زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

مینا عبدالهی؛ دانشجوی دکتری تخصصی (Ph.D) علوم تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران، محسن صدیقیان؛ دانشجوی کارشناسی ارشد علوم تغذیه، دانشگاه علوم پزشکی تهران

درمان اصلی آرتریت روماتوئید استفاده از داروهای کنترل کننده التهاب و درد ‌می‌باشد. استفاده از این داروها عوارض جانبی زیادی بدنبال دارد که به کمبودهای تعذیه‌ای می‌‌توان اشاره کرد از جمله کمبود ویتامین‌هایی همچون فولیک اسید، C، D، B6،B12 و E و برخی مواد معدنی مانند کلسیم، منیزیوم، سلنیوم و روی. اغلب این ریزمغذی‌ها باید از مواد غذایی و نه از مکمل‌ها تامین شوند. اما در برخی از شرایط اضطراری دریافت مکمل توصیه می‌شود. در درمان و کنترل بیماری موارد زیادی اثرگذار می‌‌باشند که از آن جمله می‌‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ورزش و آرتریت روماتوئید

‌درمان‌های فیزیکی و فیزیوتراپی بخشی از ‌درمان‌های اولیه بیماران تازه تشخیص داده‌شده می‌باشد. بر اثر بیماری ضعف ماهیچه‌ها وکاهش عملکرد اتفاق می‌‌افتد که جهت حفظ عملکرد مفاصل و ماهیچه‌ها، توصیه‌ها مبنی بر حفظ انرژی همراه با ورزش‌های کششی و نرمشی منظم می‌‌باشد.

رژیم درمانی در آرتریت روماتوئید

در آرتریت روماتوئید بدنبال تخریب پروتئین‌‌های بدن به دلیل مواد التهابی آزاد شده (سیتوکین‌‌ها) و تحلیل ماهیچه‌ها در نتیجه کاهش فعالیت و عملکرد عضلانی سوء تغذیه پیشرفت می‌کند. میزان مواد غذایی پروتئینی در حد نیاز معمول بوده ولیکن در صورت افزایش سوء تغذیه و کاهش وزن مطلوب در بیماران توصیه به دریافت پروتئین افزایش می‌یابد. پروتئین مورد نیاز باید از منابع گیاهی مانند حبوبات و غلات و پروتئین‌های حیوانی لخم مانند مرغ و ماهی تامین شود. مصرف مواد غذایی همچون همبرگرها، مرغ و دیگر گوشت‌هایی که در دمای بالا سرخ می‌شوند باعث افزایش ترکیبات مضری در جریان خون می‌شود که وضعیت موجود را بدتر و التهاب را تشدید می‌‌کند.

توجه شود که اثرات منفی عوارض جانبی داروهای مصرفی و خود روند بیماری بر عملکرد طبیعی دستگاه گوارش نباید نادیده گرفته شود است. اندازه‌گیری ممتد وزن به عنوان یک عامل مهم در میزان شدت آرتریت روماتوئید شناخته شده است. انرژی موجود رژیم غذایی باید به مقداری باشد که بتواند وزن مطلوب و یا وزن معمول را ثابت نگه دارد. جالب است بدانید با یک تغذیه سالم و متعادل می‌‌توان براحتی بیماری را کنترل کرد  لذا در آرتریت روماتوئید پیروی از یک رژیم سالم و متعادل بسیار تاکید می‌‌گردد. رژیم متعادل که بر دریافت مواد غذایی گیاهی متمرکز است.، یعنی حدوداً 3/2 از مواد غذایی دریافتی باید از منابعی همچون سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل تامین شود. باقی مانده رژیم باید ازمواد لبنی بدون چربی یا کم چرب و منابع لخم و کم چرب پروتئین تامین شود. تحقیقات نشان داده است که رژیم‌‌های غذایی گیاهخواری، گیاهخواری مطلق و رژیم مدیترانه‌ای که همگی بیشتر بر مصرف میوه و سبزیجات تاکید دارند اثرات مفیدی در درمان و تسکین درد در آرتریت روماتوئید دارند. رژیم مدیترانه ای سرشار از امگا 3، روغن زیتون، میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل و آنتی اکسیدان‌ها می‌باشد، به نظر گزینه‌ای مناسب برای انتخاب رژیم سالم در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید است.

چربی‌ها و آرتریت روماتوئید

برخلاف تصور، رژیم کم چرب به علت کاهش مصرف ویتامین‌های محلول در چربی مانند ویتامین A و E به عنوان آنتی اکسیدان‌های طبیعی، افزایش تجزیه چربی‌‌های بدن و تولید مواد التهابی توصیه نمی‌شود. تغییرات نوع چربی در روغن‌‌های مصرفی در مقایسه با حذف چربی مفیدتر بوده و احتمالا برای سیستم قلبی عروقی و آرتریت اثرات سودمندی بدنبال دارد از این رو یک رژیم با چربی متعادل توصیه می‌شود.

ماهی بایستی یکی از اجزای اصلی رژیم غذایی مصرفی شما باشد زیرا که امگا 3 موجود در ماهی یکی از مهمترین ضد التهاب‌های موجود در غذا ‌می‌باشد. مصرف حداقل 2-1 وعده ماهی در هفته بسیار مطلوب می‌باشد. از سایر منابع امگا 3 می‌‌توان به روغن‌‌های کانولا، گردو، هسته انگور، زیتون و بزرک اشاره کرد.

روغن زیتون فرایند نشده وتازه ترکیب ضد التهابی دارد که اثری همچون داروهای مسکن و ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین در کاهش التهاب و درد دارد. اثرضد التهابی و ضد درد چهار قاشق غذاخوری روغن زیتون با انرژی 400 کیلوکالری با یک قرص 200 میلی‌گرم ایبوپروفن برابر می‌‌باشد. با این حال به دلیل انرژی بالا باید روغن زیتون جایگزین روغن‌‌های دیگر مصرفی در رژیم روزانه شود نه اینکه افزون بر مصرف آنها مصرف شود. زیرا افزایش انرژی مصرفی و افزایش دریافت کالری از رژیم خود یک التهاب‌زا می‌باشد.

گامالینولنیک اسید موجود در روغن کشمش سیاه، گل گاو زبان و پامچال در صورتی که همراه با منابع چربی‌های امگا 3 مصرف شود باعث تولید پروستاگلاندین نوع 1 در بدن شده که این ماده  به عنوان یک ماده ضد التهابی اثر کرده و  باعث کاهش درد، سختی صبحگاهی و سفتي مفاصل، بدون عوارض جانبی جدی می‌شود. از طرف دیگر امگا 6 ممکن است روند التهاب را افزایش دهد . روغن‌‌های ذرت، گلرنگ، آفتابگردان، سویا و پنبه دانه از منابع غنی امگا 6 می‌باشند که امروزه در مقادیر زیاد مصرف می‌شوند. علاوه بر این اسنک‌‌ها، فست فودها، غذاهای سرخ شده، مارگارین، گوشت‌ها و زرده تخم‌مرغ نیز از منابع امگا 6 می‌‌باشند. مصرف بیش از حد امگا 6 نسبت به امگا 3 باعث افزایش خطر التهاب مفاصل و پیشرفت بیماری می‌شود.

آرتریت روماتوئید و مواد معدنی، ویتامین‌ها و آنتی اکسیدان‌ها 

عوارض جانبی ناشی از درمان طولانی مدت با داروهای استروئید و ضد التهاب‌‌های غیر استروییدی همچنین سوجذب مواد مغذی در مراحل پیشرفته بیماری و کاهش اشتها منجر به ایجادکمبود‌های تغذیه‌ای در بیماران می‌شود. از جمله این کمبود‌ها ‌می‌توان به کمبود ویتامین‌های فولیک اسید، C، D، B6،B12 و E و کمبود مواد معدنی نظیر کلسیم، منیزیوم، سلنیوم و روی اشاره کرد. متخصصین تغذیه توصیه می‌‌کنند که اغلب این مواد باید از مواد غذایی و نه از طریق مکمل‌ها تامین شوند.

ویتامین D در محافظت از سلامت استخوان و بیماری‌های استخوانی و همچنین تعدیل و تنظیم سیستم و التهاب نقش دارد. منابع غذایی ویتامین D شامل ماهی‌‌ها، زرده تخم مرغ و جگر ‌می‌باشد که بهتر است از طریق مصرف ماهی تامین شود.

افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید دارای سطوح پایینی از سلنیوم به عنوان یک ماده معدنی ضروری برای بدن می‌‌باشند. منابع غذایی سلنیوم شامل غلات کامل، صدف و میگو ‌می‌باشند. دریافت مکمل به علت ایجاد عوارض جانبی باید تحت نظر پزشک صورت گیرد.

رژیم غذایی ضد التهاب

1- مصرف میوه‌ها و سبزیجات رنگی بویژه توت‌‌ها، گوجه فرنگی، پرتقال و میوه‌های زرد و سبزی‌‌های سبز تیره، سویا، چای سبزو چای سفید و شکلات‌‌های تیره. کاهش مصرف پیاز و سیب زمینی

 2- کاهش مصرف اسیدهای چرب اشباع و اجتناب از اسیدهای چرب ترانس، افزایش مصرف منابع امگا 3، کاهش مصرف منابع امگا 6، مانند روغن‌های گیاهی و چربی‌های حیوانی

 3- کاهش مصرف کربوهیدرات‌های ساده مانند قند و شکر، مالت، پاستا، نان سفید و برنج سفید و افزایش مصرف غلات کامل مانند نان‌‌های جو؛برنج قهوه ای، گندم بلغاری و جوانه گندم

 4- استفاده از منابع پروتئینی لخم مانند مرغ و ماهی و ترجیحاَ ماهی‌های چرب مانند ماهی سالمون و ساردین... و کاهش مصرف گوشت قرمز، تخم مرغ، کره ومحصولات لبنی پرچرب

 5-کاهش مصرف فست فودها و غذاهای آماده

6- افزایش مصرف ادویه‌‌های ضد التهابی مانند زردچوبه، زنجبیل، کاری و رزماری

 7- حفظ وزن مطلوب و  انجام ورزش‌های هوازی با شدت متوسط به پایین و خودداری از انجام ورزش‌های غیر هوازی و سنگین مانند بدنسازی.