دكتر محمدرضا عماد و دكتر اسداله امان‌الهی
استئوآرتریت شایع‌ترین بیماری مفصلی انسان است. استئوآرتریت زانو علت عمده ناتوانی مزمن در بین افراد مسن به شمار می‌آید و اكثر مراجعه‌كنندگان به درمانگاه‌های طب فیزیكی و توانبخشی را همین بیماران تشكیل می‌دهند. شایع‌ترین شكل بیماری به صورت اولیه (ایدیوپاتیك) است كه هیچ عامل مستعد‌كننده‌ای جهت ابتلا ندارد. بیمار معمولا با درد مبهم عمقی محدود به مفصل زانو مراجعه می‌كند كه با استفاده از مفصل، تشدید و با استراحت، بهبود می‌یابد. خشكی مفصل زانو معمولا كمتر از 20 دقیقه طول می‌كشد. در معاینه فیزیكی ممكن است حساسیت موضعی نسبت به لمس، كریپتوس استخوانی، افوزیون سینوویال و آتروفی عضلات اطراف مفصلی داشته باشد. درمان استئوآرتریت در راستای كاهش درد، حفظ تحرك مفصل و به حداقل رساندن ناتوانی فرد انجام می‌شود. شدیت دخالت درمانی باید با توجه به وضعیت هر بیمار و به طور جداگانه ای تعیین شود. از جمله روش‌های غیردارویی درمان استئوآرتریت زانو می‌توان به طب سوزنی اشاره كرد.
اگرچه طب سوزنی ریشه در طب سنتی شرق و سابقه طولانی مدت درمانی دارد، اما در دو دهه اخیر به عنوان یك طب جامع‌نگر و مكمل در كنار طب مدرن، جایگاه خاصی را كسب كرده است، به نظر می‌رسد كه طب سوزنی باعث تسریع روند بهبود بیماری می‌گردد. مشخص شده است كه انجام صحیح طب سوزنی در 55 تا 85 درصد موارد دردهای مزمن مفید است، در حالی كه در گروه دارونما 30 تا 35 درصد و روش نا به جا حدود 33 تا 50 درصد موفقیت داشته است. اكثر نویسندگان معتقدند كه عمده نقاط طب سوزنی با نقاط ماشه‌ای تطابق دارند. ملزاك و همكاران دریافتند كه 71 درصد نقاط طب سوزنی با نقاط ماشه‌ای همخوانی دارند. تراول نشان داد كه كانون‌های كوچك فوق‌العاده حساسی در بافت میوفشیال وجود دارند كه اگر لمس یا تحریك شوند باعث ایجاد درد در یك منطقه وسیع‌تر می‌شوند. او مشاهده كرد كه سوزن كاری بدون دارو در نقاط ماشه‌ای باعث كاهش درد می‌شود.
چینی‌ها این نقاط را نقاط حساس می‌گویند و سوزن كاری آنها را لازم می‌دانند. در مطالعه‌ای كه به وسیله كاوالیر و براندت (2003) روی 205 بیمار مبتلا به استئوآرترین زانو انجام شد، بعد از 6 هفته درمان با طب سوزنی به طور قابل ملاحظه‌ای درد بیماران كاهش داشت كه خصوصا كاهش درد در بیمارانی بیشتر دیده شد كه حداكثر میزان درد را داشتند. در مطالعه دیگری كه به وسیله فراندز اینفانته و همكاران (2002) انجام گرفت، 48 بیمار دچار استئوآرتریت زانو به دو گروه درمانی تقسیم شدند و به هر دو گروه روزانه 50 میلی‌گرم دیكلوفناك (هر 8 ساعت) به مدت 2 هفته داد. علاوه بر این، برای یك گروه طب سوزنی هم انجام داد. مشخص شد كه در بیماران تحت درمان با طب سوزنی به طور قابل توجهی توانایی عملكرد فیزیكی و عملكرد روانی افزایش داشته است.
این مطالعه با هدف تعیین و مقایسه اثربخشی طب سوزنی با ایبوپروفن در كاهش درد استئوآرتریت زانو انجام گرفت.
تصور می‌شود در بیماران تحت درمان با طب سوزنی، علاوه بر كاهش سریع درد بیماران، با تداوم یافتن تعداد جلسات درمانی (حداقل دو بار در هفته) در طولانی‌مدت، اثر درمانی فزآینده‌تری حاصل شود. همان طور كه در این مطالعه نیز دیده می‌شود، اثرات مربوط به كاهش درد، بهبود دامنه حركتی و خشكی مفصل زانو، چشمگیر بوده است. البته باید ذكر شود كه بعضی از بیماران، مقاوم به طب سوزنی هستند و جواب اندكی به درمان می‌دهند. در طی آزمایشی بر روی موش‌ها، نشان داده شد كه در بعضی از آنها به طور ژنتیكی گیرنده آندورفینی وجود ندارد و لذا پاسخ انها به آندورفین‌ها نیز بسیار كم بوده است. در مطالعه حاضر نیز بعضی از بیماران پاسخ مورد انتظار به طی سوزنی را نشان ندادند كه ممكن است با همین تئوری قابل توجیه باشد. همچنین به نظر می‌رسد كه در صورت ادامه یافتن تعداد جلسات درمانی طب سوزنی، می‌توان از فواید جریان‌های كم فركانس، بهره بیشتری كسب نمود.
در مطالعه دیگری كه در دانشگاه آمستردام بر روی 95 بیمار دچار استئوآرتریت زانو انجام شد، بیماران در دو گروه درمانی تحت آكوپانكچر و دیكلوفناك و گروه كنترل تحت درمان با آكوپانكچر نما و دیكلوفناك قرار گرفتند. پس از 6 هفته درمان، نمرات ایندكس WOMAC در گروه درمانی كاهش بیشتری داشت و در بین خرده مقیاس‌های آن نیز فعالیت‌های عملكردی نسبت به بقیه بهبود بیشتری داشت. علاوه بر این، در گروه درمانی بهبود قابل ملاحظه‌ای در توانایی فیزیكی و عملكرد روانی دیده شد. البته در 3 بیمار تحت درمان با آكوپانكچر، كبودشدگی گزارش شد. در مطالعه حاضر نیز بهبود عملكرد مفصلی زانو (خشكی صبحگاهی) در گروه طب سوزنی نسبت به گروه ایبوپروفن از میزان بیشتری برخوردار بود.
در مجموع به نظر می‌رسد كه حتی اگر اثر ضد دردی طب سوزنی و ایبوپروفن یكسان باشد، باز هم یك پیروزی به سود طب سوزنی است، زیرا عوارض جانبی كمتری دارد. بنابراین می‌توان گفت كه طب سوزنی نیز به عنوان یك روش انتخابی برای تسكین بعضی از دردهای مزمن از جمله استئوآرتریت زانو می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. از محدودیت‌های این مطالعه می‌توان به كم بودن تعداد جلسات درمانی گروه تحت درمان با طب سوزنی اشاره كرد. به نظر می‌رسد، اگر به تعداد جلسات درمانی بیماران افزوده می‌شد، نتایج بهتری نیز حاصل می‌گردید. از طرفی اگر بتوان طب سوزنی را همراه با مدالیتی‌های دیگر از جمله فیزیوتراپی و ورزش درمانی به كار برد، نتایج بهتری كسب نمود، لذا مطالعه بیشتری در این زمینه را طلب می‌كند.
