیک‌ها از طریق خوردن غذاهای غنی از پروبیوتیک اجتناب کنند. این گروه‌ها معمولاً سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند و بنابراین ممکن است در معرض خطر یک واکنش نامطلوب باشند:
افرادی که اخیراً جراحی شده‌اند.
افرادی که اختلالات ساختاری قلب دارند.
افراد مبتلا به اختلالات دستگاه گوارش.
افراد باردار.
کودکان.
بنابراین بهتر است مانند سایر مکمل‌های غذایی، قبل از مصرف یک مکمل پست‌بیوتیکی نیز با یک متخصص تغذیه صحبت نمایید؛ به‌خصوص اگر بیماری زمینه‌ای دارید یا دارو مصرف میکنید.
خلاصه کلام
پست‌بیوتیک‌ها ترکیبات زیست‌فعالی هستند که زمانی ساخته می‌شوند که باکتری‌های مفید روده (باکتری‌های پروبیوتیک) فیبرها (پری‌بیوتیک‌ها) را هضم و تجزیه کنند. اگرچه پست‌بیوتیک‌ها از نظر فنی مواد زائد محسوب می‌شوند، اما مزایای سلامت‌بخش گوناگونی را همانند پروبیوتیکها ارائه می‌دهند.
پست‌بیوتیک‌ها می‌توانند از سیستم ایمنی بدن حفاظت نمایند، به پیشگیری یا درمان اسهال کمک نموده، علائم مرتبط با بیماری‌های روده تحریک‌پذیر را کاهش داده و حتی شدت برخی از آلرژی‌ها را کاهش دهند.
پست‌بیوتیک‌ها به طور کلی ایمن و قابل‌تحمل هستند و می‌توان آنها را از برخی فروشگاه‌های مواد غذایی سالم و آنلاین خریداری نمود. از طرف دیگر، می‌توانید به طور طبیعی با مصرف بیشتر پری‌بیوتیک‌ها و پروبیوتیکها، تولید پست‌بیوتیک‌ها را در بدن خود افزایش دهید.
