اجرای تیلهبازی شاید در نگاه اول، بسیار ساده به نظر برسد. با این حال وقتی به صورت عملی آن را انجام میدهید، متوجه پیچیدگیها و سختیهای آن خواهید شد. با توجه به این که تیلهبازی، کاملا فیزیکی است، تمام نیاز فعالیت بدنی شما را تأمین میکند. از سوی دیگر به تمرکز زیادی هم نیاز دارد و باعث تقویت آن میشود. تیلهبازی چگونه انجام میشود؟ چگونه میتوان به یک تیلهباز حرفهای تبدیل شد؟ اگر شما هم به انجام این بازی علاقه دارید، ادامه مطلب را از دست ندهید.
تیله بازی؛ یک بازی سنتی و نوستالژی
اگر از بزرگترهای خود بپرسید، احتمالا اکثر آنها از تیلهبازی به عنوان محبوبترین بازی دوران کودکی خود یاد خواهند کرد. در بین بازیهای قدیمی ایرانی، تیلهبازی جایگاه ویژه و محبوبی بین کودکان از گذشته تا امروز داشته است. این بازی را با استفاده از چند گوی شیشهای توپر کوچک انجام میدهند. با توجه به این که درون گویهای شیشهای یا همان تیلهها، رنگهای جذابی وجود دارند از نظر بصری هم بسیار جذاب هستند. برخی گویهای شیشهای ممکن است سایز بزرگتر از حد معمول هم داشته باشند.
به این گویهای شیشهای در مناطق مختلف ایران، اسمهای گوناگونی دادهاند؛ از گلوله گرفته تا گلول! با این حال تیله یک نام یا عنوان رایج و معروف برای این گویهای شیشهای به شمار میرود. چرا تیلهبازی محبوب و از نظر کارشناسان، انجام آن برای کودکان و حتی بزرگسالان مفید است. جالب است بدانید که در تیلهبازی، تقریبا همه حواس پنجگانه به ویژه حس بینایی و لامسه، مورد استفاده قرار میگیرند. همچنین اجرای آن نیازمند تمرکز بالایی است. وقتی تیلهبازی انجام بدهید، خواهید فهمید که از نظر فیزیکی و روانی، دست کمی از بسیاری از ورزشها ندارد. مهارت در ضربه با دست و کار کردن با انگشتان، لازمه این بازی به حساب میآید.
این بازی با وجود این که از گذشته بیشتر بین پسرها رایج بوده است، اما محدودیت جنسیتی خاصی ندارد و دخترها هم آن را بازی میکنند. تیلهبازی هم به صورت دونفره و هم گروهی قابل اجراست. همچنین شیوهها و قوانین متنوعی دارد که حتما باید با آنها آشنا شوید.
همچنین اگر به بازیهای کامپیوتری نوستالژی مثل GTA Vice City و اخبار بازی علاقه دارید از سایت bazipro هم میتوانید این سبک مطالب را مطالعه کنید.
نگاهی به تاریخچه تیلهبازی
شاید هزاران سال است که مردم با استفاده از گویهای شیشهای یا همان تیلههای رنگی بازی میکنند. بسیاری از مورخان و باستانشناسان بر این باورند که غارنشینان با استفاده از سنگ مرمر یا سنگریزهها، برای خود سرگرمی ایجاد میکردند. به مرور زمان خاک رس طبیعی، جای سنگریزهها یا سنگ مرمر را گرفت. گویهای سفالی زیادی در محل دفن بومیان آمریکا، مقبرههای مصریان باستان و اهرام باستانی آزتک پیدا شده است. به این ترتیب میتوان نتیجه گرفت که از گذشتههای بسیار دور، تیلهبازی یکی از تفریحات و بازیهای مردم بوده است.
این نوع تیلههای شیشهای رنگی که امروزه مشاهده میکنید، برای اولین بار در دهه 1950 میلادی در ژاپن ساخته شد. بعد از آن در آمریکا روی آنها تغییراتی ایجاد کردند و به شکل تیلههای زیبای امروزی درآمد. این گویهای شیشهای رنگی به دلیل زیبایی و جذابیت از همان ابتدا مورد استقبال کودکان قرار گرفتند. از روزگاران قدیم روشهای مختلفی را برای بازی کردن با تیلهها طراحی میکردند.
3 نوع رایج تیلهبازی که باید بشناسید
همانطور که اشاره کردیم برای انجام تیلهبازی، روشهای مختلفی وجود دارد. هر کدام از انواع روشهای تیلهبازی، دارای قواعد و مقررات خاص خود هستند. در ادامه به بررسی انواع تیلهبازی خواهیم پرداخت.
1. بیخ دیواری
یکی از سادهترین و البته محبوبترین انواع تیلهبازی است که اغلب توسط دو نفر انجام میشود. فرقی هم نمیکند این بازی را در محیط خاکی یا آسفالت انجام دهید. برای انجام بیخدیواری با تیله، کافیست در فاصله 2 یا 3 متری از دیوار بایستید. هر کدام از بازیکنان تیلههای خود را به سمت دیوار پرتاب میکنند. هر بازیکنی که تیلهاش نزدیکترین فاصله را از دیوار داشته باشد، برنده بازی خواهد بود. پاداش برنده هم این است که تیلههای بازیکن مقابل را برای خود جمع کند.
در بازی بیخدیواری، تیلهها معمولا در سه وضعیت قرار میگیرند. در بهترین حالت، تیله کاملا به دیوار میچسبد. در این حالت سه امتیاز به بازیکن داده میشود. اگر در فاصله یک وجب از دیوار قرار بگیرد هم دو امتیاز به فرد داده خواهد شد. در بدترین حالت هم تیله با فاصله زیاد از دیوار قرار میگیرد که در این صورت هم فرد پرتابکننده، حداقل یک امتیاز را خواهد گرفت.
2. پرتاب تیله به چاله
در این روش تیلهبازی، باید بازیکنان ابتدا چالههای کوچکی را با اندازه و فواصل مساوی روی زمین حفر کنند. بازیکنان باید روی یک خط مستقیم در کنار یکدیگر بایستند. در امتداد چالهها و با فاصله مشخصی، نقطه شروع را مشخص میکنند. بازیکنان باید به ترتیب تیلههای خود را از نقطه شروع به سمت چالهها پرتاب کنند. اگر بازیکنی تیلهاش به لبه چاله برخورد کرده و برگردد، باید مجدد آن را پرتاب کند. همچنین اگر تیله به لبه چاله برخورد کرده و به طرفین برود هم باید پرتاب مجدد صورت بگیرد. در صورتی که تیله به تیله بازیکن دیگر برخورد کرده یا وارد چاله شود، نیازی به تکرار پرتاب نیست. با برخورد تیله به تیله بازیکن دیگر، یک امتیاز به دست خواهید آورد. در نهایت بازیکنی که بیشترین امتیاز را به دست بیاورد، برنده بازی خواهد بود.
3. رساندن تیله به گولوها
سومین روش تیلهبازی، کندن چندین گولو در زمین با فاصله مشخص و ریختن تیلهها روی زمین است. تیلهها باید به نحوی روی زمین ریخته شوند که در بیشتر یا همه آنها در نزدیکی گولوها قرار بگیرند. هرچقدر تیلههای بیشتری در نزدیکی گولوها یا منطقه استراتژیک قرار بگیرند، بیشترین امتیاز را به دست خواهید آورد. هدف اصلی در این بازی، انداختن تیله به داخل گولوهاست. هر بازیکنی که بتواند با تیلههای خود گولوهای بیشتری را اشغال کند، برنده بازی خواهد بود. نکته اینجاست که اگر بازیکنی یک گولو را اشغال کند، بازیکن دیگر نمیتواند تیله خود را درون آن بیندازد. اگر یک گولو اشغال شود، ناچارا باید سراغ گولوهای خالی دیگر بروید. در صورت برابر بودن تعداد گولوهای اشغالشده توسط هر بازیکن، دور بعدی بازی را باید آغاز کنید.
چگونه تیله بازی کنیم؟
از گذشته در ایران و بسیاری از کشورهای دنیا، کودکان در روزهای معتدل بهار و گرم تابستان دور هم جمع میشدند و به تیلهبازی میپرداختند. این تیلههای شیشهای رنگی، قطری معادل 1.6 سانتیمتر دارند. هدف اصلی در تیلهبازی، غلتاندن تیلهها، انداختن آنها روی تیلههای حریف، پرتاب کردن تیلهها یا ... است. اغلب هدف بیرون انداختن تیلهها از یک منطقه معینشده است. برنده کسی است که بیشترین تیله را به بیرون از دایره یا منطقه مشخصشده پرتاب کند. جالب اینجاست که بسیاری از کودکان بازیگوش، ممکن است در این بازی تقلب بکنند!
تیله بازی به صورت رایج به این شکل است که ابتدا دایرهای به عرض 90 سانتیمتر روی زمین کشیده میشود. بعد از آن باید تیلههای روی زمین چیده شوند. در مرکز دایره کشیدهشده روی زمین، بین 5 تا 10 تیله قرار میگیرد. هر بازیکنی در نوبت خود باید گوشه دایره زانو زده و با انگشت شست خود، تیله خود را به سمت تیلههای مرکز دایره پرتاب کند. هدف شما باید این باشد که به تیلههای بیشتری در مرکز دایره ضربه بزنید. همه تیلههایی را که اصطلاحا ناک اوت میکنید، باید نگهداری کنید تا در مراحل بعدی مورد استفاده قرار دهید. طبیعتا برنده بازی کسی است که بیشترین تیله را از آن خود کرده باشد. جالب است بدانید که امروزه تیلهبازی به صورت کامپیوتری هم وجود دارد.
آیا تیلهبازی خطرناک است؟
یک ضربالمثل قدیمی و رایج بین ایرانیها وجود دارد که "بازی اشکنک دارد، سر شکستنک دارد". این ضربالمثل در مورد همه بازیهای سنتی به کار میرود. معنی این ضربالمثل به وجود خطرات و حوادث اجتنابناپذیر بازیها اشاره دارد. به هر حال همه بازیهای فیزیکی و سنتی، ممکن است خطراتی، ازجمله زخمیشدن، شکستگی و ... داشته باشد.
با این حال بزرگترین نگرانی که در مورد تیلهبازی وجود دارد، گذاشتن آنها در دهان است. بسیاری از کودکان با توجه به این که قطر تیلهها کم است، احتمال دارد از روی کنجکاوی یا عادت، آنها را در دهان خود قرار دهند. تیله ممکن است بر اثر عوامل مختلفی توسط کودک قورت داده شود که حادثه آفرین خواهد شد. نگرانی دیگری هم که در رابطه با تیلهبازی وجود دارد، پرتاب کردن آنها به سمت یکدیگر است. به هر حال ممکن است برخی از کودکان بازیگوش و بیپروا، تیلهها را به سمت یکدیگر پرتاب کنند که با توجه به سفت بودن تیلهها، آسیبهای زیادی به بار خواهد آورد. به همین دلیل حتما قبل از تیلهبازی، توصیههای لازم را به کودکان خود داشته باشید.
کلام پایانی
یکی از بازیهای سنتی محبوب ایرانیها از گذشته تیلهبازی است. این بازی با توجه به جذابیتها و هیجانات خاص خود، بین کودکان محبوبیت ویژهای دارد. تیلهبازی به روشهای مختلفی انجام میشود و هر کدام از بازیها دارای قوانین خاص خود هستند. با وجود جذابیتی که در این بازی وجود دارد، نمیتوان از کنار خطرات احتمالی آن برای کودکان هم به سادگی گذشت. این بازی با استفاده از گویهای شیشهای رنگی انجام میشود که در فرهنگ عامه به تیله معروف است.