زندگی آنلاین؛ مجله اینترنتی سبک زندگی

حفظ و تداوم شيردهی

مكیدن مكرر و صحیح پستان توسط شیرخوار

مهم‌ترین عامل در افزایش شیر مادر، مكیدن درست و مكرر از پستان و به مدت كافی، همچنین تغذیه بر حسب میل و تقاضای شیرخوار و نهایتا تخلیه پستان است. اگر شیر ترشح شده در پستان‌ها مرتبا تخلیه نشود به تدریج تولید و ترشح آن كاهش یافته و سپس متوقف می‌گردد. هر چه تغذیه با شیر مادر پس از تولد زودتر شروع شود احتمال موفقیت در امر شیردهی بیشتر است.

آرامش خاطر و اعتماد به نفس مادر

عامل مهم دیگر در شیردهی موفق، آرامش خاطر و اعتماد به نفس مادر است در حالی كه نگرانی و اضطراب می‌تواند در كاهش جاری شدن شیر یا به اصطلاح رگ نكردن پستان بسیار موثر باشد. حمایت همسر و سایر افراد خانواده همچنین حمایت كاركنان بهداشتی، درمانی نقش بسیار موثری در توفیق و تداوم شیردهی مادر دارند. بدیهی است تلاش دولت، انجمن‌ها، موسسات حمایتی و بیمه‌ها از نظر فراهم نمودن اطمینان خاطر و تامین اقتصادی و شغلی مادر و خانواده در تداوم شیردهی مادران جامعه نقش بسزایی دارند.

وضعیت درست شیر دادن و گرفتن صحیح پستان

گرفتن درست پستان توسط شیرخوار و وضعیت درست شیردادن نقش ارزنده‌ای در تداوم شیردهی دارند به طوری كه بیش از 90 درصد مشكلات شیردهی ناشی از رعایت نكردن این دو عامل مهم است در حالی‌كه اگر نحوه در آغوش گرفتن و شیردادن صحیح باشد می‌توان از بروز احتقان و درد پستان، ترك خوردن نوك پستان، انسداد مجاری شیر، ماستیت و آبسه پستان جلوگیری نمود. اگر شیرخوار هنگام به دهان گرفتن پستان، نوك آن و بخشی از هاله را به درستی در دهان نگیرد. مكیدن نوك پستان به تنهایی، می‌تواند موجب صدمه و زخم و ترك خوردن آن شود.

تغذیه درست و فعالیت جسمی مناسب

در دوران شیردهی مادر باید از خستگی مفرط پرهیز نموده و از خواب و استراحت كافی برخوردار باشد ضمن انجام فعالیت جسمی مناسب به تغذیه خود نیز توجه نماید و از كم خوردن، رژیم گرفتن و كاهش غیر عادی وزن احتراز كند همچنین مادر باید از حمایت كامل روانی بقیه اعضای خانواده به ویژه همسر خود برخوردار باشد تا احساس شادی و سلامت كند. ارتباط بین تغذیه مناسب دوران شیردهی و غلظت چربی شیر مادر به اثبات رسیده است به طوری كه ارتباط مستقیم وزن‌گیری مناسب مادر در زمان بارداری و غلظت چربی شیر او در گزارشات علمی آمده است. اگر مادر از برنامه غذایی سالم و كافی برخوردار باشد نیازی به مصرف غذای خاص برای این‌كه شیری با كیفیت بهتر تولید كند ندارد، همچنین نیازی نیست كه محدودیت یا پرهیز غذایی خاصی از قبیل نخوردن حبوبات، میوه و سبزی خام ادویه و شكلات داشته باشد. مصرف شیر در برنامه غذایی مادرانی كه شیر می‌دهند به عنوان یك ماده غذایی مفید و دریافت كلسیم موردنیاز بسیار ضروری است در صورت عدم دسترسی یا عدم تحمل شیر می‌‌توان از ماست، دوغ، كشك و پنیر به میزان مناسب استفاده كرد. اگر فرآورده‌های شیر هم تحمل نشوند باید با نظر پزشك از قرص‌های كلسیم همراه با سایر غذاهایی كه حاوی كلسیم هستند استفاده نمود. علاوه بر مصرف روزانه شیر یا ماست، مادر باید برای رفع تشنگی خود آب و یا سایر مایعات را بنوشد ولی متوجه باشد كه نوشیدن بیش از حد مایعات تولید شیر را بیشتر نمی‌كند. ویتامین A مورد نیاز مادر، از طریق مصرف انواع سبزی‌های زرد مانند هویج و كدو حلوایی و سبزی‌های سبز مانند اسفناج و میوه‌هایی مانند خرمالو، طالبی، نارنگی و زردآلو تامین می‌شود. در شرایطی كه مادر نسبت به برخی غذاها عدم تحمل و یا عدم علاقه داشته باشد، می‌توان با بهره‌گیری از روش‌های جانشینی، مواد غذایی دیگری را جایگزین نمود. به طور كلی مادران در هر شرایطی كه هستند قادرند شیر تولید كنند كه از نظر كمی و كیفی رشد و سلامتی شیرخوارشان را تضمین كند حتی اگر دریافت غذای آنان محدود باشد.

سایر عوامل

سایر عوامل موثر در حفظ و تداوم شیردهی عبارتند از:

الف) هم اتاق بودن و ترجیحا هم بستر بودن مادر و نوزاد در روزهای اول پس از زایمان

ب) مكیدن موثر و مكرر و به مدت كافی پستان

ج) توجه به علائم اولیه گرسنگی

د) ترخیص نوزاد و مادر از زایشگاه با یكدیگر.

در مواردی كه نوزاد، نارس یا بیمار است و در بیمارستان بستری است برای حفظ و تداوم شیردهی باید امكاناتی فراهم شود تا مادر نیز در تمام ساعات شبانه روز در بیمارستان، در كنار نوزاد خود مانده و علاوه بر شیر دادن مكرر به نوزاد در بخشی از مراقبت‌های كودكش نیز مشاركت نماید. هـ) عدم استفاده از شیر مصنوعی، بطری و گول‌زنگ (پستانك) و) حمایت روحی، روانی، پشتیبانی همه جانبه جامعه‌ به ویژه همسر، ‌اطرافیان، كافرما و پزشك از مادر و تشویق او به تغذیه كودك یا شیر مادر

ز) شروع به موقع تغذیه تكمیلی در پایان شش ماهگی زیرا وقتی غذای كمكی قبل از پایان 6 ماهگی به كودك داده شود علاوه بر افزایش احتمال بیمار‌ی‌های عفونی و آلرژی، موجب كاهش دفعات شیردهی مادر و كمتر مكیدن پستان توسط شیرخوار شده و این امر سبب تولید كمتر شیر مادر و در نتیجه كاهش وزن شیرخوار می‌شود.

تداوم تغذیه با شیر مادر تا پایان سال دوم زندگی یا بیشتر و مزایای آن

 شش ماهگی تا یك سالگی

تغذیه انحصاری با شیر مادر در شش ماه اول زندگی برای رشد و تكامل شیرخوار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا تغذیه مستقیم از پستان مادر نه تنها نیازهای عاطفی شیرخوار را تامین می‌كند كه به دلیل تركیب خاص شیر مادر با میزان و كیفیت بسیار مناسب چربی، پروتئین، قند، ویتامین‌ها، املاح، مواد ایمنی بخش و... نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار را نیز فراهم و او را در برابر بسیاری از عفونت‌ها و بیماری‌ها محافظت می‌‌نماید. از پایان شش ماهگی اكثر شیرخواران علاوه بر شیر مادر نیازمند دریافت مقداری انرژی اضافی و برخی مواد غذایی و ریز‌مغذی‌ها هستند. به این دسته از مواد غذایی، غذای كمكی و به این نوع تغذیه، تغذیه تكمیلی می‌گویند. كودكانی كه با شیر مادر تغذیه می‌شوند نسبت به شیرخوارانی كه شیر مصنوعی (شیر خشك) می‌خورند خیلی بهتر و راحت‌تر غذای كمكی را تحمل می‌كنند.

 یك سالگی تا پایان دو سالگی

در این سن هنوز هم كودك با شیر مادر تغذیه می‌شود اما برخلاف سال اول زندگی، سایر غذاها منبع اصلی تغذیه كودك هستند به همین دلیل در هر وعده باید كودك اول غذا بخورد سپس با شیر مادر تغذیه شود. برنامه غذایی كودك در سال دوم زندگی از سه وعده غذای اصلی كه باید مقوی و پرانرژی باشد و دو بار میان‌وعده كه مناسب و مكمل وعده‌های اصلی است تشكیل می‌شود و با ادامه تغذیه با شیر مادر نیز بخشی از انرژی و مواد مغذی مورد نیاز او از این طریق در اختیارش قرار می‌گیرد.

 شیر مادر تا 40 درصد از میزان انرژی، پروتئین، آهن، همچنین قسمت بیشتر ویتامین‌های A و C مورد نیاز شیرخوار را بین 1-2 سالگی تامین می‌نماید.

 نقش تغذیه با شیر مادر در سال دوم زندگی در پیشگیری از اسهال و عفونت‌های حاد تنفسی كاملا شناخته شده است و اگر احتمالا كودك مبتلا هم بشود، شدت بیماری در او بسیار كمتر است.

 چند توصیه مهم

چون در سال دوم زندگی، هنوز مادر قادر است روزانه حدود 500 میلی‌لیتر شیر تولید كند لذا برای ادامه تولید شیر لازم است حداقل روزی 5 - 6 بار و تا هر زمان كه كودك مایل به مكیدن است به او شیر بدهد ضمن این‌كه مادر باید به تغذیه خود نیز توجه داشته باشد.

 برخی از مادران در سال دوم زندگی كودك یا حتی قبل از آن، ممكن است با مسئله گاز گرفتن پستان توسط كودك روبرو شوند در این‌گونه موارد مادر باید با صبر و حوصله از هرگونه خشونت پرهیز نماید و به كودك بفهماند كه كار درستی انجام نداده است.

 گاهی كودك در سال دوم، تمایل كمتری به غذاخوردن از خود نشان می‌دهد، در این صورت بهتر است برای او غذاهای مورد علاقه‌اش را تهیه و دفعات تغذیه را بیشتر كرد. در عین حال باید از عدم وجود بیماری در كودك نیز اطمینان پیدا كرده و در صورت وجود استرس و مشكل عاطفی، روانی در رفع آن تلاش نمود.

  بعضی از مادران بر این باورند كه اگر تغذیه با شیر مادر قطع شود، اشتهای كودك به غذا افزایش می‌یابد ولی چون مطالعات انجام شده این امر را ثابت نكرده. بنابراین توصیه نمی‌شود.