زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دكتر محمدجواد حسین‌زاده

پاسخ غیرطبیعی بدن به بعضی از غذاهای مشخص را حساسیت غذایی می‌گویند. در این حالت واكنش سیستم ایمنی بدن به برخی از مواد بی‌ضرر موجود در غذاها منجر به بروز علائمی می‌شود. این علائم هرچند در بعضی موارد مشابه عدم تحمل غذایی (Food intolerancr) است، ولی این عارضه كاملاً با آلرژی و حساسیت غذایی فرق دارد.

در شرایط عدم تحمل غذایی الزاماً سیستم ایمنی بدن درگیر نیست. هرچند كه به نظر می‌رسد 25 درصد افراد به بعضی از غذاهای خاص حساسیت دارند، ولی صرفاً در 4-8 درصد کودکان و 2 درصد بزرگسالان تشخیص حساسیت غذایی داده می‌شود. بیشتر حساسیت‌های غذایی خفیف هستند، اما در بعضی موارد حتی ممکن است منجر به شوك آنافیلاكتیك و در بعضی شرایط جدی منجر به مرگ ‌شوند.

حساسیت غذایی در كودكان و نوجوان

حساسیت‌های غذایی غالباً در كودكان و نوجوانان دیده می‌شود و در این میان كودكان كم‌سن و سال بیشتر در معرض این حساسیت‌ها قرار می‌گیرند. قبل از هر واكنش حساسیت‌زای غذایی كودك باید دست‌کم یك بار در معرض دریافت آن ماده غذایی قرار گرفته باشد؛ گرچه در بعضی موارد این حساسیت از طریق شیر مادر نیز بروز خواهد کرد.

در هر صورت، علائم آلرژی زمانی ظاهر می‌شود كه كودك برای دومین بار در معرض آن ماده غذایی قرار گیرد. علائمی همچون خارش، كهیر، اشكالات تنفسی، دل درد، استفراغ و اسهال در نتیجه واكنش بدن به دنبال ترشح آنتی‌بادی‌هایی علیه غذای مصرف‌شده و یا آزادی هیستامین بروز می‌کند.

تفاوت حساسیت غذایی و تحمل غذایی 

اما تفاوت حساسیت غذایی و عدم تحمل غذایی در پاسخ سیستم ایمنی بدن است. در حساسیت غذایی، سیستم ایمنی كاملاً درگیر و بسیاری از علائم ذكرشده در نتیجه این واكنش بدن قابل توجیه می‌باشد.

 علائم 

از احساس ناراحتی خفیف تا مراحل حساسیت شدید و مرگ متغیر می‌باشد. علائم حساسیت غذایی معمولا بلافاصله بعد از مصرف غذا یا ظرف دو ساعت ظاهر می‌شود و اغلب پوست و دستگاه گوارش را درگیر می‌كند و همانگونه كه ذكر شد از كهیر، تورم، خارش و اگزما تا حالت تهوع، استفراغ، كرامپ‌های شكمی، سوءهاضمه و اسهال متغیر خواهد بود.

تورم پلك، صورت، لب‌ها، زبان، حلق و دیگر قسمت‌های بدن از دیگر علائم می‌باشد. تغییر حس چشایی، صداهای تنفسی و مشكلات همراه آن و در نهایت گیجی و تغییر سطح هوشیاری از علائم آلرژی غذایی به شمار می‌آید. در بسیاری موارد حساسیت غذایی در نتیجه انتقال ژنتیكی و حساسیت به مواد آلرژی‌زای خاص ایجاد می‌شود.

 مواد غذائی حساسیت‌زا

رایج‌ترین مواد غذایی كه این زمینه را ایجاد می‌كنند، عبارتند از: ماهی، میگو و غذاهای دریایی، انواع آجیل‌ها، خصوصاً بادام‌زمینی، گردو، بادام، میوه‌ها، به‌خصوص توت فرنگی و آناناس، سبزیجات، مانند گوجه‌فرنگی و مواد افزودنی و نگهدارنده. در کودکان مواد غذایی دیگری مثل شیر، تخم‌مرغ، گندم و موز نیز زمینه حساسیت غذایی را ایجاد می‌كنند.

در کودکان زیر پنج سال حساسیت غذایی تا 5 درصد نیز گزارش شده كه در بعضی موارد تمام عمر همراه وی خواهد بود. لازم به ذکر است که میزان دریافت بعضی مواد حساسیت‌زا مهم نیست و در برخی موارد حتی میزان بسیار اندكِ مثلاً بادام‌زمینی می‌تواند واكنش‌های حساسیتی شدیدی ایجاد كند. عوامل زمینه‌ای ایجاد این حساسیت‌‌ها علاوه بر مسائل ژنتیك و ابتلای والدین به واكنش‌های حساسیتی به تماس مداوم افراد به بعضی مواد غذایی نیز ارتباط دارد.

درمان حساسیت غذایی 

معمولاً هیچ اقدام درمانی صددرصدی برای پیشگیری از حساسیت غذایی وجود ندارد. البته اخیراً بعضی روش‌های كاهش حساسیت در حال انجام است كه نمی‌توان برای آنها تضمین 100 درصد را در نظر گرفت. به نظر می‌رسد بهترین راه برای كاهش علائم در خانواده‌هایی كه یكی از والدین علائمی نظیر آسم، اگزما و آلرژی‌های فصلی دارند، پرهیز از مصرف مواد حساسیت‌زا در دوران بارداری و شیردهی است.

همچنین در مواردی كه شیرخوار نسبت به یك ماده غذایی حساسیت پیدا كرده، بهتر است مادر نیز از مصرف آن در دوران شیردهی خودداری كند. صرفاً شیر مادر در شش‌ماهه اول زندگی و در صورت استفاده از غذای كمكی، تأخیر در دادن مواد غذایی حساسیت‌زا به كودك می‌تواند او را از حساسیت‌های غذایی محافظت كند. همچنین مصرف غذاهای حاوی آنتی‌اكسیدان‌ها همانند میوه‌ها و سبزیجات و عدم مصرف غذاهایی كه در آنها از مواد نگهدارنده و افزودنی‌ها استفاده شده است، می‌تواند كمك‌كننده باشد.