تحریریه پزشك امروز
اپیوم‌ها، مواد مشتقات طبیعی گرفته شده از شیره خشخاش هستند و در برخی اوقات نیز به صورت نیمه صناعی و صناعی ساخته می‌شوند که عملکردی شبیه مورفین دارند. از آنجایی که به خشخاش Opiates گفته می‌شود به این مواد و ترکیبات شبه تریاک یا Opioids می‌گویند. این مواد به خوبی از طریق دستگاه گوارش و تنفسی جذب می‌شوند و اثر آنها در افراد سالم و طبیعی 2 تا 7 ساعت باقی می‌ماند.این مواد روی گیرنده‌های اعصاب مرکزی و بافت‌های محیطی تأثیر دارند. این گیرنده‌ها در اصلاح و تغییر حس درد نقش اساسی و اصلی را دارند.
آثار این مواد به دو دسته تأثیرات سریع و فوری و تأثیرات دراز مدت طبقه بندی می‌شود. اثرات سریع و فوری این مواد می‌توان به آثار ضد درد مخدر، آرام بخشی، سر خوشی، ضد سرفه، ضد تهوع و استفراغ، کاهش حرکات دستگاه گوارش، افزایش تونیسیته و انقباض عضلات صاف، تنگی مردمک چشم و تضعیف عملکرد دستگاه تنفسی که از طریق تأثیر این مواد بر مرکز تنفسی در بصل‌النخاع حاصل می‌شود، اشاره کرد .ایجاد تحمل به اثرات سریع و فوری و از همه مهم‌تر وابستگی روحی، روانی و جسمی از مهم‌ترین عوارض دراز مدت این مواد است. این وابستگی را تحت عنوان «اعتیاد» می‌شناسیم .
این مواد چه كاربردهایی در پزشكی دارند؟
این مواد با توجه به آثاری که دارند، دارای مصارف گسترده ای هستند و در داروهای ساده و در دسترس مردم نیز یافت می‌شوند. در گذشته در درمان اسهال و در داروهایی همانند دیفنوکسیلات و لوپرامید از این مواد استفاده می‌شد. همچنین در داروهای ضد سرفه (به خصوص سرفه‌های خشک) مانند کدئین و دکسترومتورفان وجود دارند.از همه مهم‌تر همان‌طور که از نام این مواد پیداست، در تسکین دردهای متوسط تا شدید كاربرد دارند. همچنین موادی مانند مورفین و پتیدین در درمان ادم حاد ریوی، و در بیهوشی از مورفین و فنتانیل استفاده می‌گردد. از برخی مشتقات از این مواد مانند متادون در ترک اعتیاد استفاده می‌شود .
این مواد در ورزشكاران با چه هدفی مورد سوء‌استفاده قرار می‌گیرد؟
مهم‌ترین دلیل سوء استفاده از این مواد، غلبه بر دردهای ناشی از بیماری‌ها، آسیب‌ها و جراحات است. البته گاهی نیز برای کاهش استرس، رفع استرس و ایجاد احساس سر خوشی و نشاط مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند .
علت ممنوعیت مصرف این مواد در ورزشکاران چیست؟
اول آنكه مصرف این مواد به منظور کاهش درد باعث می‌شود که ورزشکاران به‌رغم داشتن بیماری یا آسیب وارد میدان ورزشی شده و فعالیت ورزشی انجام دهند که مطمئنا سبب تشدید آسیب دیدگی و به خطر افتادن سلامتی آنها می‌شود. دلیل دوم اینكه مصرف این مواد و داروها باعث اعتیاد، وابستگی جسمی، روحی و روانی ورزشکاران و تباهی سلامتی و زندگی آنها می‌گردد. بسیاری از این مواد به دلیل خصوصیات اعتیادآوری قوی، علاوه بر ممنوعیت مصرف در ورزشکاران در پزشکی نیز بسیار کنترل شده و دقیق مصرف می‌شوند .
عوارض جانبی این مواد چیست؟
علاوه بر اعتیاد و وابستگی جسمی و روحی و روانی باعث عوارض گوارشی مثل: تهوع، استفراغ، یبوست؛ عوارض دستگاه اعصاب مرکزی شامل: سر گیجه، اختلالات بینایی، اغتشاش شعور، افسردگی، خواب آلودگی، اغما، ضعف، بی‌قراری، عصبانیت و تشنج؛ عوارض قلبی تنفسی شامل تنگی نفس، ایست تنفسی، کاهش فشار خون، شوک و ایست قلبی و سایر عوارض مانند کاهش ادرار، تعریق زیاد، کهیر و خارش شود . بنابراین در صورت نیاز به مصرف مسكن‌ها توصیه می‌شود ورزشکاران به خصوص ورزشکاران حرفه ای، برای مصرف هرگونه ماده و یا دارویی با یک پزشک ورزشی معتمد و یا یک مرجع قابل اطمینان همانند ستاد ملی مبارزه با دوپینگ مشاوره نمایند.
منبع: فدراسیون پزشكی ورزشی
