محدثه آصفری؛ کارشناس ارشد بهداشت و ایمنی مواد غذایی، زیر نظر: دکتر محمد حضوری؛ متخصص تغذیه
برچسب‌های غذایی؛ پیام‌آور سلامت
اگر با خودمان صادق باشیم، اعتراف می‌کنیم که بسیاری از ما بدون خواندن برچسب موجود روی بسته بندی‌های مواد غذایی، اقدام به خرید این محصولات می‌نماییم.
توجه به اطلاعات درج شده بر روی برچسب‌های مواد غذایی بسیار حائز اهمیت بوده و به تصمیم گیری‌های آگاهانه خریداران در انتخاب مواد غذایی بسته بندی شده استاندارد و سالم کمک نموده که در نهایت می‌تواند به بهبود کیفیت رژیم غذایی و ارتقا سلامتی در جامعه منجر شود.
اما چگونه یک برچسب غذایی می‌تواند به توسعه سلامت جامعه و پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر کمک کند؟ برای پاسخ به این سؤال و شفاف سازی مساله باید در ابتدا ذکر شود که منظور از بیماری‌های غیر واگیر امراض قلبی – عروقی، سرطان‌ها، دیابت، چاقی و ... می‌باشد.
افزایش شیوع چاقی و بیماری‌های مرتبط با رژیم غذایی توجه بسیاری از پژوهشگران را به مقوله برچسب‌های غذایی جلب کرده است، امروزه اعتقاد بر این است كه بیشتر مشكلات عمده بهداشتی و مرگ و میر زودرس در جهان از طریق ایجاد تغییر در رفتار انسان با هزینه‌های کم قابل پیشگیری است و یکی از این راهکارهای ساده، دقت در خرید مواد غذایی سالمی است که با بسته بندی مناسب و اطلاعات صادقانه مندرج در برچسب، به سلامتی جامعه کمک می‌کنند.
برچسب روی میوه‌ها
جالب است بدانید چسبی که برای چسباندن استیکرها روی میوه استفاده می‌شود ارزش غذایی دارد.
اما خود استیکر خوردنی نیست. امروزه تتوی لیزری روی میوه‌ها شیوه دیگری است که به تازگی جایگزین برچسب شده است و حاوی همان اطلاعاتی است که روی برچسب قید می‌شود.
دستگاه تتو یک دستگاه هوشمند و مبتکرانه است که به آرامی با میوه تماس پیدا می‌کند و اطلاعات مورد نظر را روی پوست آن حکاکی می‌کند.
در بحث‌های بعدی به تعریف و چگونگی تفسیر اطلاعات موجود در برچسب گذاری محصولات غذایی و نحوه قرائت آنها خواهیم پرداخت.
برچسب گذاری مواد غذایی و تدوین قوانین آن
برچسب، نوشته و یا طرح‌های گرافیكی یا چاپ شده بر روی بسته بندی اولیه و نهایی است و عمل برچسب گذاری نوشتن و یا چاپ هر گونه تصویر و یا اطلاعاتی است، كه باید به اطلاع مصرف كننده برسد.
برچسب گذاری مواد غذایی از جمله موارد ضروری در آگاهی دادن به خریدار در هنگام خرید است، چرا که این حق مسلم خریدار است تا از محتوی آن چه می‌خرد، آگاهی کامل داشته باشد.
اگر انتخاب و مصرف مواد غذایی به نحو صحیح انجام گیرد، مشكل بیش خواری و عدم تعادل تغذیه‌ای تا حدود زیادی حل می‌شود و بهترین راه حل برای این اپیدمی جهانی مشاركت دادن و درگیر كردن افراد در حفظ سلامت خود است.
روند رو به رشد تعداد واحدهای تولیدی صنایع غذایی و تنوع در محصولات، ارگان‌های نظارتی را بر آن داشته است که مقررات و دستورالعمل‌هایی برای حفظ سلامت جامعه تدوین نمایند.
یکی از این ضوابط که به عنوان پلی میان تولیدکننده و مصرف کننده محسوب می‌شود، عمل برچسب گذاری است.
تولید کنندگان همواره باید برای انتخاب محصولات سالم، برچسب روی بسته‌های غذایی را مطالعه نموده و صحیح بودن اطلاعات آنها را مدنظر قرار دهند.
در اتحادیه اروپا و آمریکای شمالی تمام قوانین مربوط به برچسب گذاری الزامی است و این قانون با ارائه اطلاعات به خریدار سبب حمایت از حق مصرف کننده می‌شود و با وجود قابلیت رهگیری محصولات، اثر بخشی این سیاست بالا می‌رود. لذا، حق دانستن و حق انتخاب مصرف کننده از طریق اجرای چنین سیستم برچسب گذاری قدرتمندی به نحو موثری مورد تضمین قرار می‌گیرد.
بخش‌های مختلف برچسب‌های مواد غذایی
برچسب گذاری مواد غذایی و مکمل‌های غذایی از کشوری به کشور دیگر و در داخل کشور با توجه به سیاست آموزشی کشور و دیگر شرایط متفاوت است.
این اطلاعات برای افزایش درک مصرف کننده از ارزش غذایی یک محصول و کمک به تفسیر جداول غذایی در نظر گرفته شده است.
به طور کلی ضوابط و قوانین برچسب گذاری محصولات غذایی در کشور ما موارد زیر را در بر می‌گیرد:
1- الزامات برچسب گذاری
2- اظهارات توصیفی
3- اظهارات اخطاری
4- اظهارات برای غذاهای خاص
5- ادعاها (شامل ادعای عمومی، تغذیه‌ای و سلامتی بخش)
6- برچسب تغذیه‌ای
7- نشانگرهای رنگی یا چراغ راهنما
علائم موجود روی بسته‌بندی نقش مهمی در بازاریابی و شناسایی محصول دارند.
برچسب‌هایی که روی بسته بندی موادغذایی مختلف چاپ می‌شوند، حاوی برخی اطلاعات اجباری و برخی اطلاعات اختیاری هستند.
برچسب‌های غذایی منبع مهمی از اطلاعات هستند که با هدف بهبود سلامت مصرف کنندگان به کار گرفته می‌شوند.
اما علاوه بر وجود برچسب گذاری غذایی چیزی مهم‌تر از آن وجود دارد و آن چیزی نیست جز مفید بودن و کارامد بودن برچسب‌ها.
برچسب گذاری باید به گونه‌ای صورت بگیرد تا به مصرف کننده اطمینان دهد که برچسب یک محصول، به هیچ وجه اطلاعات نادرست، گمراه کننده و یا فریبنده را بیان نمی‌کند.
اطلاعات ارائه شده باید به منظور فراهم آوردن آگاهی مناسب از مواد مغذی موجود در آن محصول در نظر گرفته شود.
اما به جز برچسب‌های غذایی، بر روی میوه‌ها و سبزیجات نیز گاه برچسب‌ها و کدهای مرموزی دیده می‌شود که بهتر است قبل از اشاره به تمام عناصر برچسب‌های غذایی، اشاره‌ای به این کدهای مرموز داشته باشیم!!
مفاهیم برچسب‌های میوه
بدون شک تا به حال با میوه‌های وارداتی و حتی برخی از انواع داخلی که دارای برچسب‌های جداگانه‌ای بوده و نام شرکت نیز روی آنها حک شده است مواجه شده‌اید.
برخی از ما به این برچسب‌ها اهمیت نمی‌دهیم و معتقدیم خواندن آن امری غیر ضروریست.
اما در واقع این برچسب‌ها رمزی عددی دارند که “PLU” نامیده می‌شود. تاجران و کشاورزان این برچسب‌ها را برای رساندن اطلاعاتی به مصرف کنندگان روی میوه‌ها و سبزیجات درج می‌کنند.
این برچسب‌ها فقط برای اسکن کردن قیمت خوراکی‌ها نیست. کد (PLU (Price look-up codes یا برچسب قیمت که روی محصول چاپ شده است علاوه بر قیمت، شرایط رشد میوه را نیز برای شما باز گو می‌کند.
با خواندن این کد شما متوجه خواهید شد که آیا آن محصول دستکاری ژنتیکی شده یا به کمک کود شیمیایی، قارچ‌کش یا علف‌کش تولید شده است.
این راهنما به شما آموزش می‌دهد که بر روی این برچسب‌ها چه چیزی را جستجو کنید.
فواید، اهمیت و ضرورت برچسب‌گذاری مواد غذایی: تسهیل انتخاب غذای سالم
افراد مختلف نیازهای متعددی برای دقت به محتویات مواد غذایی مصرفی خود دارند. در برچسب محتویات مواد غذایی، مواد تشکیل دهنده باید براساس مقدار آنها از بیشترین به کمترین نوشته شود و برای کمک به مصرف کنندگان مبتلا به آلرژی یا عدم تحمل غذایی، ذکر منابع مواد تشکیل دهنده الزامی است.
افرادی هستند که برای کنترل وزن خود از رژیم‌های کم انرژی و پرفیبر بهره می‌برند؛ این افراد باید محصولاتی را انتخاب نمایند که با میزان حجم بیشتر، حاوی انرژی کمتری هستند تا کالری اضافه‌تر از نیاز بدنشان به آنها تحمیل نشده و در نهایت منجر به ذخیره این انرژی مازاد به شکل چربی در بدن نگردد.
علاوه بر این، قرائت دقیق برچسب محصولات غذایی، برای پیشگیری از علایم مربوط به حساسیت‌های غذایی و یا برخی بیماریها، اهمیت بسیار بیشتری دارد.
به عنوان مثال فردی که به لاکتوز (قند شیر) حساسیت دارد، نمی‌تواند شیر معمولی که حاوی قند لاکتوز است مصرف کند و مجبور است از شیر بدون لاکتوز استفاده نماید تا مشکلی برای او رخ ندهد، و یا کسانی که به بیماری سلیاک (حساسیت به گلوتن گندم) مبتلا هستند، نمی‌توانند گندم، جو، سبوس، شیر مالت و موادی که دارای گلوتن هستند، را مورد مصرف قرار دهند و نکته مهم این است که این مواد ممکن است در غذاهایی مثل اسپاگتی، ماکارونی، سوسیس، کالباس، سس گوجه فرنگی، خردل و حتی آدامس نیز به کار رفته باشد و اگر این افراد به برچسب این مواد غذایی دقت نکنند و آنها را مصرف کنند، با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد.
همچنین بیماران دیگری مثل مبتلایان به فنیل کتونوری (PKU) نیاز به مصرف غذاهای حاوی فنیل آلانین کم دارند، وگرنه از همان ابتدای کودکی دچار عقب ماندگی ذهنی می‌شوند.
برچسب غذایی باید حاوی اطلاعات صحیح، دقیق و کاملی باشد. سوالی که در اینجا برای اکثر مصرف کنندگان ایجاد می‌شود نحوه استفاده و قرائت اطلاعات مندرج بر روی بسته بندی‌های غذایی است!؟
برخی میوه‌ها چهار رقمی و برخی 5 رقمی هستند. چهار رقم آخر PLU نشان دهنده نوع سبزی یا میوه است. این اعداد و ارقام در همه جا یکسان هستند. مثلاً موز در همه کشورهای دنیا برچسب شماره ۴۰۱۱ دارد.
برچسب‌های چهار رقمی که اعداد اول آنها با ۳ و ۴ شروع می‌شود: اگر برچسب درج شده روی میوه و سبزیجاتی که خریداری میکنید چهار رقمی باشد، به این معناست که این میوه‌ها و سبزیجات با بهترین ابزارهای تکنولوژی پیشرفته تولید و بسته بندی شده است.
همچنین از بهترین کودهای ضد حشرات در کشاورزی بهره برده‌اند.
در این میوه‌ها کشاورز از کودها و مواد شیمیایی مختلفی برای تولید آنها استفاده کرده است، به گونه‌ای که باعث رشد سریع و غنی سازی شده است.
معنای برچسب‌ها
برچسب‌های پنج رقمی که اعداد اول آنها با 8 شروع می‌شود: اگر کد PLU پنج رقمی و عدد اول آن ۸ بود، نشان می‌دهد که این میوه یا محصول تراریخته یا دستکاری ژنتیکی شده است.
یک موز که دستکاری ژنتیک شده و تراریخته (GMO) باشد با شماره ۸۴۰۱۱ مشخص می‌شود.
برچسب‌های پنج رقمی که اعداد اول آنها با 9 شروع می‌شود: اگر کد PLU پنج رقمی بود و با عدد ۹ آغاز می‌شد، نشان می‌دهد این محصول ارگانیک است.
موزی که ارگانیک است با شماره ۹۴۰۱۱ شناخته می‌شود. این میوه‌ها به عنوان بهترین و سالم‌ترین میوه‌ها به بازار ارائه می‌شوند.
بیشتر بخوانید:
