به قلم : مژگان مهرابی
تحریریه زندگی آنلاین : جمعیت سالمندان کشورمان روند رو به رشدی گرفته و اگر برای این مهم تدبیری اندیشیده نشود می‌توان پیش‌بینی کرد در آینده‌ای نه چندان دور ایران به یک کشور سالخورده تبدیل شود. هشدارهای حسام الدین علامه، پژوهشگر حوزه سالمندی گواه این ادعاست. او متذکر می‌شود تا سال 1420سالمندان 20درصد از جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند. علامه هشدار می‌دهد تا بسته شدن پنجره جمعیتی زمان زیادی باقی نمانده و اگر این اتفاق رخ دهد می‌تواند عواقب جبران ناپذیری در پی داشته باشد. رکود اقتصادی ازجمله آسیب‌های بحران جمعیت سالمندی است. دراین باره با علامه گفت‌وگو کرده‌ایم. سالمندان، سرمایه‌ای گرانبها هستند، اغلب می‌دانیم و خبر داریم وجود هر کدام از آنها در خانه چه امنیت خاطری را ایجاد می‌کند. اما افزایش جمعیت آنها در کشور می‌تواند، جامعه را با آسیب‌های زیادی مواجه کند. علامه می‌گوید: «اولین معضل بحران جمعیت سالمندی، کاهش کارآمدی افراد شاغل در کشور است. نیروهای کارآمد در اقلیت هستند و به جای آن برای رونق چرخه اقتصادی باید از افراد مسن استفاده کرد. قطعا یک فرد سالمند کارایی نیروی جوان را ندارد»
بیشتربخوانید:
ابر بحران سالمندی در راه است
۲ برابر شدن جمعیت سالمندان در ۲ دهه آینده
افزایش امید به زندگی و کاهش بی سابقه نرخ باروری کلی، در قرن بیستم در سراسر جهان منجر به پدیده سالمندی جمعیت شده است. کشور ما نیز دستخوش چنین تغییرات جمعیتی شده است و در صورت حفظ روند یاد شده، رشد سالمندی جمعیت، با شتاب بسیار زیادی پیش خواهد رفت؛ به گونه‌ای که نسبت جمعیت سالمند در طی حدود ۲۰ سال آینده، از ۱۰ درصد به ۲۰ درصد خواهد رسید (۲ برابر شدن جمعیت سالمندی). این در حالی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته جهان، دو برابر شدن جمعیت سالمندی در طول بیش از ۱۰۰ سال اتفاق افتاده است.
زندگی با 500هزار تومان درماه
موضوعی که علامه به آن اشاره می‌کند، قابل تامل است. رکود چرخه اقتصادی وضعیت معیشتی مردم به‌خصوص سالمندان را دشوارتر از پیش می‌کند. این پژوهشگر در ادامه می‌افزاید: «درصد بالایی از سالمندان ما مستأجر هستند و درآمد چشمگیری ندارند. حقوق بازنشستگی کفاف اجاره‌بها و خرج خانه را نمی‌دهد. از این‌رو برای اسکان ناگزیرند به حومه شهر خود مهاجرت کنند. بیگانه بودن با فضای محیطی و دور افتادن آنها از اطرافیان باعث افسردگی و منزوی شدن آنها می‌شود.» نکته تلخ‌تر اینکه این روزها بخشی از سالمندان با مقرری کمیته امداد یا بهزیستی زندگی خود را می‌گذرانند؛ مبلغی بالغ بر 500هزار تومان در ماه.
هزینه سرسام‌آور درمان
دغدغه دیگر سالمندان، تأمین هزینه درمانی است، با توجه به اینکه اغلب افراد با پا گذاشتن به سن سالخوردگی مبتلا به 2یا 3بیماری مزمن غیرواگیردار می‌شوند. بیماری قلبی- عروقی، فشار خون، دیابت، کمردرد و پا درد ازجمله مواردی است که سالمندان با آنها دست و پنجه نرم می‌کنند. به‌گفته علامه، در حال حاضر، ۶۰ درصد منابع شرکت‌های بیمه صرف امور درمانی سالمندان می‌شود. او می‌گوید: هزینه‌ای که«سالمندان از جیب خود در حوزه سلامت و مراقبت می‌پردازند، که هزینه آن ۶ برابر بقیه دوران زندگی آنهاست. بعضی از آنها هم به‌دلیل بالا بودن هزینه درمان، از سلامت خود غافل شده و زمانی برای مداوا اقدام می‌کنند که بیماری به اوج خود رسیده باشد.
بیشتربخوانید:
نگرانی از پیری جمعیت ایران
جای خالی امکانات رفاهی برای سالمندان در شهر
از دیگر مسائلی که باید به آن توجه کرد، ایجاد شرایط رفاهی و تفریحی برای سالمندان است، موضوعی که در جامعه ما خیلی مورد توجه قرار نگرفته است. سالمندان برای حفظ سلامت جسم و روان خود باید ورزش کنند و تغذیه سالم داشته باشند. به باور علامه، در این مورد کوتاهی صورت گرفته و آنطور که باید زیرساخت‌های شهر برای آسایش سالمندان مناسب‌سازی نشده است. او می‌گوید:«برای داشتن دوره سالمندی فعال و سالم باید به بهداشت جسمی و روحی، مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و معنوی زندگی آنها توجه داشت. بسیاری از مشکلات دوران سالمندی، ناشی از شیوه زندگی ناسالم است که باید روش‌های مناسبی را برای ارتقای کیفیت زندگی برنامه‌ریزی کرد.»
ضرورت اصلاح ساختار جمعیتی
بدیهی است تغییرات جمعیت شناختی در سیاستگذاری های کلان وزارت بهداشت و به طور ویژه معاونت بهداشت مد نظر قرار دارد. یکی از راهکارهای مواجهه با تغییرات یاد شده، اصلاح ساختار جمعیتی از طریق حفظ و ارتقای جوانی جمعیت با هدف پویایی جمعیت است. یکی از پیامدهای مثبت این سیاست وجود نیروی انسانی جوان لازم برای حمایت و مراقبت از جمعیت سالمندانی است که شمار آنها به طور روزافزونی در حال افزایش است.
هدف همه اقدامات معاونت بهداشت در حیطه سلامت سالمندان، حفظ و ارتقای سلامت جسمی، به تعویق انداختن وابستگی و ناتوانی، برخورداری سالمندان از سلامت روانشناختی و حفظ نشاط و سرزندگی و مشارکت آنان در جامعه است. البته بدیهی است این مهم تنها وقتی تحقق می یابد که مراقبت‌های سلامتی مطلوب از زمان پیش از تولد، آغاز و در کلیه مراحل بعدی زندگی تداوم یابد. فردی که سالم پیر می‌شود امکان بیشتری برای داشتن مشارکت فعال در خانواده و جامعه و برخورداری از زندگی با کیفیت خواهد داشت.امید است با همراهی، همدلی و همکاری همه جانبه تمامی سازمان‌ها و دستگاه‌های دولتی و غیر دولتی و ترویج گفتمان علمی و عملی مشترک بین صاحبان اندیشه، سیاست گذاران و مجریان شاهد عملیاتی شدن و اجرای سند ملی سالمندان و در پی آن تحقق جامعه‌ای سالم و پویا باشیم که در آن آحاد جامعه فرصت تجربه یک دوره سالمندی سالم، موفق و فعال را داشته باشند.
وقتی ایران با بحران جمعیت سالمندی مواجه می شود
هرچه درباره دردسرهای زندگی سالمندی بود را بیان کردیم، اما نکته مهم اینجاست که الان باید چه کنیم که روند رو به رشد افزایش جمعیت سالمندی را کندتر یا متوقف کنیم. علامه درباره بسته شدن پنجره جمعیت در سال 1420هشدار می‌دهد. این پژوهشگر می‌گوید: «پنجره جمعیتی از سال 1385باز شده و پیش‌بینی می‌شود در سال‌های 1420- 1415بسته شود. برای باز نگه‌داشتن آن بهترین کار ثبات اقتصادی و شغلی است.» اینکه اشتغال‌زایی و رفع مشکلات اقتصادی چه کمکی به باز ماندن پنجره جمعیتی می‌کند، سؤالی است که او پاسخ می‌دهد: «بسته شدن پنجره جمعیتی یعنی اینکه ایران یک کشور پیر است.» به صورت طبیعی یک کشور پیر، مشکلات اقتصادی بیشتری خواهد داشت.
بیشتربخوانید:
آسیب های روند شتابان پیری جمعیت
