زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

دکتر محمدرضا وفا و همکاران؛ متخصصین تغذیه

شیر به طور سنتی، سهم بزرگی از رژیم غذایی كودكان در ایالات متحده و سایر كشورهای غربی بوده است.

بیشتر مردم شیر را با استخوان‌ها و دندان‌های قوی و یك بدن سالم مرتبط می‌دانند.

اما بعضی تحقیقات فواید شیر را با تردید مطرح می‌كنند.

در این مورد كه نوشیدن مقدار زیادی شیر، حداقل برای بزرگسالان، به طور خاص سودمند نیست و می‌تواند برخی عواقب منفی برای سلامت مانند: چربی اشباع اضافه شده به رژیم غذایی و افزایش بالقوه خطر گسترش سرطان‌های خاص را به همراه داشته باشد.

این شواهد كه شیر می‌تواند برای بچه‌ها مضر باشد، واضح نیست و تاكنون فواید شناخته شده ارزشمندتر از زیان‌های بالقوه‌اند.

وقتی كه از نتایج بررسی جاری درباره چگونگی اثر شیر بر سلامت‌مان استقبال می‌كنم، معتقدم كه شیر هنوز باید جزء قابل توجهی از اكثر رژیم‌های غذایی كودكان باشد.

الف) كودكان به كلسیم نیاز دارند

وقتی ما به شیر فكر می‌كنیم، كلسیم را به یاد می‌آوریم.

كلسیم چندین نقش در بدن بازی می‌كند، اما شناخته شده‌ترین عملش خدمت به عنوان جزء ساختاری استخوان‌ها است.

كلسیم با فسفر بعنوان چسبی كه استخوان‌ها را نگه می‌دارد تركیب می‌شود و آنها را محكم می‌سازد.

با گذشت زمان، كاهش توده استخوانی می‌تواند منجر به پوكی‌استخوان شود، شرایطی كه حدود 10 میلیون آمریكایی را می‌آزارد و می‌تواند منجر به شكستگی‌های دردناك و ناتوانی شود.

مطالعات متعددی این موضوع را با تردید بیان نموده‌اند كه مصرف زیاد كلسیم از ایجاد پوكی‌استخوان در بزرگسالان پیشگیری می‌كند.

اگر كلسیم برای قوی نگه داشتن استخوان‌ها اینقدر مهم است، چرا بعضی از كشورهای با بالاترین مصرف كلسیم، مانند كشورهای اسكاندیناوی، دارای بالاترین مقادیر شكستگی‌ها در سالمندان نیز هستند؟

این امر كه واقعا چه مقدار كلسیم اضافی در بزرگسالی برای محكم‌تر ساختن استخوان‌ها در آنها ذخیره می‌شود هنوز نامشخص است و كسی نمی‌داند چه مقدار مصرف كلسیم در مقایسه با سایر عوامل مسئول محكم نگه داشتن استخوان‌ها است.

برای مثال، ورزش به محكم‌تر شدن استخوان‌ها كمك می‌كند، به ویژه فعالیت‌هایی كه وزن بدن را بر روی استخوان‌ها قرار می‌دهد، مانند: راه رفتن، دویدن و پیاده‌روی. و ویتامین‌های D و K برای تنظیم كلسیم و تشكیل استخوان‌ها مورد نیازند، بنابراین آنها می‌توانند به مهمی خود كلسیم باشند.

اما هیچ سوالی درباره نقش كلسیم در رشد و تكامل كودكان وجود ندارد.

دو عامل موثر بر گسترش پوكی‌استخوان شناخته شدند: چقدر استخوان در سنین رشد می‌سازید و چه مقدار استخوان بعدا از دست می‌دهید.

پوكی استخوان، بیماری كودكی با عواقب سالمندی نامیده شده است.

به این علت كه بیشتر كلسیمی كه در استخوان تجمع می‌یابد در مرحله‌ای است كه فرد هفده ساله است، بنابراین ساخت استخوان‌ها در مراحل اولیه كودكی و نوجوانی می‌تواند بر سلامت آینده فرد اثر گذارد.  

بیشترین بررسی در مورد نیازهای روزانه كلسیم برای كودكان بزرگ‌تر و نوجوانان به سن نه تا هجده سال متمركز شده است.

بلوغ زمانی است كه استخوان‌سازی سرعت می‌گیرد و به نظر می‌رسد تامین كلسیم در طول این زمان رشد سریع، حیاتی‌تر است.

اما كودكان كوچك‌تر نیز نیاز به كلسیم دارند و در این سنین آن را با عادت نوشیدن شیر یا خوردن سایر غذاهای غنی از كلسیم دریافت می‌كنند كه به آنها كمك می‌كند تا برای سال‌های بعدی هنگامی كه كلسیم حیاتی‌تر است آماده باشد.

ب) شیر منبع كارای كلسیم است

تلاش‌های زیادی برای افزایش دریافت كلسیم كودكان بر روی شیر متمركز شده‌اند.

درست است كه صنایع لبنیات در آمریكا بسیار قدرتمند هستند و علاقه زیادی برای مصرف بیشتر لبنیات از طرف این صنایع وجود دارد.

اما شیر، منبع اصلی كلسیم در برنامه غذایی است. بهترین تخمین برای نیازهای كلسیم كودكان كوچكتر در سن 2 الی 8 سال، 800 میلی گرم كلسیم در روز است.

با مصرف حدود 3 لیوان شیر در روز، كه هر یك حاوی تقریبا 300 میلی گرم كلسیم است، كودكان 8 ساله و كمتر از آن می‌توانند نیاز توصیه شده روزانه كلسیم‌شان را برآورده سازند.

کودك برای دریافت كلسیم مجبور به نوشیدن شیر نیست. سایر محصولات لبنی مانند: پنیر و ماست نیز منابع خوبی هستند.

كودكانی كه مبتلا به عدم تحمل لاكتوز هستند- قادر به هضم قند لاكتوزی كه در شیر موجود است نیستند- می‌توانند اغلب ماست، پنیر یا شیر خاصی را كه كم لاكتوز است بنوشند.- امروزه بعضی از انواع آب پرتقال و غلات صبحانه با كلسیم غنی می‌شوند.

خمیر سویا، انواع لوبیا، پرتقال و سبزی‌های پهن‌برگ سبز مانند كلم، كلم برگ سبز، اسفناج و بروكلی نیز حاوی مقدار قابل ملاحظه‌ای كلسیم هستند.

مشكل این است كه دریافت مقدار زیادی سبزی- چندین لیوان در روز- به منظور برابری با سطوح توصیه شده كلسیم در كودكان مورد نیاز است، تعداد كمی از كودكان را دیده‌ام كه مشتاقانه این مقدار كلم را هر روز بخورند.

به همین دلیل معمولا بهترین روش برای تضمین دریافت كلسیم كافی برای اكثر كودكان سرو كردن مقدار زیادی از محصولات لبنی مورد علاقه كودك به همراه بعضی از این منابع گیاهی است.

ج) سایر فواید شیر

شیر و سایر محصولات لبنی منابع خوب پروتئین نیز هستند، زیرا حاوی پروتئین‌هایی هستند كه به آسانی جذب می‌شوند و دقیقا نیازهای انسان‌ها را برآورده می‌كنند.

بسیاری از متخصصان تغذیه، كودكان را به نوشیدن شیر تشویق می‌كنند نه‌تنها به علت ارزش فوایدش، بلكه به خاطر نگرانی از جایگزین‌های آن.

همانطور كه كودكان بزرگ‌تر می‌شوند، تمایل بیشتری به نوشیدن نوشابه‌های گازدار قندی و آبمیوه‌های شیرین شده نشان می‌دهند در حالی كه تمایل آنها به نوشیدن آبمیوه و شیر كمتر می‌شود.

در چند دهه گذشته مصرف نوشیدنی‌های غیر الكلی در كودكان افزایش تدریجی و مصرف شیر كاهش داشته است.

شیر حاوی پروتئین، كلسیم و سایر ویتامین‌ها و مواد معدنی است.

اگر شیر را با یك نوشیدنی غیرالكلی جایگزین كنید همه مواد مغذی مهم را از رژیم غذایی كودك برداشته‌اید بدون آنكه چیزی به جز كالری‌های ناشی از قند به آن برگردانید.

یكی از اهداف ایجاد یك رژیم غذایی سالم، حذف منابع كالری تنها است كه به جز كالری، سایر مواد مغذی مورد نیاز بدن را فراهم نمی‌كنند.

كودكان با نوشیدن مقدار بیشتر شیر، اجازه می‌دهند كه دریافت نوشیدنی‌هایشان برای سلامت‌شان مفید باشد.  

برخی از متخصصین، از ارائه شیر شكلات و سایر شیرهای طعم‌دار در مغازه‌ها و ماشین‌های فروش برخی مدارس، استقبال می‌كنند.

هرچه باشد آنها دلیل می‌آورند كه، اگر كودكان می‌خواهند نوشیدنی‌های شیرین شده را بنوشند، با این وجود، چرا اجازه ندهیم آن نوشیدنی یك شیر شیرین شده باشد تا یك نوشیدنی گازدار؟

من درباره استفاده كردن از شیر طعم‌دار كمی بیشتر احتیاط می‌كنم.

شیر نوشیدنی نسبتا پركالری است با گروهی از قندهای طبیعی به شكل لاكتوز. با افزودن قند بیشتر، نوشیدنی خیلی پركالری ایجاد می‌كنید.

بعضی از محصولات شیر شیرین شده، می‌تواند 600 كالری را در یك بطری داشته باشد!

كودكانی كه مزه شیر ساده را دوست ندارند می‌توانند سایر محصولات لبنی كم چرب یا بدون چربی یا غذاهای غنی شده با كلسیم را به جای تكیه بر شیر طعم‌دار مصرف كنند.

می‌توانید در منزل، شیر ساده را بدون افزودن مقدار زیادی شیرینی با مخلوط كردن با وانیل یا دارچین یا مخلوط كردن با میوه برای خوشایند كردن طعم به صورت دلخواه تبدیل كنید.

حتی شیر شكلات خانگی، تهیه شده با كمی شربت یا پودر شكلات، معمولا خیلی كم شیرین‌تر از انواع تجاری است.

د) چربی‌ها و كالری‌ها را متعادل كنید

شیر، به ویژه شیر كامل، حاوی مقدار زیادی چربی اشباع است كه می‌تواند سطوح كلسترول را بالا ببرد و خطر گسترش بیماری قلبی فرد را افزایش دهد.

كودكان بهتر است پس از حدود 2 سالگی برای كمك به كاهش مقدار چربی اشباع در رژیم غذای‌شان شروع به نوشیدن شیر بدون چربی یا كم چربی به جای شیر كامل كنند.

شیر بدون چربی یا كم چرب، كالری‌های كمتری نسبت به شیر كامل دارند اما مقدار كلسیم آنها یكسان است و برای كودكان مناسب‌تر است كه كلسیم مورد نیازشان را بدون دریافت كالری اضافی تامین كنند.

مانند هر گونه نوشیدنی، اجازه ندهید كودكان مقادیر زیاد شیر را به جای آب بنوشند.

سعی كنید شیر كافی را برای تامین نیازهای كلسیم و پروتئین‌شان مصرف كنند اما نه بیشتر از آن را.