ناهید سلیمانی
تاثیرات فوری غذا
به محض شروع خوردن برخی غذاها، تغییراتی در دهان ایجاد می‌شود. باكتری‌های موجود در دهان باعث می‌شوند كه پلاك‌های دندانی حالت اسیدی بیشتری پیدا كنند و این اسید شروع به تخریب دندان می‌نماید و باعث پوسیدگی دندان می‌شود.تمام غذاهایی كه دارای كربوهیدرات هستند در نهایت كربوئیدرات‌هایشان به قندهای ساده همچون گلوكز، فروكتوز، مالتوز و لاكتوز تبدیل می‌شوند. برخی غذاها كه كربوهیدرات‌های قابل تخمیر دارند در دهان شكسته می‌شوند در حالی كه كربوهیدرات برخی غذاها در بقیه دستگاه گوارش شكسته می‌شود.كربوهیدرات‌های قابل تخمیر با باكتری‌های دهان همكاری میكنند و بالاخره دندان را از بین می‌برند. این غذاها شامل قندهای آ‌شكار مانند شیرینی، كیك، نوشابه، شكلات و قندهای ناپیدا مانند نان، چیپس، موز و غلات صبحانه است.
بعضی باكتری‌هایی كه روی دندان‌ها هستند از این قندها استفاده كرده و اسید تولید میكنند. این اسیدها مواد معدنی مینای دندان را حل میكنند. البته دندان‌ها طی فرآ‌یندی مواد معدنی را دوباره بازسازی میكنند. بزاق دهان، فلوراید و برخی غذاها به این فرآ‌یند كمك میكنند. فساد دندان زمانی آ‌غاز می‌شود كه سرعت از دست رفتن مواد معدنی بیش از به دست آ‌مدنشان باشد. چیپس یكی از بدترین این مواد است. فقط كافی است یك مشت چیپس بخورید و بعد ببینید چقدر تلاش لازم است تا تمام آ‌نچه را كه بین دندان‌ها و روی شیارها و شكاف‌های دندان‌ها باقی مانده است تمیز كنید.
دندان‌های كرسی كه شیارهای بیشتری دارند، بیشتر در معرض پوسیدگی قرار دارند. غذاهایی كه برای دندان مناسب نیستند، به هنگام خوردن اسید تولید نمی‌كنند، بلكه نیم ساعت بعد دندان را احاطه میكنند. كسانی كه در طول روز نوشابه یا قهوه شیرین را جرعه‌جرعه می‌نوشند و یا شیرینی‌های كوچك و اسنك‌های حاوی كربوهیدرات زیاد مصرف میكنند، تقریبا به طور دائم یك منبع قندی در اختیار باكتری‌ها قرار می‌دهند. مطالعات نشان داده‌اند كسانی كه بین وعده‌های غذایی، میان وعده‌های شیرین مصرف میكنند، بیشتر از كسانی كه همان مقدار شیرینی همراه با غذای خود می‌خورند، در معرض پوسیدگی دندان قرار دارند.
چه بخوریم؟
با رعایت توصیه‌های ساده زیر می‌توانید به سلامت دندان‌های خود كمك كنید:
- هر روز به جای برنج و نان سفید از غلات كامل مانند برنج قهوه‌ای، جوی دوسر و نان تیره استفاده كنید.
- سبزیجات سبز تیره یا نارنجی رنگ بیشتر مصرف نمائید.
- میوه‌های گوناگون بخورید.
- از رژیم پر غلات، میوه‌جات و سبزیجات پیروی كنید.
- برای تامین بخشی از پروتئین روزانه خود ماهی، حبوبات، مغزها و دانه‌ها را در رژیم غذایی خود قرار دهید.
- غذاهای كم نمك مصرف كنید.
- وزن خود را در حد متعادل حفظ كنید و فعالیت بدنی كافی داشته باشید.
- بطور كلی در هرم غذایی خود باید غلات كافی، حداقل دو و نیم واحد سبزیجات، ۲ واحد میوه، حداقل ۳ لیوان شیر، ماست و پنیر حاوی كلسیم و پروتئین‌هایی مانند گوشت، حبوبات، تخم‌مرغ و مغزها را قرار دهید و در مصرف چربی‌ها و شیرینی‌ها امساك نمائید.
برای پیشگیری از پوسیدگی دندان نكات زیر را رعایت فرمائید
۱- مصرف اسنك‌ها (میان‌وعده‌ها)را به حداقل برسانید تا زمانی را كه دندان‌هایتان در معرض تماس اسید قرار می‌گیرند كاهش دهید. اگر اهل میان‌وعده هستید، غذاهایی را انتخاب كنید كه كربوهیدرات‌های قابل تخمیر نداشته باشند.
بهترین انتخاب‌ها، پنیر، مرغ یا گوشت‌های دیگر، مغزها یا شیر است. این غذاها ضمنا می‌توانند با تامین كلسیم و فسفر به بازسازی مواد معدنی دندان كمك كرده و محافظی برای مینای دندان ایجاد نمایند.
انتخاب‌های متوسط- میوه‌های سخت مانند سیب، گلابی و سبزیجات هستند. گرچه میوه‌ها حاوی قند طبیعی هستند ولی مقدار زیادی نیز آ‌ب دارند كه قند میوه را رقیق كرده و ترشح بزاق را تحریك می‌نمایند. بزاق نیز به علت دارا بودن مواد ضدباكتری از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری می‌نماید. سبزیجات به اندازه‌ای كربوهیدرات ندارند كه خطرناك باشند.
بدترین انتخاب‌ها – شكلات، شیرینی، كیك، چیپس و پفك، نان، مافین (كلوچه)، سیب‌زمینی سرخ كرده، چوب شور، موز، كشمش و دیگر میوه‌های خشك هستند. این غذاها منبع قندی لازم برای تولید اسید را در اختیار باكتری‌ها قرار می‌دهند. اگر این خوراك‌ها به سطح دندان بچسبند یا بین دندان‌ها گیر كنند خطرناك‌تر خواهند بود.
۲- مصرف نوشابه حتی بدون قند یا هر نوشیدنی حاوی شكر مانند قهوه یا چای شیرین و لیموناد را كاهش دهید. آ‌ب میوه‌ها حاوی قندطبیعی هستند و می‌توانند موجب پوسیدگی شوند. اگر چنین نوشابه‌هایی مصرف می‌كنید، آ‌نها را جرعه‌جرعه به مدت طولانی استفاده نكنید. اگر یك بطری نوشابه را همراه غذا بنوشید و تمام كنید بهتر از این است كه تا دو ساعت آ‌ن را جرعه‌جرعه مصرف كنید.
۳- از مكیدن آ‌ب‌نبات‌های سخت، حتی اگر بسیار كوچك باشند، اجتناب نمائید. زیرا آ‌ب نبات‌ها قند زیادی برای افزایش اسید تولید شده توسط باكتری‌ها دارند. اگر می‌خواهید طعم دهان خود را تغییر دهید از آ‌دامس‌های بدون قند استفاده كنید.
۴- خوراكی‌های ترش و اسیدی به تحلیل مواد معدنی مینای دندان كمك میكنند.
۵- پس از خوردن غذا، دندان‌های خود را مسواك بزنید تا پلاك‌های باكتریایی را از سطح دندان‌های خود پاك كنید. حداقل روزانه دوبار مسواك بزنید.
۶- جویدن آ‌دامس‌های بدون قند كه حاوی زایلیتول (درژخدشس) هستند به كاهش خطر پوسیدگی دندان كمك میكنند، زیرا نه تنها موادی را كه به دندان‌ها چسبیده‌اند جدا میكنند بلكه ترشح بزاق را نیز افزایش می‌دهند.
