به قلم : زینب رئیسیان ؛ دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تغذیه ؛ دانشگاه علوم پزشکی لرستان
زیر نظر: پروفسور ابراهیم فلاحی ؛ متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی و استاد دانشگاه علوم پزشکی لرستان
تحریریه زندگی آنلاین : سرطان پستان یکی از شایع‌ترین و نگران‌کننده‌ترین مشکلات بهداشتی در زنان در دنیا می‌باشد. میزان بروز و مرگ و میر این بیماری در چند دهه اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است. طبق مطالب منتشر شده توسط انجمن سرطان آمریکا سرطان پستان بعد از پوست شایع‌ترین سرطان در زنان آمریکایی است و دومین علت مرگ ناشی از سرطان، پس از سرطان ریه محسوب می‌شود.
میزان بروز در کشورهای توسعه یافته همواره بیشتر از کشورهای در حال توسعه بوده است، اما این روند افزایش بروز، در کشورهای در حال توسعه نیز مشاهده شده است.
افزایش میزان بروز سرطان پستان در افرادی که به کشورهای توسعه‌یافته مهاجرت نموده‌اند، تأیید کننده تأثیر شیوه زندگی در سبب‌شناسی این بیماری می‌باشد.
پیش‌بینی می‌شود در سال 2030 میلادی، 2.7 میلیون مورد جدید تشخیص داده شوند که 60 درصد موارد در کشورهای کمتر توسعه‌یافته می‌باشد.
میزان بروز این بیماری در مردان 1 تا 1.5 در 100000 گزارش شده است. این مطلب حاکی از آن است که سرطان پستان مختص زنان نمی‌باشد.
میزان بروز سرطان پستان در آمریکا از سال ۱۹۹۹ تا سال ۲۰۰۴ به سبب کاهش استفاده از هورمون درمانی در زنان یائسه کاهش یافت. با این حال هنوز سرطان پستان شایع‌ترین علت مرگ و میر در زنان مبتلا به سرطان محسوب می‌شود، به طوری که طبق آمار به دست آمده، حتی در کشورهای توسعه یافته از هر ۸ زن ۱ نفر به این بیماری مبتلا می‌شود.
توجه به سرطان پستان در ایران نیز از اهمیت خاصی برخوردار است، زیرا سن ابتلا در بین زنان ایرانی یک دهه پایین‌تر از آمار جهانی است. بر طبق مطالعات اپیدمیولوژیک میزان بروز سرطان پستان در ایران در زنان بالای ۳۰ سال ۲۲ نفر از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر گزارش شده است و این سرطان مسئول 25 درصد از کل سرطان‌ها است. شایع‌ترین سن ابتلا در زنان ایرانی ۴۰ تا ۴۹ سال گزارش شده است.
بیشتربخوانید:
فاکتورهای خطر
فاکتورهای خطر سرطان پستان را می‌توان به دو دسته قابل کنترل و غیر قابل کنترل تقسیم‌بندی کرد.
فاکتورهای خطر غیر قابل کنترل شامل افزایش سن، جنس زن، سابقه فردی از بیماری پستان، سابقه فامیلی در بستگان درجه یک، نژاد، بلوغ زودرس و یائسگی دیر رس می‌باشد.
فاکتورهای خطر قابل کنترل شامل عدم بارداری یا اولین بارداری پس از سن ۳۰ سالگی، هورمون درمانی، چاقی، مصرف الکل، فعالیت کم و رژیم‌های غذایی حاوی میزان بالای چربی می‌باشد.
فاکتورهای خطر متعددی در پیشرفت سرطان پستان تاثیر‌گذار هستند. با این وجود شایع‌ترین فاکتورها شامل جنس زن و سن است.
علائم بالینی
علائم بالینی معمول شامل یک توده بدون درد در معاینات بالینی توسط خود فرد، پزشک و یا مشاهده در ماموگرافی می‌باشد. علائم دیگر شامل ترشحات غیر طبیعی از پستان و یا تغییرات پوست پستان و ... می‌باشد.
کمتر از ۱۰ درصد بیماران با متاستاز تظاهر می‌نمایند. علائم در زمان متاستاز می‌تواند شامل درد کمر در متاستازهای استخوان، سردرد، تهوع و استفراغ در متاستازهای مغزی، تنگی‌نفس در متاستاز ریوی و یا درد شکمی در متاستاز کبدی باشد.
بیشتربخوانید:
فرآورده‌های سویا و خواص تغذیه‌ای آن
تشخیص سرطان سینه با روش‌های زیر امکان‌پذیر است
1- ماموگرافی تشخیصی: ماموگرافی بافت پستان را با دقت بیشتری بررسی کرده و اطلاعات دقیق‌تری از تومور در اختیار قرار می‌دهد. اگر ماموگرافی اطلاعات کافی در اختیار قرار ندهد، ام‌آر‌آی یا سونوگرافی ممکن است به عنوان تست تکمیلی مورد نیاز باشد.
2- بیوپسی پستان: اگر شک به سرطان پستان وجود داشته باشد، بیوپسی کمک‌کننده خواهد بود.
درمان
درمان سرطان پستان شامل دارو درمانی، جراحی، پرتودرمانی، درمان سیستمیک (شیمی‌درمانی، هورمون‌درمانی و درمان‌های هدفمند) می‌باشد.
سویا
تاکنون ترکیبات طبیعی یا ترکیبات مشتق شده طبیعی به عنوان اصلی‌ترین داروی ضد سرطان در خدمت بشر بوده‌اند که بیش از ۶۰ درصد از داروهای ضد سرطان موجود را به خود اختصاص داده‌اند.
یک نمونه، ایزوفلاون‌های سویا است که طی ۲۰ سال گذشته به طور گسترده مورد بررسی قرار گرفته تا جایی که اثرات وابسته به دوز ایزوفلاون‌های سویا جنجال‌های زیادی را برانگیخته است.
سویا گیاهی است یکساله دارای ساقه پرشاخه، برگ‌های آن بیضی، نوک‌تیز و سبز رنگ می‌باشد. میوه آن شبیه لوبیا است که در هر غلاف آن سه تا پنج دانه جدا از یکدیگر وجود دارد. رنگ دانه سویا بر حسب انواع مختلف متفاوت است و به رنگ‌های زرد، سفید، سیاه، خاکستری و خالدار دیده می‌شود.
دانه سویا به بزرگی یک نخود کمی مسطح و گرد است. دانه سیاه سویا بیشتر در طب گیاهی مصرف دارد، ولی از دانه زرد رنگ آن بیشتر برای روغن‌گیری استفاده می‌کنند. سویا به علت داشتن پروتئین و مواد مغذی در تغذیه انسان به کار می‌رود.
لوبیای سویا یکی از مواد غذایی گروه حبوبات است که جزء اصلی رژیم غذایی آسیایی بوده و از حدود 13000 سال پیش در این قاره پیدا می‌شده. سویا قرن‌ها است که غذای مردم آسیا مخصوصاً چین بوده است و مردم چین آن را همراه با برنج به عنوان غذای اصلی خود مصرف می‌کنند. ایالات متحده آمریکا بزرگ‌ترین تولید‌کننده سویا می‌باشد و تقریباً دو سوم محصول کل دنیا را تولید می‌کند. سویا در ایران به نام لوبیا روغنی، لوبیا چینی، سویا و دانه سویا معروف است.
هر یک لیوان لوبیای سویا حاوی پروتئینی حدوداً به اندازه پروتئین دو واحد گوشت، مرغ یا ماهی است. از نظر کیفیت نیز کیفیت پروتئین این لوبیا قابل مقایسه با پروتئین‌های حیوانی است، در حالی که هیچ کدام از حبوبات را نمی‌توان از نظر کیفیت پروتئین با گوشت، مرغ و ماهی مقایسه کرد.
لوبیای سویا هم مانند سایر حبوبات هیچ کلسترولی ندارد؛ اما جالب است که محتوای چربی خوب سویا از همه حبوبات بیشتر می‌باشد. در واقع سویا را می‌توان یکی از منابع چربی امگا 3 در نظر گرفت.
سویا همچنین حاوی مقادیر بالایی از مواد معدنی مخصوصاً کلسیم، آهن و روی می‌باشد. درست است که بدن ما آهنی که از مواد غذایی گیاهی وارد بدن می‌شود را به کیفیت آهن گوشت و مواد غذایی حیوانی جذب نمی‌کند؛ اما همراه کردن ویتامین C با این ماده غذایی بسیار به جذب آهن گیاهی کمک می‌کند.
محصولات حاوی سویا منابع مهم ایزوفلاون‌ها محسوب می‌شوند. ایزوفلاون‌ها زیر‌گروهی از ترکیبات فلاونوئیدی می‌باشند که ساختار شیمیایی آنها مشابه هورمون استروژن است. آنها می‌توانند به گیرنده‌های استروژن در سلول متصل شوند، به همین دلیل است که به ایزوفلاون‌ها، استروژن‌های گیاهی یا فیتواستروژن نیز گفته می‌شود. جنستئین و دایدزین فراوان ترین‌ایزوفلاون‌های موجود در دانه سویا می‌باشند.
فیتواستروژن‌ها به دلیل اینکه از نظر ساختاری شبیه هورمون طبیعی استروژن در بدن هستند، می‌توانند آثاری نزدیک به این هورمون در بدن داشته باشند، این در حالی است که آثار به جا مانده از فیتواستروژن‌ها در بدن، هرگز به شدت تأثیر خود هورمون استروژن موجود در بدن نیست. از طرف دیگر، بد نیست بدانید با اینکه استروژن هورمون جنسی زنانه است، می‌تواند در بدن مردان هم وجود داشته باشد.
با توجه به مطالعات انجام شده مشخص گردیده که مصرف سویا در نوجوانی و بزرگسالی می‌تواند از بروز سرطان سینه در زنان جلوگیری نماید، این در حالی است که مصرف سویا در بیماران مبتلا به سرطان سینه نتیجه کاملاً متفاوتی داشته و نه تنها سبب بهبودی بیماری نمی‌شود، بلکه سبب تشدید بیماری نیز می‌گردد. پس توصیه می‌شود افراد مبتلا به سرطان سینه یا دارای پیشینه خانوادگی ابتلا به سرطان سینه از مصرف سویا خودداری نمایند، هر چند که مطالعات هنوز کامل نیستند و مطالعات بیشتری برای تأیید این مطالب در این زمینه باید انجام گیرد.
