گرفتارند و بي‌خانمان، گرفتارند و بی پناه، گرفتارند و رها در دل شهری درندشت که سایه پایتخت بودنش، سنگینی مي‌‌کند بر‌شانه‌‌های زنانه‌شان. تهران؛ کلانشهری که به گفته مسئولانش 15 هزار بي‌خانمان دارد و از این تعداد حدود 2 هزار نفرشان زن هستند. زنانی که در اکثر مواقع گرفتار اعتیادند و مواد مخدر، فرق نمی‌کند از چه نوعی باشد، آنان را از کانون گرم خانواده‌شان گرفته و به در و دیوارهای شهری داده که خیلی با رهاشدگانش مهربان نیست. زنانی که نیاز به حمایت دارند حتی اگر کوتاه و مقطعی باشد. حمایت‌‌هایی که دل گرم کننده اند و گاه چنان موجز و اثرگذار، که مي‌‌تواند یک بار دیگر درهای امید را به رویشان بگشاید و نجات‌شان دهد از آوارگی‌‌های روزانه و بی‌پناهی‌‌های شبانه. درست است که سازمان بهزیستی متولی اصلی رسیدگی به امور بي‌خانمان‌‌های شهرهاست اما در سال‌‌های اخیر شهرداری تهران کوشیده با ساخت و تاسیس سامان سراها و گرمخانه‌‌ها، گام‌‌های اثرگذاری در مسیر بازتوان بخشی بی‌خانمان‌‌های تهران به ویژه زنان بردارد. نمونه بارز آن راه‌اندازی دو گرمخانه ویژه بانوان از ابتدای بهمن ماه و یک گرمخانه دیگر تا پایان سال جاری است چرا که زندگی در دل شهر بی‌هیچ پشت و پناهی آسیب‌زاست و بر دامنه بزه‌‌های شهری دامن مي‌‌زند. به همین بهانه گپ و گفتی با رضا جهانگیری فر، مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران داشتیم و از وی نحوه ارائه خدمات به زنان و دخترانی را پرسیدیم که بی‌خانمان‌اند و رها شده در دل پایتخت.
براساس نص صریح قانون، بهزیستی متولی اصلی رسیدگی به وضعیت زنان و مردان و حتی کودکان بی‌خانمان است، چه شد که شهرداری به فکر ساماندهی زنان بي‌خانمان پایتخت افتاد؟
با افزایش شمار بي‌خانمان‌‌های تهران در سال‌‌های اخیر و از آنجائیکه شهرداری یک نهاد خدماتی است سازمان رفاه و خدمات اجتماعي كوشيد با تاسیس گرمخانه‌‌ها و سامانسراهای موقت، در مسیر کاهش آسیب‌‌های اجتماعی پایتخت گام بردارد.چون حجم قابل توجهی از بزه و جرائم خرد پایتخت توسط بي‌خانمان‌‌ها صورت مي‌‌گیرد و روز به روز با افزایش جمعیت این گروه، بر آمار بزهکاری‌‌های تهران نیز افزوده مي‌‌شود.
به نظر مي‌‌رسد در طرح ساخت سامانسراهای ویژه بي‌خانمان‌‌های تهران، تاکید زیادی بر اسکان شب این افراد دیده مي‌‌شود. آیا این تاکید مدیریت شهری مصداق بارز اصطلاح معروف که «شب، آماج حوادث»، است ؟
بلی، چرا که حجم قابل توجهی از بزه بي‌خانمان‌‌های تهران در شب‌‌ها رخ مي‌‌دهد چون این افراد برای کسب درآمد، هر چند اندک برای امرار و معاش روزانه‌شان، نیاز به پول دارند. از آنجائیکه در حرفه‌ای مشغول به کار نیستند، در نتیجه دست به برخی جرائم خرد همچون کیف‌قابی، زورگیری و جیب‌بری مي‌‌زنند و چه خواسته و چه ناخواسته حجم آسیب‌‌های اجتماعی و آمار جرائم را افزایش مي‌‌دهند. به ویژه در شب‌‌ها که نیاز به پول برای خرید غذا و تامین جای خواب دارند. از همین رو شهرداری برای کاهش این مشکلات، اقدام به ساخت و راه اندازی چندین گرمخانه و سامانسرا کرد به طوریکه امروز‌شاهد آن هستیم که حدود 4 هزار بي‌خانمان تهران، شب‌‌ها جایی برای استحکام، غذا خوردن و اسکان دارند تا ساعات تاریکی شب را در ساختمان‌‌های متروکه و زیر پل‌‌های بزرگراه‌‌ها به صبح نرسانند.
بر اساس آمارها، حدود 15درصد حجم کل بي‌خانمان‌‌های پایتخت را زنان تشکیل مي‌‌دهند. زنانی که در بیشتر مواقع معتادند و از سوی خانوادههایشان طرد شده‌اند. برای این گروه آسیب‌پذیر چه برنامه‌ای در نظر دارید؟
حجم قابل توجهی از زنان بي‌خانمان تهران از شهرهای دیگر به پایتخت آمده‌اند چرا که این کلانشهر به قدری توسعه یافته و جمعیت اش روز به روز در حال افزایش است که بي‌خانمان‌‌ها راحت تر مي‌‌توانند در آن بدون اینکه شناخته شوند، زندگی کنند. از همین رو شهرداری تصمیم گرفت با ساخت دو گرمخانه در کاهش معضلاتی که به ویژه شب‌‌ها این زنان بي‌خانمان را تهدید مي‌‌کند، اقدام کند. نتیجه اش نیز افتتاح دو گرمخانه از ابتدای بهمن ماه و یک گرمخانه تا پایان سال به ظرفیت 200 نفر است.
نحوه ورود بي‌خانمان‌‌ها به این گرمخانه به چه صورت است؟
اکیپ‌‌های جمع آوری بي‌خانمان‌‌ها روزانه در تهران در حال گشت زنی هستند که پس از شناسایی بي‌خانمان‌‌ها، آنان را به گرمخانه‌‌ها منتقل مي‌‌کنند. در گرمخانه‌‌ها نیز این زنان می توانند استحمام کنند، لباس نو بگیرند و یک وعده غذای گرم بخورند. شب را نیز در تخت‌‌های از پیش تعبیه شده بگذرانند و صبح نیز با خوردن صبحانه بروند. همچنین در این گرمخانه به زنان خدمات اولیه پزشکی ارائه مي‌‌شود و اگر دچار بیماری خاص و نیاز به درمان داشته باشند نیز به مراکز درمانی فرستاده مي‌‌شوند. اما نکته حائز اهمیت ارائه خدمات مشاوره ای این مراکز است که مي‌‌تواند زمینه‌ساز بازگشت این زنان آسیب دیده به کانون خانوادههایشان شود.
این خدمات مشاوره‌ای که گفتید چگونه به این زنان ارائه مي‌‌شود و آیا تا به حال دستاوردی هم داشته است؟
از ابتدای آغاز به کار سامانسراهای تهران تاکنون یک تیم مشاوره و روان‌شناسی خبره در این مراکز حضور مستمر داشتند. این کارشناسان با شناسایی آسیب‌‌های زنان و ارائه خدمات مشاره‌ای ابتدا اگر این بانوان گرفتار مواد مخدر باشند، آنان را ترغیب به ترک مواد و بازپروری روحی و جسمی مي‌‌کنند. پس از طی این مراحل، تلاش مي‌‌کنند با خانواده این زنان ارتباط برقرار کنند و خانواده‌‌ها را تشویق و ترغیب مي‌‌کنند تا بار دیگر پذیرای این گمشده‌شان شوند. دستاورد فعالیت این گروه تخصصی نیز بازگشت 700 زن آسیب دیده اجتماعی و بي‌خانمان به کانون خانوادههایشان بوده. ضمن آنکه سازمان تاکنون کوشیده اگر این زنان پس از بازگشت به کانون خانواده‌شان دچار مشکلات مالی بودند نیز با پرداخت کمک هزینه یا اجاره مسکن، مانع وارد شدن آسیب‌‌های جدید و بازگشت احتمالی آنان به خیابان‌‌ها شود.
آیا در بین زنان بي‌خانمان پایتخت، مادرانی نیز وجود دارند که به همراه فرزندان‌شان از سوی خانواده‌‌ها طرد شده باشند؟
بلی، بارها دیده شده یک خانم به دلیل بروز مشکلات از سوی خانواده‌اش طرد شده و به همراه فرزندش، حال چه نوزاد و چه خردسال، در خیابان‌‌ها زندگی مي‌‌کرده و توسط گشت‌‌های شهری شناسایی و به سامانسراها آورده شده‌اند. این زنان نیز خود به گرمخانه‌‌ها فرستاده مي‌‌شوند و کودکانشان نیز با نظر کارشناسان قضایی، تحویل بهزیستی داده مي‌‌شوند.
