دكتر امیر كامران نیكوسخن
تیروئید، غده پروانه‌ای شكلی است كه پایین گردن و دو طرف نای قرار گرفته. هورمون‌های تیروئید (T3,T4) توسط این غده ساخته شده و وارد خون می‌شوند. این هورمون‌ها بر تمامی سلول‌های بدن اثر كرده و بسیاری از فعالیت‌های بدن را تنظیم می‌كنند. مقدار هورمونی كه توسط این غده ترشح می‌شود توسط غده هیپوفیز و غده هیپوتالاموس در مغز تنظیم می‌گردد.
غده هیپوفیز، هورمونی به نام TSH می‌سازد كه مقدار ترشح هورمون تیروئید را تنظیم می‌كند. كاهش تولید هورمون‌های تیروئید شرایطی به نام هیپوتیروئیدی به وجود می‌آورد و در مقابل، افزایش تولید هورمون‌های تیروئید سبب شرایطی به نام هیپرتیروئیدی می‌شود. در شرایط كم‌كاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) فرد احساس سرما و خستگی كرده، ضربان قلبش كاهش یافته و دچار افسردگی و افزایش وزن می‌شود.
در هیپوتیروئیدی خفیف، مقدار هورمون‌های تیروئید كاهش نمی‌یابد فقط مقدار هورمون TSH افزایش می‌یابد. در شرایط پركاری تیروئید (هیپرتیروئیدی) فرد دچار احساس عصبانیت و اضطراب و طپش قلب می‌شود و وزن او نیز كاهش می‌یابد. در این حالت، مقدار هورمون‌های تیروئید، افزایش و مقدار هورمون TSH كاهش می‌یابد. اختلالات تیروئید از بیماری‌های شایع است و با افزایش سن، شیوع بیشتری پیدا می‌كند.
خوشبختانه آزمایش هورمون‌های تیروئید خیلی گران نیست و دقت روش‌های امروزی در تشخیص نیز بالا است. غربالگری بیماری‌های تیروئید در افراد در معرض خطر مانند سالمندان، نوزادان و افراد دیابتی توصیه می‌شود. هیپوتیروئیدی (كم‌كاری تیروئید) از شایع‌ترین بیماری‌های تیروئید در افراد مسن، به‌خصوص در زنان مسن است.
كم‌كاری تیروئید معمولاً بیماری خودایمنی است كه به آن بیماری هاشیماتو نیز می‌گویند. البته كم‌كاری ثانویه تیروئید به دنبال جراحی تیروئید یا درمان با ید رادیواكتیو نیز پدیده‌ای شایع می‌باشد. كم‌كاری ثانویه تیروئید ناشی از بیماری‌های هیپوفیز یا هیپوتالاموس، پدیده‌ای است كه به ندرت مشاهده می‌شود. در آمریكا حدود 4 میلیون نفر مبتلا به هیپوتیروئیدی هستند و هورمون تیروئید دریافت می‌كنند.
در مقابل، هیپروتیروئیدی (پركاری تیروئید) از شیوع بسیار كمتری برخوردار است. شیوع بیماری‌های تیروئید در افراد دیابتی بیشتر از سایر افراد جامعه است. همانطور كه می‌دانید دیابت نوع 1 یك بیماری خود ایمنی است یعنی سیستم دفاعی بدن به اشتباه به سلول‌های انسولین‌ساز پانكراس (سلول‌های بتا) حمله كرده و آنها را از بین می‌برند.
باید بدانید كه افراد مبتلا به یك بیماری خود ایمنی، امكان ابتلا به یك بیماری خودایمنی دیگر را نیز دارند یعنی ممكن است سلول‌های دفاعی بدن به سلول‌های غده تیروئید نیز حمله نمایند. حدود 30 درصد افراد مبتلا به دیابت نوع 1، دچار هیپوتیروئیدی می‌شوند. همچنین شیوع هیپوتیروئیدی ناشی از بارداری، در خانم‌های دیابتی سه برابر بیشتر است.
به علاوه، شیوع هیپوتیروئیدی در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 هم بیشتر از سایر افراد جامعه است. كه دلیل آن را تأثیر سن بر شیوع آن می‌دانند یعنی هر دو بیماری با افزایش سن، شیوع بیشتری می‌یابند. بنابراین تمام افراد مبتلا به دیابت بدون در نظر گرفتن نوع دیابت (نوع 1، نوع 2 یا دیابت بارداری) بیشتر در معرض اختلالات تیروئید به خصوص كم‌كاری تیروئید هستند. به همین دلیل تمام افراد دیابتی باید بطور مكرر از نظر اختلالات تیروئید بررسی شوند.
تشخیص اختلالات تیروئید در افراد دیابتی
در افراد دیابتی، تشخیص اختلالات تیروئید تنها براساس یافته‌های بالینی مشكل است زیرا كنترل نامناسب دیابت علائمی مانند كاهش وزن (به رغم اشتهای خوب)، ضعف و خستگی ایجاد می‌كند كه در پركاری تیروئید نیز دیده می‌شود. از طرف دیگر علائم نفروپاتی شدید دیابتی (درگیری كلیه‌ها) ممكن است با علائم كم‌كاری تیروئید اشتباه شود زیرا در هر دو حالت علائمی مانند ورم، رنگ‌پریدگی، خستگی و افزایش وزن وجود دارد.
همچنین، كنترل نامطلوب دیابت ممكن است سبب اشتباه در تفسیر نتایج آزمایشات تیروئید بدون وجود اختلالات تیروئید شود. البته استفاده از روش آزمایشگاهی ایمنو اسی در اندازه‌گیری TSH، تغییرات چشمگیری در تشخیص اختلالات تیروئید به وجود آورده است كه حال حاضر، حساس‌ترین و قابل اعتمادترین روش در تشخیص اختلالات تیروئید است. كه به علاوه، اختلالات تیروئید كه بدون علائم بالینی واضح هستند نیز با این روش قابل تشخیص می‌باشد.
در تشخیص اختلالات تیروئید ناشی از بیماری خودایمنی به خصوص در كم‌كاری تیروئید، وجود آنتی‌بادی خاصی در خون به نام Anti-TPO بسیار كمك‌كننده است. افراد دیابتی نوع 1 كه Anti-TPO مثبت دارند باید بطور مرتب از نظر اختلالات تیروئید غربالگری شوند. به این طریق تشخیص زودرس و درمان به موقع امكان‌پذیر می‌شود...
برای خواندن بخش دوم -ازديابت و تيروئيد بيشتر بدانيم- اینجا کلیک کنید.
