دكتر اكبر كوشانفر؛ متخصص كودكان عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی
چاقی یا اضافه وزن در كوكان از لحاظ جسمی و روانی یك مشكل جدی و در حال پیشرفت در جامعه محسوب می‌شود به‌طوری كه از هر 5 كودك و نوجوان یكی را گرفتار می‌كند. همچنین چاقی یكی از عوامل اصلی موثر بر افزایش مرگ و میر معرفی شده است كه بر اساس آخرین آمار از 6 میلیارد جمعیت جهان 1/1 میلیارد نفر اضافه وزن دارند.
در ایران نیز چاقی شایع است به‌طوری كه 60 درصد شهرنشین‌ها و 50 درصد روستاییان اضافه وزن دارند. طبق آمار هم اكنون 25 میلیون نفر ایرانی چاق و 15 میلیون نفر به علت فقر كمبو دریافت كالری مواد غذایی دارند. 2/7 درصد جمعیت ایران نیز به علت اضافه وزن مبتلا به دیابت نوع دوم هستند كه متاسفانه نیمی از آنها از بیماری خود اطلاع ندارند.
سالیانه صد هزار نفر به‌دلیل سكته قلبی، مغزی در ایران جان خود را از دست می‌دهند كه مهم‌ترین عامل سكته چاقی است. این مشكل نه تنها در ایران بلكه در جهان در طی یك دهه گذشته 2تا3 برابر شده است.
بیشتر چاق‌ها مشكل اضافه وزن خود را به مسایل ژنتیكی ربط می‌دهند در حالی كه 7 تا 9 درصد چاقی مربوط به عامل هورمونی و مابقی مربوط به تغذیه نادرست، نداشتن تحرك و ورزش و ایجاد سلول‌های چاقی در دوران كودكی است. در عین حال باید دانست دوران كودكی به‌خصوص زیر 3 تا 5 سالگی بهترین زمان برای جلوگیری از رشد سلول‌های چاقی در كودكان است بدین منظوردر این مقاله بیشتر به اهمیت چاقی در دوران كودكی می‌پردازیم.
عوارض جسمی و روانی
افزایش وزن غیرسالم پیامدهای فوری برای سلامت و در طولانی‌مدت بیماری‌ها در كودكان و بزرگسالان دارد. به‌عنوان مثال عوارض جسمی مانند اختلالات خواب، آپنه، انسداد خواب، آسم، رفلاكس مری به معده، اختلالات تنفسی عوارض ارتوپدیك، دیابت، بیماری‌های قلبی و بالا بودن فشار خون، كلسترول، پوكی استخوان، بیماری‌های كبدی در دوران كودكی و همچنین سرطان روده و پروستات در دوران بزرگسالی مشاهده می‌شود و اثرات روانی و عاطفی نیز مانند مشكلات عاطفی، هیجانی- تنبلی، افسردگی، مشكلات اجتماعی و طرد شدن از سوی دیگران، كشمكش با اعتماد به نفس و تصویر بدنی مثبت از خود و احساس ناراحتی از جمله مسایلی است كه در كودكان چاق دیده می‌شود.كودكان چاق ممكن است ،توسط دوستان و اقوام مورد تمسخر و اذیت قرار گیرند و از جمع دیگران طرد شوند.
روش تشخیص
برای دانستن اینكه فردی چاق یا اضافه وزن دارد از فرمول سنجش شاخص توده‌ای بدن (BMI) استفاده می‌شود. وزن (بر حسب كیلوگرم) خود را تقسیم بر قد (بر حسب متر) بتوان دو می‌كنیم عددی حاصل می‌شود، چنانچه از 5/18 كمتر بود لاغر اگر این عدد بین 5/18 تا25 باشد، وزن متناسب و خوب است.
اگر بین 30 تا 25 باشد باید مواظب احتمال چاق شدن، بود اما چنانچه از 30 بیشتر باشد، فرد چاق است و باید با یك رژیم غذایی، تحرك و تمرین‌های ورزشی وزن خود را متعادل كند.
ارزیابی بیماران چاق باید شامل شرح حال دقیق، وراثت، حداكثر وزن بدن، روش قبلی كاهش وزن، الگوی مصرف غذا، فعالیت جسمانی مصرف داروها مانند كورتیكوستروئیدها و آمادگی بیمار برای كاهش وزن در نظر گرفته شود. البته فقدان آمادگی نباید اخلالی دوباره دركاهش وزن ایجاد كند.
گرفتن شرح حال معاینه بالینی و بررسی تشخیص بیماری‌های همزمان در حد لزوم ارزیابی شوند. دور كمر نیز یك شاخص مستقل برای این پیامدها است.
روش‌های درمانی
اگر مادر نگران است كه مبادا كودك در آینده تبدیل به یك بالغ چاق شود باید نكات زیر را در دوران شیرخوارگی مورد بررسی قرار داد:
1- وزن موقع تولد
2- وزن كنونی شیرخوار
3- تغذیه شیرخوار
چنانچه شیرخوار از بدو تولد از شیر مادر تغذیه می‌كند كاهش 5 درصدی وزن در 5 روز اول قابل قبول است و شیر مادر با وجود پروتئین و كالری كافی برای رشد شیرخوار ایده‌آل است. رشد شیرخواران به خصوص رشد مغزی آنان در ماه‌های اول به‌علت دریافت كالری زیاد سریع‌تر است.
به‌طور متوسط وزن شیرخواران در یك سالگی سه برابر وزن تولد است اگر وزن كودك زیادتر از حد معمول باشد، نشانه چاقی شیرخوار است بنابراین بررسی رشد منحی وزن و قد شیرخواران در 2 سال اول زندگی از اهمیت خاصی برخوردار است.
در تحقیقاتی كه انجام شده است، تفاوت معناداری در رشد قد و دور سر نوزادان شیرخوار با شیر مادر و شیر خشك وجود ندارد و رشد وزنی شیر مادرخواران در 3 تا 4 ماهگی كندتر می‌شود حتی بعد از 6 ماهگی كه غذاهای كمكی نیز دریافت می‌كنند، در سنجش رشد مختصر كندی دارد. شیرخوارانی كه در بدو تولد در صدك 80 بوده و در همان صدك بالا رفتند چاق نیستند و چنانچه درصدك 50 بوده و بعد به صدك 80 برسند ممكن است در آینده چاق شوند. مطالعات نشان می‌دهد كه تغذیه با شیر مادر احتمال چاقی را در دوره كودكی كم می‌كند...
برای خواندن بخش دوم- چاقی در كودكان- اینجا کلیک کنید.
